Evektor EV-97 "Eurostar" / "Sportstar", 1997
W firmie Aerotechnik w latach 1994- 1995, na podstawie projektu samolotu Pottier P.220S "Koala" (który zamierzano produkować z licencji na podstawie sprzedawanych przez właściciela planów i którego czeski prototyp został oblatany 29.03.1995 r.), opracowano jego nową, ulepszoną odmianę rozwojową o powiększonej z 6,50 do 7,86 m rozpiętości i poprawionych właściwościach pilotażowych, nazwaną P.220UL.
Opracowano dwie wersje tego samolotu: P.220ULR z silnikiem Rotax 912UL ze śmigłem drewnianym dwułopatowym V 230C (prototyp oblatany 11.04.1996 r.) oraz P.220ULM z silnikiem Walter "Mikron IIIB" i śmigłem drewnianym dwułopatowym V 237 z krótszym kadłubem i kabiną, nieco cięższą i o niższych osiągach, prototyp oblatany 4.09.1996 r
Od 1996 r. podjęto produkcję seryjną P.220UL. Samolot uzyskał certyfikaty czeski (P.220ULR- według przepisów UL-2) i słowacki (P.220ULM- według przepisów ULL-1) oraz polskie świadectwo uznania GILC. Do połowy października 1997 r. wyprodukowano 22 gotowe samoloty i 5 zestawów do samodzielnego montażu, następne samoloty były w budowie. W Czechach samoloty P.220UL były użytkowane pod nadzorem Stowarzyszenia Lotnictwa Amatorskiego. Samoloty P.220ULR i P.220ULM posiadają polskie orzeczenie zdatności do lotu wydane przez GILC.
W1996 r. firma Aerotechnik została sprywatyzowana i nabyta przez spółkę Evektor która zainwestowała przede wszystkim w nowoczesne wyposażenie biura konstrukcyjnego. Nowa firma otrzymała nazwę Evektor- Aerotechnik, a.s.. Pierwszym własnym samolotem, zaprojektowanym i zrealizowanym po przejęciu przez spółkę Evektor, był Evektor EV-97 "EuroStar". Była to poważna modyfikacja P.220UL: usterzenie poziome zmienione zostało z płytowego na klasyczne (statecznik + ster) o mniejszym wydłużeniu (3,33 w miejsce 3,86), zmniejszono grubość profilu usterzenia pionowego u nasady. Przekonstruowano skrzydła (dostosowując je do składania), podwozie przednie i układ sterowania płatowcem (zmieniono wychylenia klap), przeniesiono zbiornik paliwa za podwyższone o 0,06 m siedzenia załogi, zmianie uległo także wyposażenie kabiny. Konstruktorem prowadzącym był inż. Josef Hron.
Nowy samolot wykazywał wyraźnie lepsze cechy pilotażowe, zdaniem czeskich pilotów bardzo podobne do samolotu Zlin Z-142. W porównaniu z P.220 "Koala" ma zdecydowanie skuteczniejsze sterowanie sterem kierunku i bez porównania łagodniej reaguje na wychylenia steru wysokości; także zastosowanie nowego podwozia przedniego z amortyzacją krążkami gumowymi, zamiast poprzedniego z golenią sprężystą, korzystnie wpłynęło na przebieg lądowania. Pewnej poprawie uległa także charakterystyka stateczności samolotu. Do jesieni 1997 r. nie przeprowadzano prób samolotu w korkociągu, zadowalając się na razie wynikami analizy obliczeniowej oraz potwierdzeniem prawidłowego zachowania w przeciągnięciu i zakrętach podczas prób w locie.
Prototyp EV-97 został oblatany 31.05.1997 r. Samolot został certyfikowany według przepisów czeskich UL-2, słowackich ULL-1 i niemieckich BFU, dopuszczony do lotów dziennych VFR. Później samolot został certyfikowany jako ultralekki w Belgii, Finlandii, Francji, Włoszech, Hiszpanii, Szwajcarii i Wielkiej Brytanii.
Konstrukcja samolotu, wykonana z blach duralowych o grubości 0,4, 0,5 i 0,6 mm jest w większości łączona nitami zamykanymi jednostronnie Avex/Avdel, a wszystkie zakładki blach na szwach nitowych są uszczelniane cienką warstewką masy uszczelniającej.
Pod koniec lata 1997 r. "EuroStar", uczestnicząc w International Italian Raid, odbył lot akwizycyjny po Europie (Czechy, Słowacja, Węgry, Słowenia, Włochy, Niemcy, Dania, Holandia, Belgia, Francja).
Osiągi i cechy pilotażowe "EuroStara" stawiają go w światowej czołówce klasy samolotów ultralekkich. W 2002 r. wprowadzono do eksploatacji odmianę wyposażoną w aluminiowe pływaki produkcji amerykańskiej. W 2003 r. "EuroStara" został uznany samolotem roku w konkursie UK Flyer Magazin.
Wersje rozwojowe:
- EV-97 model 1997 "EuroStar"- podstawowa wersja samolotu, podobna do prototypu,
- EV-97 model 1999 "EuroStar"- różni się od podstawowego modelu 1997 szerszą kabiną załogi i zmodyfikowaną instalacją układu Pitota. Wyposażenie opcjonalne: spadochronowy system ratunkowy oraz osprzęt holowniczy do holowania banerów i szybowców o masie max do 360 kg,
- EV-97 model 2000 "EuroStar"- różni się od podstawowego modelu 1997 szerszą kabiną załogi i zmodyfikowaną instalacją układu Pitota, przedłużoną osłoną kabiny i nowym podwoziem, zmodyfikowanymi końcówkami skrzydeł i zwiększoną rozpiętością. Wyposażenie opcjonalne: spadochronowy system ratunkowy oraz osprzęt holowniczy do holowania banerów i szybowców o masie max do 360 kg. Wprowadzona do oferty pod koniec 1999 r.,
- EV-97 model 2000 "EuroStar"- opracowany został wariant wersji EV-97 model 2000 z silnikiem Jabiru 2200 wraz z niezbędnymi modyfikacjami układu paliwowego,
- EV-97 model 2000 "EuroStar R"- jest to wersja EV-97 model 2000, w której wprowadzono modyfikacje konstrukcji samolotu w celu zwiększenia prędkości dopuszczalnej. Wyposażenie opcjonalne: spadochronowy system ratunkowy oraz osprzęt holowniczy do holowania banerów i szybowców o masie max do 510 kg,
- EV-97 "EuroStar SL"- w tej wersji wprowadzono zmiany w konstrukcji osłony kabiny, górnej tylnej części kadłuba, statecznika pionowego i steru kierunku oraz zamontowano nowe osłony silnika.
Wyposażenie opcjonalne: spadochronowy system ratunkowy oraz osprzęt holowniczy do holowania banerów i szybowców o masie max do 700 kg,
- EV-97 "EuroStar SLW"- wersja została zoptymalizowana pod kątem zmian w europejskich przepisach dla samolotów ultralekkich oraz regulacji prawnych EASA ELA. Najnowsze technologie projektowania i użycie nowych, lżejszych materiałów pozwoliło na zmniejszenie wagi pustego samolotu do 296 kg. Płatowiec (kadłub, skrzydło ze zintegrowanymi zbiornikami paliwa i usterzenie ogonowe) został przejęty z samolotu ultralekkiego "SportStar SL". Lotki, końcówka skrzydła, podwozie i płoza ogonowa zostały przejęte z wersji "EuroStar SL". Rozpiętość skrzydeł zmniejszono tak, aby była taka sama jak w samolocie "EuroStar", a wzmocniony obszar stopnia skrzydła powyżej nasady klap skrzydła został usunięty. Samolot posiada zwiększony zasięg do 1300 km. Wyposażenie opcjonalne: spadochronowy system ratunkowy oraz osprzęt holowniczy do holowania banerów i szybowców o masie max do 700 kg,
- EV-97 "EuroStar SL+"- konstrukcja oparta na wersji "EuroStar SL". Główną różnicą jest nowe skrzydło z nowym wzmocnionym dźwigarem i zintegrowanym zbiornikiem paliwa. Wyposażenie opcjonalne: spadochronowy system ratunkowy oraz osprzęt holowniczy do holowania banerów i szybowców o masie max do 700 kg,
- EV-97 "EuroStar SL+"- konstrukcja również oparta na wersji "EuroStar SL". Główną różnicą jest nowe skrzydło z nowym wzmocnionym dźwigarem. Wyposażenie opcjonalne: spadochronowy system ratunkowy oraz osprzęt holowniczy do holowania banerów i szybowców o masie max do 700 kg,
Samolot Evektor EV-97 "SportStar" jest rozwinięciem samolotu Evektor EV-97 "EuroStar", opracowany dla potrzeb rynku amerykańskiego. W samolocie zmodyfikowano profil skrzydła, powiększono zbiorniki paliwa i dokonano szeregu drobniejszych zmian. Obydwa typy są wizualnie podobne, jednakże "SportStar" jest nieco cięższym i większym samolotem niż "EuroStar", przy czym ten pierwszy ma większą rozpiętość skrzydeł i nieznacznie szerszy kadłub. Maksymalna masa startowa wynosząca 550 kg była świadomym wyborem producenta, tak aby samolot był zgodny ze stosunkowo rygorystycznymi ograniczeniami LSA wprowadzonymi w takich krajach jak Australia i Kanada. "SportStar" oferowany jest także w postaci zestawu do samodzielnego montażu. Samolot przeznaczony jest do lotów treningowych, turystycznych i holowania szybowców.
W październiku 1999 r. utworzono spółkę joint venture z GAIC z Chin, co doprowadziło do założenia w czerwcu 2000 r. Guizhou Evektor Aircraft Corporation zajmującej się lokalną produkcją, sprzedażą i wsparciem samolotów Evektor-Aerotechnik w tym kraju. Pierwszy zestaw EV-97 CKD przeznaczony do montażu w Chinach został dostarczony w sierpniu 2000 r. Pierwszy lot wyprodukowanego w Chinach EV-97 odbył się 24.10.2000 r.
W 2010 r. na świecie latało ponad 500 egz. samolotów "EuroStar"/"SportStar". Samoloty sprzedawane są w 23 krajach świata, największymi odbiorcami są Stany Zjednoczone, Kanada, Australia i RPA.
W Polsce.
Na początku 2000 r. Tomasz Makowski wykonał w Czechach próbny lot samolotem Evektor EV-97 "EuroStar". Wrażenie ogólne z lotu były zdecydowanie pozytywne, choć ze względu na praktyczny brak sił na sterownicach trudno polecać ten samolot zupełnie niedoświadczonym pilotom bez należytej liczby lotów adaptacyjnych.
W dniu 1.01.2006 r. w polskim rejestrze statków powietrznych znajdowały się 2 samoloty Evektor EV-97 "EuroStar" (SP-SACZ, SP-SYMH). Pierwszy dostarczony do Polski samolot Evektor EV-97 "SportStar" latał na czeskich znakach rejestracyjnych OK-MUA93.
Konstrukcja EV-97 model 1997 "EuroStar".
Dwumiejscowy dolnopłat wolnonośny o konstrukcji metalowej.
Płat dwudzielny, całkowicie metalowy, jednodźwigarowa z dźwigarkiem pomocniczym, skorupowy, duralowy. Dźwigar główny mocowany do dźwigara biegnącego w poprzek kadłuba za pośrednictwem stalowych okuć, skrzydła dostosowane do składania przy hangarowaniu. Żebra skrzydeł tłoczone z blachy. Profil NACA 4415, wznios 4°. Trójpołożeniowe klapy krokodylowe sięgające do 70% rozpiętości i niewielkie bezszczelinowe lotki metalowe, wyginane z jednego arkusza blachy. Końcówki skrzydeł kompozytowe, z zadartymi krawędziami spływu.
Kadłub posiada kształty rozwijalne, przekrój prostokątny, sklepiony łukiem od góry. Konstrukcja półskorupowa metalowa. Przegroda ogniowa z blachy ze stali nierdzewnej. Usztywnienia wzdłużne kształtowane z odginanych brzegów segmentów pokryć, pokrycia między wręgami usztywnione kątownikami wnitowanymi po przekątnej usztywnianego pola. Burty przedniej części kadłuba, mieszczącej kabinę, są wygięte w lekki łuk. Tylna część kadłuba stożkowa, zakończona płozą, jej pokrycie składa się z trzech segmentów, których zagięte krawędzie tworzą podłużnice główne. Za kabiną, pod poziomą przegrodą zbiornik paliwa i urządzenie ratunkowe BRS (spadochron wystrzeliwany przez oszklenie kabiny). Kabina z miejscami obok siebie, zakryta, ogrzewana i przewietrzana.
Usterzenie klasyczne, konstrukcji całkowicie metalowej. Statecznik pionowy integralny z kadłubem, jednodźwigarowy, ster kierunku wyważony masowo i aerodynamicznie. Statecznik poziomy dwudźwigarowy, ster wysokości zaopatrzony w klapkę wyważającą.
Podwozie trójkołowe z kołem przednim, stałe. Goleń podwozia głównego sprężysta w postaci belki kompozytowej, koła główne wyposażone w hamulce hydrauliczne tarczowe Aeropro. Goleń podwozia przedniego spawana z rury stalowej, koło sterowane cięgnowo na wahaczu- widelcu, amortyzacja- klocki gumowe. Koła: przednie Antishimmy 260x85, główne SAVA 14x4. Wszystkie koła mogą być osłonięte kompozytowymi owiewkami.
Wyposażenie- zestaw przyrządów pilotażowo- nawigacyjnych i kontroli pracy silnika. Radiostacja Bendix-King KY-97A z rozmównicą pokładową, możliwość zainstalowania GPS (np. Magellan), ratunkowy system spadochronowy dla całego samolotu BRS 5 UL 4 Soft Pack.
Instalacje: elektryczna, hydrauliczna.
Silnik- 4- cylindrowy, płaski, chłodzony cieczą (głowice cylindrów) i powietrzem (cylindry) silnik Bombardier Rotax 912UL o mocy startowej 59,6 kW (81 KM) i przelotowej 58 kW (80 KM) lub Bombardier Rotax 912ULS o mocy 74 kW (100 KM).
Łoże silnika spawane z rur stalowych. Osłony zespołu napędowego kompozytowe, dwuczęściowe. Zbiornik paliwa w kadłubie za pilotami o pojemność 50 l.
Śmigło drewniane dwułopatowe o stałym skoku V 230C.
Dane techniczne EV-97 "EuroStar" prototyp (wg [6]):
Rozpiętość- 7,9 m, długość- 5,98 m, wysokość- 2,34 m, powierzchnia nośna- 10,2 m2.
Masa własna- 275 kg, max masa startowa- 450 kg.
Osiągi z silnikiem Rotax 912UL o mocy 59 kW (80 KM): prędkość dopuszczalna- 215 km/h, prędkość max- 185 km/h, prędkość przelotowa- 180 km/h, prędkość minimalna bez klap- 78 km/h, prędkość minimalna z klapami- 65 km/h, wznoszenie- 4,4 m/s, pułap- 6000 m, czas lotu- ok. 5 h.
Dane techniczne EV-97 "EuroStar" (wg [4]):
Rozpiętość- 8,1 m, długość- 5,98 m, wysokość- 2,34 m, powierzchnia nośna- 9,84 m2.
Masa własna- 262 kg, max masa startowa- 450 kg.
Osiągi z silnikiem Rotax 912ULS o mocy 74 kW (100 KM): prędkość dopuszczalna- 270 km/h, prędkość max- 225 km/h, prędkość przelotowa- 180 km/h, prędkość przeciągnięcia- 65 km/h, wznoszenie- 5,5 m/s, pułap- 5000 m, zasięg- 730 km, czas lotu- ok. 5 h.
Osiągi z silnikiem Rotax 912UL o mocy 59 kW (80 KM): prędkość dopuszczalna- 270 km/h, prędkość max- 245 km/h, prędkość przelotowa- 200 km/h, prędkość przeciągnięcia- 65 km/h, wznoszenie- 8 m/s, pułap- 5000 m, zasięg- 730 km, czas lotu- ok. 5 h.
Dane techniczne "EuroStar SLW" (wg [4]):
Rozpiętość- 8,15 m, długość- 5,98 m, wysokość- 2,48 m.
Masa własna- 296 kg, max masa startowa- 600 kg.
Prędkość nieprzekraczalna- 270 km/h, prędkość max- 240 km/h, prędkość przelotowa- 200 km/h, prędkość przeciągnięcia- 65 km/h, wznoszenie- 7,5 m/s, pułap- 6000 m, zasięg- 1300 km.
Dane techniczne "SportStar" (wg [1]):
Rozpiętość- 8,65 m, długość- 5,98 m, wysokość- 2,33 m.
Masa własna- 303 kg, max masa startowa- 550 kg.
Prędkość nieprzekraczalna- 270 km/h, prędkość max- 213 km/h, prędkość przelotowa- 204 km/h, prędkość minimalna- 74 (wg [4]- 72) km/h, wznoszenie- 4,5 (wg [4]- 4,3) m/s, pułap- 4000 m, zasięg- 1204 (wg [4]- 1300) km, czas lotu- 8 h.
Galeria
Źródło:
[1] ms ”Sportstar- LSA od Evektora.”. Przegląd Lotniczy Aviation Revue nr 2/2006.
[2] Liwiński J. ”Rejestr polskich statków powietrznych 2006.”. Przegląd Lotniczy Aviation Revue nr 2/2006.
[3] Liwiński J. ”Co lata na polskim niebie, rejestr 2007”. Przegląd Lotniczy Aviation Revue nr 2/2007.
[4] LZ- przedstawiciel czeskiego przemysłu lotniczego w Polsce.
[5] Makowski T. "Lot Eurostarem z punktu widzenia pilota". Skrzydlata Polska nr 4/2000.
[6] Certyfikat EV-97 EUROSTAR; Evektor- Aerotechnik, a.s.; UL.A.00 – 013/2023.