NHI NH-90, 1995

Śmigłowiec wielozadaniowy. Francja/Holandia/Niemcy/Wielka Brytania/Włochy.
Śmigłowiec wielozadaniowy NHI NH-90TTH Lotnictwa Armii Niemieckiej. (Źródło: Copyright Krzysztof Godlewski- ”JetPhotos. Net Photo”).

Średni śmigłowiec wielozadaniowy NH-90 powstał na przełomie lat 1980/1990 we współpracy Francji, Holandii, Niemiec, Włoch oraz Wielkiej Brytanii, która wycofała się ze współpracy w 1987 r. Pierwsze ogólne wymagania dla nowego śmigłowca transportu taktycznego o masie około 10 ton sformułowano w 1984 r., jednak dopiero w 1990 r. podpisano porozumienie międzyrządowe. W 1992 r. powołano do życia agencję nadzorczo-koordynującą NAHEMA (NATO Helicopter Management Agency) oraz konsorcjum NATO Helicptetr Industries (NHI) utworzone przez firmy Eurocopter France, Eurocopter Deutschland, Agusta (później AgustaWestland) oraz Fokker (później Stork Fokker).

Początkowo przewidywano zakup 726 śmigłowców przez państwa-uczestników programu. Opracowane zostały dwie podstawowe wersje: wielozadaniowa TTH (Tactical Transport Helicopter) oraz morskiej NFH (NATO Frigate Helicopter). Wersja TTH jest przeznaczona do transportu żołnierzy, lekkiego pojazdu lub ładunku. Inne jej zadania to ewakuacja rannych, ratownictwo pola walki, walka elektroniczna, latające stanowisko dowodzenia, przewóz VIP-ów. Do podstawowych zadań wersji morskiej należą misje ZOP, ZON, naprowadzanie pocisków okrętowych na cele, znajdujące się poza horyzontem obserwacji systemów okrętu, ratownictwo morskie oraz zadania pomocnicze: ewakuacja chorych lub rannych, zaopatrywanie okrętów na morzu, transport ładunków i osób, transport drużyny żołnierzy. Pierwszy prototyp, PT-1, oblatano 18.12.1995 r. (wg [3]- 16.12.1995 r.), drugi, PT-2, 19.03.1997 r. oraz następne: PT-3 oblatany 27.11.1998 r., PT-4 (TTH) oblatany 31.05.1999 r. oraz PT-5 (NFH) oblatany 22.12.1999 r.

W śmigłowcu zdecydowano się na wdrożenie całego szeregu nowatorskich rozwiązań. Najważniejszym miało być zastosowanie w całości cyfrowego, elektrodystansowego układu sterowania (po raz pierwszy w seryjnym śmigłowcu). Praktycznie cały kadłub ma konstrukcję niemetalową, a jego kształty zewnętrzne powinny zmniejszyć wykrywalność maszyny przez stacje radiolokacyjne i czujniki podczerwieni. W czerwcu 1998 r. zrezygnowano z oddzielnego opracowywania wersji transportowej i przeciwpodwodnej na rzecz opracowania konstrukcji modułowej, zapewniającej możliwość konfigurowania wyposażenia maszyny zgodnie z wymaganiami odbiorcy. NFH okazał się bardzo kosztowny i na tyle różny od TTH, że jego produkcja mogłaby okazać się mało opłacalna.

W latach 1998-2004 prowadzono program prób w locie oraz prowadzono przygotowania do produkcji seryjnej, stopniowo też obniżano liczbę zamówionych egzemplarzy. Kłopoty finansowe Fokkera spowodowały zmiany organizacyjne wewnątrz konsorcjum NHI. Większą część udziałów holenderskich przejęli Włosi. Gdy w 2000 r. Agusta połączyła się z brytyjską firmą Westland, współudziałowcami programu stali się znów Brytyjczycy. W 2000 r. Francja, Holandia, Niemcy i Włochy podpisali porozumienie ustalające liczbę zamówionych egzemplarzy na 595 oraz zostało sprecyzowane porozumienie o produkcji 298 egzemplarzy l transzy. Partnerzy z NHI zdecydowali się na zakup następujących ilości śmigłowców:
- Francja- 27 NFH dla Lotnictwa Morskiego,
- Holandia- 20 śmigłowców dla Lotnictwa Morskiego,
- Niemcy- 50 (plus opcja na kolejnych 30) TTH dla Lotnictwa Wojsk Lądowych i 30 (plus opcja na 24) TTH dla Sił Powietrznych,
- Włochy- 46 NFH i 10 TTH dla Lotnictwa Morskiego oraz 60 TTH dla Lotnictwa Wojsk Lądowych. Jeden TTH, wyposażony do zadań CSAR, trafi też do Sił Powietrznych.

W 2001 r. Portugalia zgłosiła chęć zakupu 10 egz. w wersji TTH. We wrześniu 2001 r NH-90 został wybrany na standardowy śmigłowiec sił zbrojnych państw skandynawskich (Nordic Standard Helicopter Programme- NSHP), śmigłowiec przyjęły rządy Finlandii i Norwegii oraz Szwecji. Dania wcześniej wycofała się z programu, wybierając śmigłowiec EH-101 ”Merlin”. Finlandia zamówiła 20 egz. w wersji TTH, Norwegia- 14 (z opcją na kolejnych 10) dla Marynarki Wojennej i Straży Przybrzeżnej w odmianach ZOP (6) i patrolowo-ratowniczej (8), Szwecja- 18 (plus opcja na dalsze 7) w wariantach transportowo-ratowniczym (13) i ZOP (5). W październiku 2002 r. ruszyła produkcja pierwszych egzemplarzy seryjnych dla armii Włoch i Niemiec- równolegle na liniach montażowych Agusty i Eurocoptera Deutschland. Kolejne linie przygotowano w Marignane (Francja) oraz w Finlandii, gdzie firma Patria Finavitec będzie odpowiedzialna za montaż 50 śmigłowców dla państw skandynawskich do 2011 r. Pierwszy produkcyjny egzemplarz NH-90 wzniósł się w powietrze 4.05.2004 r. w Niemczech. Dwa kolejne oblatano samego dnia - 15.09.2004 r., we Włoszech i we Francji.

Kolejne zamówienia eksportowe:
- Australia- w 2003 r. zamówiła 12 śmigłowców w wersji MRH90 (Multi Role Helicopter- śmigłowiec wielozadaniowy) dla Lotnictwa Armii. W 2006 r. Australia zgłosiła zamiar zakupu kolejnych 34 śmigłowców tej wersji,
- Nowa Zelandia- w 2005 r. wybrała śmigłowiec NH-90,
- Grecja- w 2003 r. zamówiła 20 (z opcją na kolejne 14) śmigłowców dla Lotnictwa Wojsk Lądowych: 16 w wersji do transportu, taktycznego, a 4 jako śmigłowce dla sił specjalnych,
- Sułtanat Omanu- w 2004 r. zawarł kontrakt na dostawę 20 maszyn w wariancie TTH dla Królewskich Sił Powietrznych,
- Hiszpania- w 2005 r. ogłosiła, że planuje zakup 45 egz.,
- Belgia- w 2005 r. zamówiła 10 egz. w wersji wielozadaniowej.

13.07.2005 r. w Finlandii i Francji wystartowały odpowiednio: pierwszy egzemplarz skandynawskiego NH-90, przeznaczony dla Finlandii oraz pierwszy śmigłowiec dla Lotnictwa Wojsk Lądowych Grecji. Pod koniec lata 2005 r. na czterech liniach produkcyjnych znajdowało się łącznie 40 egz. śmigłowca w różnych stadiach montażu. Konsorcjum NHI miało zagwarantowane zamówienia na 357 egz., opcje na 86 dalszych i ponad 45 wybranych, lecz jeszcze nie zamówionych.

W 2007 r. Francja zamówiła 68 śmigłowców NH-90 w transportowej wersji TTH. Kontrakt podzielono na trzy partie. Pierwsza obejmuje 12 egz., druga część umowy, opiewająca na 22 śmigłowce, zostanie podpisana w 2008 r. Śmigłowce zasilą Lotnictwo Wojsk Lądowych.

W Polsce.

W styczniu 2006 r. miał zostać rozstrzygnięty przetarg na śmigłowce dla najważniejszych osób w Polsce: prezydenta, premiera oraz marszałków Sejmu i Senatu. O zamówienie rywalizowały śmigłowce: AgustaWestland EH-101, AgustaWestland AB139, Eurocopter EC-225, Eurocopter NH-90, Sikorsky S-92A, Mil Mi-171, Boeing CH-47F ”Chinook”. Komisja konkursowa wskazała na śmigłowiec AgustaWestland EH-101, to jednak zaproponowana przez producenta cena okazała się zbyt wysoka dla budżetu Ministerstwa Obrony Narodowej.

Konstrukcja:
Średni śmigłowiec wielozadaniowy w układzie klasycznym. Płatowiec wykonany prawie w całości z kompozytów, udział elementów metalowych (stopy aluminium, tytan) ograniczono do najbardziej obciążonych elementów siłowych. W wersji TTH załoga- 2-3 osoby, do 20 siedzeń dla żołnierzy, do 20 (wg [3]- do 12) noszy dla rannych lub ładunku do 2500 kg. W wersji NFH załoga- 3-4 osoby.
Wirnik nośny czterołopatowy posiada tytanową głowicę z elastomerowymi łożyskami. Łopaty wykonane jako konstrukcja kompozytowa zbrojona włóknami szklanymi i węglowymi z wypełniaczami z pianki i nomexu z kesonem czteroobwodowym. Mogą być one składane ręcznie w wersji lądowej i elektrycznie w wersji morskiej.
Kadłub o charakterystycznym sześciokątnym (diamentowym) przekroju zmniejszający jego skuteczną powierzchnię odbicia, utrudniając wykrycie wiązką radar. Środkowa część kadłuba wykonana z kompozytów. Belka ogonowa jest szeroka w płaszczyźnie poziomej i znacznie węższa w pionowej. Może być składana elektrycznie lub ręcznie.
Czterołopatowe śmigło ogonowe zamocowane w głowicy na łożyskach elastomerowych. Jest napędzany za pomocą wału i przekładni redukcyjnej.
Wersja pokładowa NFH posiada składany elektrycznie statecznik pionowy.
Podwozie trójpodporowe z przednim podparciem, chowane w locie. Przewidziany jest montaż awaryjnych, nadmuchiwanych pływaków pod kadłubem.

Uzbrojenie:
- TTH- może być instalowane na dwóch pionowych belkach dla podwieszeń zewnętrznych- HSC. Mają one kształt podobny do niewielkich skrzydeł, równoległych do burt maszyny. Uzbrojenie może być podwieszane stosownie do konkretnych zadań,
- NFH- torpedy, w tym MU-90 Impact, bomby głębinowe, pociski przeciwokrętowe na pylonach przykadłubowych, m.in. Marte lub Aérospatiale (MBDA) ”Exocet”,
- CSAR- dodatkowo uzbrojenie strzeleckie podwieszane i umieszczone w oknach kabiny.

Wyposażenie:
- TTH- kamera pracująca w podczerwieni (FLIR) firmy Alenia, radar pogodowy z funkcją ostrzegania o przeszkodach w linii lotu, wyświetlacz mapy cyfrowej, wyświetlacze nahełmowe firmy Sextant Avionics i gogle noktowizyjne dla pilotów. Inne specjalistyczne wyposażenie (systemy)może być zabudowywane stosownie do konkretnych zadań. Układy pasywnej i aktywnej samoobrony śmigłowca (systemy wykrywania i klasyfikacji zagrożeń, wyrzutnie pułapek, promienniki itp.) mogą być dostosowywane do wymagań konkretnego klienta, mogą to być m.in.: aparatura ostrzegająca o opromieniowaniu mikrofalami (RWR) firmy Thomson, czujniki opromieniowania laserem (LWR) firmy DASA, układ ostrzegania o odpaleniu rakiet typu AN/AAR 60 firmy LFK, wyrzutniki pułapek cieplnych i dipoli BAe-Matra, aparatura wykrywania i analizy sygnałów radarowych DETE-90 firmy Elettronica,
- NFH- hydrauliczny harpun kotwiczący, pozwalający na utrzymanie śmigłowca na kołyszącym się pokładzie startowym. Wyposażenie specjalistyczne: radar pogodowy (w nosie śmigłowca) i radar taktyczno-nawigacyjny Alenia ENR w osłonie pod przednią częścią kadłuba, system elektrooptyczny (kamera TV i FLIR, ew. stacja laserowa) w ruchomej głowicy, systemy łączności oraz wymiany danych w czasie rzeczywistym, autonomiczny układ nawigacyjny, gogle noktowizyjne dla pilotów. Śmigłowiec może być wyposażony w sonar i/lub w wyrzutnik boi hydroakustycznych oraz w detektor anomalii magnetycznych. W kabinie ładunkowej są montowane konsole taktyczne (jedna lub dwie), każda z trzema kolorowymi wyświetlaczami ciekłokrystalicznymi,
- CSAR: dodatkowo precyzyjny układ FLIR w stabilizowanym zasobniku, wyciągarka o większej mocy silnika, a także dodatkowe opancerzenie kabiny i ładowni.

Napęd- 2 silniki turbowałowe, alternatywnie Rolls-Royce/Turboméca RRTM322-01/9 o mocy max 1788 kW (24312 KM) i mocy ciągłej 1662 kW (2260 KM) każdy lub General Electric/Fiat Avio T700/T6E1 o mocy max 1692 kW (2301 KM) i mocy ciągłej 1577 kW (2145 KM) każdy. Wyposażony również w pomocniczą jednostkę napędową APU Microturbo ”Saphyr” o mocy 68 kW (93 KM).

Dane techniczne NH-90 TTH (wg [1]):
Średnica wirnika nośnego- 16,3 m, długość całkowita- 19,56 m, długość kadłuba- 16,13 m, wysokość całkowita- 5,23 m.
Masa własna- 5945 kg, masa startowa- 10000 kg, masa startowa max- 10600 kg.
Prędkość max- 305 km/h, prędkość przelotowa ekonomiczna- 260 km/h, prędkość wznoszenia max- 8,7 m/s, pułap zawisu z wpływem ziemi- 2960 m, pułap zawisu bez wpływu ziemi- 2355 m, zasięg max- 800 km, zasięg do przebazowania- 1200 km, czas lotu- 4 h 35'.

Dane techniczne NH-90 NFH (wg [1]):
Średnica wirnika nośnego- 16,3 m, długość całkowita- 19,56 m, długość kadłuba- 16,13 m, wysokość całkowita- 5,23 m.
Masa własna- 6288 kg, masa startowa- 10000 kg, masa startowa max- 10600 kg.
Prędkość max- 290 km/h, prędkość przelotowa ekonomiczna- 245 km/h, prędkość wznoszenia max- 8,8 m/s, pułap zawisu z wpływem ziemi- 3140 m, pułap zawisu bez wpływu ziemi- 2515 m, zasięg max- 910 km, zasięg do przebazowania- 1220 km, czas lotu- 4 h 45'.

Galeria

  • Makieta śmigłowca NHI NH-90. Kielce 2007 r. (Źródło: Copyright Witold Mikiciuk- "Militaria i lotnictwo Jowitka").

Źródło:

[1] Rusiecki M. ”Śmigłowiec NH.90- czas sukcesów”. Lotnictwo nr 12/2006.
[2] (SBW) ”Śmigłowiec dla VIP”. Lotnictwo nr 11/2005.
[3] Szulc T. ”Konkurenci Mi-17. Śmigłowiec NH-90”. Nowa Technika Wojskowa nr 8/2000.
[4] (PA) ”Nowe śmigłowce dla Francji”. Nowa Technika Wojskowa nr 1/2008.
[5] ”Militaria i lotnictwo Jowitka”
blog comments powered by Disqus