Elbit "Hermes-450", 1994
Bezzałogowy rozpoznawczy statek powietrzny Elbit „Hermes-450” został zaprojektowany w I połowie lat 1990- tych. Za jego opracowanie odpowiadała, należąca do Elbit Systems Ltd., firma Silver Arrow LP. Prototyp został oblatany na początku kwietnia 1994 r. Samolot przeznaczony był do prowadzenia rozpoznania na szczeblu taktycznym, z wykorzystaniem systemów optycznych (głowice elektrooptyczne), radiolokacyjnych (radiolokatory z syntetyczną aperturą) bądź radioelektronicznych.
Początkowo zastosowano system napędowy, złożony z dwóch silników Wankla UEL AR741 o mocy 28,3 kW (38 KM) każdy. Zamontowane zostały w kroplowych osłonach, na wysięgnikach pod skrzydłami i wyposażone w śmigła pchające. W 1997 r. powstała wersja „Hermes-450S”, napędzana silnikiem UEL AR801 o mocy 38,8 kW (53 KM) zamontowanym w końcowej części kadłuba.
”Hermes-450” charakteryzuje się bardzo dobrymi parametrami: maksymalny udźwig wyposażenia wynosi 150 kg, długotrwałość lotu sięga 16-20 h, a maksymalny pułap ponad 6000 m. Samolot wyróżnia także wysoki stopień automatyzacji obsługi (z możliwością przekierowania na inny cel w czasie trwania misji), zwalniający operatora z pilotowania samolotu, a pozwalający mu skoncentrować się na obsłudze czujników. Bezpilotowiec kontrolowany jest w trakcie startu i lądowania przez operatora zajmującego miejsce w stanowisku kontroli naziemnej. W zwykłych warunkach etapy startu i lądowania mogą być w pełni zautomatyzowane.
Z BSP „Hermes- 450” współpracują zunifikowane mobilne lub stacjonarne stacje kontroli naziemnej UGCS (Universal Ground Control Station). Umożliwiają one planowanie misji, kontrolę nad samym aparatem latającym, a także nad jego systemami rozpoznania. Standardowo pojedynczy system składa się z 4 do 6 aparatów latających oraz stacji kontroli naziemnej i dowodzenia. System jest obsługiwany przez ośmioosobowy zespół, zaś przygotowanie bezpilotowca do lotu trwa mniej niż 15 min.
„Hermes-450” stał się jednym z kluczowych elementów izraelskiego systemu rozpoznania. W czerwcu 1997 r. bezzałogowce „Hermes-450S” zostały zamówione przez Siły Powietrzne Izraela. Pierwsze egzemplarze weszły do służby w 1999 r. W 2004 r. zakończone zostały testy systemów łączności satelitarnej. Ich zastosowanie ułatwia stosowanie BSP w operacjach dalekiego zasięgu. Dwukierunkowy, szerokopasmowy system łączności montowany może być w owiewce zainstalowanej na wysięgniku na kadłubie bezpilotowca. Same łącza satelitarne są wyposażeniem opcjonalnym. Alternatywnie, jako retranslatory mogą zostać wykorzystane dodatkowe BSP „Hermes-450”. W tym samym okresie przetestowano również możliwość przenoszenia podwieszanych pod skrzydłami dodatkowych zbiorników paliwa, który pozwalały na zwiększenie długotrwałości lotu o 10 h. Firma Elbit przeprowadziła również próby startu BSP z pneumatycznej katapulty MC2055L opracowanej przez fińską firmę Robonic. W 2006 r. po raz pierwszy pojawiły się doniesienia świadczące o możliwości uzbrojenia bezzałogowców w pociski rakietowe powietrze- ziemia.
Loty operacyjne nad Libanem i Strefą Gazy wykazały konieczność zredukowania hałasu generowanego przez jednostki napędowe BSP. Okazało się to być szczególnie istotne w przypadku, gdy bezzałogowe samoloty operowały na małych wysokościach, poszukując wyrzutni rakiet ostrzeliwujących izraelskie cele. Firma Elbit zamontowała wówczas układu tłumików redukujących hałas jednostki napędowej.
Na początku 2008 r. (wg innych źródeł- w marcu 2009 r.) Elbit ujawnił nową wersję „Hermes- 450W” z mocniejszym silnikiem Wankla AR902(W) o mocy 51,4 kW / 70 KM (wg innych źródeł- 49 kW / 67 KM) i o lepszych charakterystykach wysokościowych. Zastosowanie nowego silnika umożliwiło zwiększenie max masy startowej do 550 kg i zwiększenie ilości zabieranego paliwa. Poprawie uległy osiągi, m.in. wzrosła długotrwałości lotu. Możliwa miała być wymiana dotychczas używanych silników na jednostki napędowe AR902(W), na już eksploatowanych BSP. Ponadto wersja ta ma zasięg łącza danych zwiększony do 250 km, dodano zestaw rozpoznawania łączności radiowej COMINT, a system automatycznego lądowania został rozszerzony o systemy automatycznego kołowania i hamowania.
Bezzałogowy aparat latający „Hermes-450” stał się bazą dla konstrukcji Thales UK "Watchkeeper", przeznaczonej dla Sił Zbrojnych Wielkiej Brytanii jako platforma rozpoznawcza i wskazywania celów.
Wybór ten przyczynił się również do dalszego rozwoju konstrukcji bazowej z wykorzystaniem rozwiązań powstałych na potrzeby brytyjskiego programu. Nowa wersja „Hermes-450B” („Bravo”), charakteryzuje się m.in. wzmocnioną konstrukcją, zwiększonym zapasem paliwa oraz zmodyfikowanym skrzydłem o większej rozpiętości. Skrzydło pozbawiono również charakterystycznych, zakrzywionych ku dołowi końcówek. Zmieniono także sposób jego mocowania do kadłuba, rezygnując z układu parasol, na rzecz klasycznego górnopłata ze skrzydłem mocowanym do górnej części kadłuba. Przejście skrzydło- kadłub zostało w tym odpowiednio wyprofilowane. Ponadto bezpilotowiec otrzymał instalację przeciwoblodzeniową umożliwiającą działanie w każdych warunkach atmosferycznych. Zwiększeniu uległa również maksymalna masa startowa z 450 do 470 kg. Przekonstruowano również i wzmocniono podwozie, a także zmieniono kształt wlotu powietrza do silnika. Wprowadzono na BSP możliwości jednoczesnego przenoszenia różnych systemów rozpoznania (tj. elektrooptycznego i radarowego).
Użytkownicy:
- Botswana- w 2005 r. zakupiła nieujawnioną liczbę BSP „Hermes-450”,
- Brazylia- w 2011 r. brazylijska spółka Aeroeletronica (zależna Elbitu) , otrzymała zamówienie na dostawę systemów „Hermes-450” przeznaczonych dla sił powietrznych Brazylii. W 2012 r. pierwsze dwa systemy, oznaczone w Brazylii jako RQ-450, eksploatowane były przez eskadrę bazującą w bazie Santa Maria. Samoloty były wykorzystywane m.in. do patrolowania granicy brazylijsko- boliwijskiej. Zakup bezpilotowców związany był z planami organizacji Mistrzostw Świata w piłce nożnej w 2014 r. oraz Igrzysk Olimpijskich w 2016 r. BSP mają m.in. patrolować granice zapobiegając operacjom przestępczym- wspierały m.in. działania przeciw kartelom narkotykowym,
- Chile- BSP „Hermes-450” oferowany był chilijskim siłom powietrznym,
- Chorwacja- prawdopodobnie w 2008 r. zamówiła dwa systemy, które miały być dostarczone w 2009 r.,
- Gruzja- była kolejnym krajem, który zakupił BSP „Hermes-450”. W dniu 20.04.2008 r. jeden z gruzińskich BSP został zestrzelony nad Abchazją przez rosyjskiego MiG-29 , prawdopodobnie przy pomocy rakiety powietrze- powietrze R-73. W późniejszym okresie w wypadkach utracone zostały przynajmniej kolejne dwa BSP tego typu, kolejny „Hermes-450” miał zostać również zestrzelony przez Rosjan. Po wojnie w Osetii Południowej i Abchazji, pojawiły się informacje zgodnie, z którymi Izrael miał zablokować, ze względów politycznych, sprzedaż do Gruzji kolejnych systemów BSP,
- Izrael- pierwsze bezpilotowce zostały zamówione w 1997 r., następnie ilość systemów pozostających w służbie stopniowo wzrastała. W Siłach Powietrznych Izraela „Hermes-450” otrzymał nazwę „Zik”. W trakcie działań prowadzonych przeciw Hezbollahowi w Libanie w 2006 r. spędziły w powietrzu 15 000 h, przy czym z powodu usterek technicznych i błędu operatora utracono trzy BSP,
- Kolumbii- w 2012 roku Elbit zawarł umowę na dostawę mieszanej floty BSP „Hermes-450” oraz Elbit "Hermes-900" dla Sił Zbrojnych Kolumbii,
- Meksyk- w 2008 r. zamówił odbiorcy bezzałogowe statki powietrzne „Hermes-450” oraz mini- BSP Elbit "Skylark-1",
- Singapur- w 2007 r. ogłosił zakup niesprecyzowanej oficjalnie liczby systemów BSP „Hermes-450” . Dostarczone bezzałogowce wykorzystywane są przez 116 Sqn RSAF,
- USA- w 2004 r. użytkowanie dwóch BSP „Hermes-450”, w ramach programu uszczelnienia granic, rozpoczął amerykański Departament Bezpieczeństwa Krajowego. BSP tego typu były także testowane w USA w ramach programu Joint Unmanned Aerial Vehicles Test and Evaluation Program,
- Wielka Brytania- przed wprowadzeniem docelowego BSP „Watchkeeper” do służby, brytyjskie MoD zawarło kontrakt z firmą U-TacS na świadczenie usług rozpoznawczych, wskazywania celów oraz szkolenia personelu z wykorzystaniem „Hermes-450” na rzecz brytyjskiej armii. Brytyjskie samoloty rozpoczęły operacje w Iraku w połowie 2007 r. W sierpniu tego roku zaczęto wykorzystywać je również w Afganistanie. W 2009 r. kontrakt został przedłużony do 2011 r., kiedy to jak zakładano, „Hermesy” miały zostać zastąpione przez docelowe „Watchkeepery”. Ponieważ terminy dostaw „Watchkeeperów” nie zostały dotrzymane, umowa została w 2011 r. ponownie wydłużona. W listopadzie 2012 r. brytyjskie siły zbrojne eksploatowały w Afganistanie 9 BSP „Hermes-450”, bazujących w Camp Bastion w prowincji Helmand. Równocześnie podano, że w toku eksploatacji „Hermes-450” w Afganistanie, w różnego rodzaju wypadkach utracono 11 bezpilotowców tego typu.
Wieloletnia i intensywna eksploatacja wykazała, że „Hermes-450” jest systemem o dużej niezawodności i wysokim stopniu gotowości, zdolnym do operowania również w trudnych warunkach górskich. Jednak poziom strat BSP „Hermes-450” w czasie konfliktu gruzińskiego jasno wykazał, że w przypadku działań zbrojnych, w których druga strona dysponuje rozbudowanymi systemami plot., bezzałogowce narażone są na poważne straty.
W Polsce.
W czerwcu 2006 r. ogłoszony został przetarg na miniaturowy zaawansowany system rozpoznania. Firma WB Electronics zaoferowała BSL SOFAR, natomiast RADWAR bezpilotowce produkowane przez izraelską firmę Elbit: Elbit ”Skylark-1” i Elbit ”Skylark-2” oraz Elbit ”Hermes-450”. W 2006 r. ”Hermes-450” prezentowany był na targach XIV Międzynarodowego Salonu Przemysłu Obronnego w Kielcach.
Na początku grudnia 2009 r. Departamen Zaopatrywania Sil Zbrojnych MON zainicjował próbę zakupu bal szczebla taktycznego średniego zasięgu dla SZ RP. Procedura miała dotyczyć dwóch zestawów bezzałogowców i zrealizowana ma być w ramach Pilnej Potrzeby Operacyjnej w ramach tzw. pakietu afgańskiego. Każdy z zestawów ma obejmować 4 aparaty i 2 naziemne stacje kontrolne. Do przetargu zaproszono trzech oferentów z Izraela: Aeronautics Defense Systems (polski partner G&R) z aparatem Aeronautics Defense ”Aerostar”, Elbit Systems (polski partner Cenrex) z bal ”Hermes-450W” i Israel Aerospace Industries (polski partner MAW Telekom) z aparatem IAI ”Searcher II/III”.
W grudniu 2012 r. ogłoszono Program operacyjny rozpoznania obrazowego i satelitarnego, w ramach którego planuje się zakup m.in. 10 zestawów (po 3- 4 aparaty latające w każdym) bezzałogowych statków powietrznych średniego zasięgu pod kryptonimem „Gryf”. Według założeń miałby działać na korzyść dywizji i służyć w Wojskach Lądowych oraz Marynarce Wojennej. Jednym z kandydatów na BSP klasy „Gryf” jest bezzałogowiec Elbit "Hermes-450".
Konstrukcja.
Bezzałogowy aparat latający w układzie parasol o konstrukcji kompozytowej.
Skrzydło w układzie parasol, zamocowane na pylonie nad kadłubem. Umieszczone mniej więcej w połowie długości kadłuba. Charakteryzuje się ono dużym wydłużeniem i wyprofilowanymi oraz zakrzywionymi ku dołowi końcówkami.
Kadłub otrzymał niezbyt skomplikowany w formie kształt, zbliżony do wydłużonego cygara, ze zwężającą się częścią dziobową.
Usterzenie motylkowe (kąt rozwarcia 100 stopni), mocowane do górnej powierzchni kadłuba.
Podwozie trójkołowe z kołem przednim, stałe.
Start i lądowanie odbywa się z pasa startowego z wykorzystaniem własnego napędu.
Wyposażenie- odbiornik systemu nawigacji satelitarnej, dwukierunkowe łącza wymiany danych w czasie rzeczywistym, systemy automatycznego startu i lądowania. Istnieje możliwość wyposażenie bezpilotowca w system automatycznego startu i lądowania.
Silnik- zamontowany w końcowej części kadłuba, napędzający śmigło pchające:
- „Hermes-450S” - z wirującym tłokiem UEL AR801 o mocy 38,8 kW (53 KM),
- „Hermes- 450W”- z wirującym tłokiem AR902(W) o mocy 51,4 kW / 70 KM.
Wyposażenie rozpoznawcze- głowica elektrooptyczna (np. dzienno / nocne głowice Controp DSP-1 lub Elop COMPASS), radiolokator z syntetyczną aperturą (np. AN/ZPQ-1 TESAR, EL/M-2055 SAR/MTI lub Selex Gabbiano T20). Standardowa konfiguracja wyposażenia rozpoznawczego składa się z głowicy elektrooptycznej COMPASS IV lub głowicy elektrooptycznej i radiolokatora SAR. Laserowy wskaźnik celu umożliwia wskazywanie celów dla bomb i rakiet naprowadzanych wiązką laserową.
Przewidywano również integrację z nowymi systemami rozpoznania SkyEye wykorzystującymi techniki obrazowania wielospektralnego (hiperspektralnego).
System rozpoznania elektronicznego i łączności wykorzystujący elementy opracowane przez firmy Elisra (system ELINT ESM AES-210V) i Tadiran Electronic Systems (system COMINT/DF Skyfix). Anteny systemu ELINT rozmieszczone zostały w zasobnikach podwieszanych na końcach skrzydeł oraz w zasobnikach podwieszanych na węzłach pod środkową częścią skrzydeł. Osiem anten systemu COMINT umieszczono pod kadłubem, na wysięgniku w kształcie litery V.
Dane techniczne „Hermes- 450” (wg [7]):
Rozpiętość- 10,5 m, długość- 6,1 m, powierzchnia nośna- 6,9 m2.
Masa pustego samolotu- 200 kg, masa użyteczna- 150 kg, masa startowa max- 450 kg.
Prędkość max- 176 km/h, prędkość przelotowa- 130 km/h, wznoszenie- 274,5 m/min., pułap operacyjny- 5490 m, promień działania- 200- 250 km, długotrwałość lotu max- 17 h.
Dane techniczne „Hermes- 450W” (wg [7]):
Rozpiętość- 10,5 m, długość- 6,1 m, powierzchnia nośna- 6,9 m2.
Masa pustego samolotu- 200 kg, masa użyteczna- 180- 255 kg, masa startowa max- 550 kg.
Prędkość max- 176 km/h, prędkość przelotowa- 130 km/h, wznoszenie- 274,5 m/min., pułap operacyjny- 5490 m, promień działania- 200- 250 km, długotrwałość lotu max- 17 h.
Galeria
Źródło:
[1] Rochowicz R. ”Powtórka z minibezpilotowców”. Nowa Technika Wojskowa nr 8/2006.[2] Kiński A. ”XIV MSPO- pod znakiem rozwoju”. Nowa Technika Wojskowa nr 10/2006.
[3] Abraszek P. ”Bezpilotowce i uzbrojenie lotnicze na Le Bourget 2007”. Nowa Technika Wojskowa nr 8/2007.
[4] Abraszek P. ”Watchkeeper- BSl dla Wojsk Lądowych Wielkiej Brytanii”. Nowa Technika Wojskowa nr 2/2009.
[5] Abraszek P. ”Nowe Hermesy”. Nowa Technika Wojskowa nr 1/2010.
[6] Szopa M. „XXIII Międzynarodowy Salon Przemysłu Obronnego. Bezzałogowe systemy powietrzne”. Lotnictwo Aviation International nr 2/2015.
[7] Gajzler M. „BSP Elbit Systems Hermes 450”. Dziennik Zbrojny.