Curtiss JN-4 "Jenny", 1915

Samolot szkolno-treningowy, sportowy. USA.
Samolot Curtiss JN-4 "Jenny"" należący do Signal Corps Flying School w Memphis, Tenn. (Źródło: U.S. Air Force).

W 1915 r. w firmie Curtiss Aeroplane Company (od stycznia 1916 r. Curtiss Aeroplane and Motor Company) konstruktor Benjamin D. Thomas opracował dwumiejscowy dwupłat treningowy Curtiss JN. Połączył w nim najlepsze cechy poprzednich modeli Curtiss J i Curtiss N. Od nazwy typu JN, samolot otrzymał przydomek "Jenny".

W ograniczonych ilościach zostały zbudowane pierwsze wersje JN-1 i JN-2. Następną wersją była JN-3 o nierównej rozpiętości skrzydeł i lotkach zabudowanych tylko na górnym skrzydle. Niecodziennym rozwiązaniem było też za­stosowanie koła sterowniczego do stero­wania lotkami. Przekonstruowane usterzenie pionowe miało kształty, które w więk­szości zostały zachowane później w nowej wersji JN-4. Od marcu 1916 osiem JN-3 było używanych jako samoloty rozpoznawcze podczas ekspedycji wojsk amerykańskich w Meksyku, przeciwko siłom paramilitarnym meksykańskiego rewolucjonisty Francisco "Pancho" Villa (tzw. Pancho Villa Expedition).

JN-4 w swej oryginalnej postaci bardzo przypominał JN-3. Zachował takie same skrzydła o nierównej rozpiętości wsparte dwoma rzędami stójek na każdym oraz podwozie o sztywnej osi. Pojawił się po raz pierwszy w lipcu 1916 r. Zbudowano 105 egz. dla Wielkiej Brytanii i 21 dla odbiorców w USA. Bazując na brytyjskim do­świadczeniu z JN-3 i JN-4, Curtiss zapro­jektował wersję JN-4A. Wprowadzono na nim usterzenie poziome o większej powierzchni i zmodyfikowany silnik. Zbudowano 781 egz. Wersja JN-4B po­jawiła się w końcu 1916 r. Była napędzana silnikiem Curtiss OX-2, zbudowano 76 egz. dla US Army i 9 dla US Navy.

Dwa eksperymentalne egzemplarze JN-4C doczekały się następców w postaci bardzo udanych JN-4 (Canadian) "Canuck" i JN-4D. Pro­dukcja pierwszej wersji osiągnęła 1260 egz. Samoloty zostały zbudowane na licencji w kanadyjskiej firmie Canadian Aeroplanes Ltd. Do armii USA trafiło 680 z nich, a pozostałe stały się standardowymi ma­szynami treningowymi RCAF i RAF w Kanadzie. Wersja JN-4D pojawiła się w czerwcu 1917 r. Między listopadem 1917 r. a styczniem 1919 r. zbudowano 2812 eg­z. JN-4D łączył w sobie pozytywne elementy konstrukcji JN-4 (Canadian) i JN-4A- układ sterowania z drążkiem sterowym w pierwszej z tych maszyn zamiast syste­mu Deperdussin oraz linię i silnik z drugiej. Zakończenie I wojny światowej doprowa­dziło do skasowania zamówienia na 1100 egz. wersji JN-4D-2- tylko kilka maszyn zostało dostarczonych do lotnicze­go nadzoru wojskowego (wg innych źródeł zbudowano tylko prototyp).

Następnie JN-4D został wyposażony w nowy, moc­niejszy silnik Hispano- Suiza 8 o mocy 112 kW (152 KM) budowany przez firmę Wright. Powstały w ten sposób JN-4H znajdował się w produkcji od końca 1917 r. do zawie­szenia broni w listopadzie 1918 r. Dla US Army dostarczono 929 egz. Powstały warianty: JN-4HT- dwumiejscowy samolot treningowy, JN-4HB- bombowiec treningowy, JN-4HG- do treningu strzelców pokładowych, JN-4HM- samolot komunikacyjny, zmodernizowany JN-4HT napędzany silnikiem Wright- Hisso E o mocy 112 kW (150 KM). Przebudowano 6 samolotów, były to pierwsze samoloty pocztowe, używane na liniach US Air Mail (maj- sierpień 1918 r.).

Jedyny zbudowany samolot do zaawanso­wanego treningu JN-5H został później przekonstruowany na JN-6H, który posiadał wzmocnioną strukturę układu sterowa­nia lotkami. Zbudowano 1035 egz. dla  US Army i 5 egz. dla US Navy. Samoloty wykańczane były specjalnie do przeznaczonych dla nich zadań: JN-6HB (JN-6BH)- bombowiec treningowy z pojedynczym układem sterowania, JN-6HG-1- dwuster treningowy, JN-6G-2- do treningu strzelców pokładowych, JH-6HO- do treningu obserwatorów i JN-6HP- myśliwska (pościgowa) maszy­na treningowa.

Na początku lat 1920- tych ok. 200- 300 samolotów "Jenny" różnych wersji zostało zmodernizowanych i otrzymało identyczną konstrukcję i wyposażenie. Otrzymały one oznaczenie JNS (od standardized- znormalizowany).

Niezwykłą wersją był samolot "Twin JN" (inna nazwa Curtiss 1B)- powiększony, dwusilnikowy JN-4 przewidziany do zadań obser­wacyjnych. Zachowane zostały skrzydła, których rozpiętość zwiększono o 2,79 m przez zabudowę powiększonego centropła­ta. Układ napędowy składał się z dwóch sil­ników OXX-2 o mocy 67 kW (91 KM) ka­żdy, zabudowanych w przestrzeni między skrzydłami. Prędkość max wynosi­ła 129 km/h; usterzenie pionowe zaadapto­wano z Curtiss Model R-4. Łącznie wyprodukowano 8 samolotów. Dwa z nich zostały dostarczone dla US Navy, inne dwa samoloty należące do US Army wykorzystywane były podczas walk na granicy z Meksykiem w latach 1916- 1917.

Od kwietnia 1917 r., kiedy USA włączyły się do I wojny światowej, JN-4 zbudowano w bar­dzo dużej liczbie egzemplarzy i powszech­nie używano do szkolenia pilotów. Wyszkoliło się na nich prawie 95% pilotów sił lotniczych Stanów Zjednoczonych i Kanady. Wyprodukowano ok. 6813 samolotów tego typu w różnych wersjach. Ostatni samolot „Jenny" został wycofany z armii w 1927 r.

Po zakończeniu I wojny światowej setki tych maszyn sprzedano dla lotnictwa cywilnego. "Jenny" w cywilu stała się popularną maszyną do wszystkiego- służyła jako samolot pasażerski, kurierski, do przewozu poczty a nawet jako rolnicze. Wielu właścicieli używało ich do zarabiania na życie jako kaska­derzy. Operacje cyrków lotniczych odbywa­ły się z przygodnych lądowisk położonych na terenach podmiejskich, gdzie prezento­wano loty z akrobatami chodzącymi i lata­jącymi na skrzydłach lub wykonującymi akrobacje na zabudowanych trapezach. Najsłynniejszym chyba numerem był mecz tenisa rozgrywany na górnym płacie Curtissa JN-4 na wysokości 500 m. Używane były do końca lat 1920- tych.

Powstało wówczas wiele modyfikacji tego samolotu, z których najciekawsze były:
- Allison Monoplane- zmodyfikowany JN-4 (Canadian) w układzie zastrzałowego górnopłata (parasol), powstał 1 egz.,
- Curtiss Special- w 1918 jeden samolot został przebudowany na jednomiejscowy, przeznaczony dla znanej amerykańskiej lotniczki Katherine Stinson. Silnik Curtiss OXX-6 o mocy 74 kW (100 KM),
- Ericson Special Three- niewielka liczba samolotów (zbudowanych w Canadian Aeroplanes Ltd.), które zostały przebudowane na wersję trzymiejscową,
- Hennessey Monoplane- trzymiejscowy jednopłat zbudowany przez Jamesa R. Hennessey'a w 1926 r. Silnik Curtiss OX-5 o mocy 67 kW (90 KM),
- Seversky 1926 biplane- doświadczalny JN-4 zmodyfikowany w 1926 r. w firmie Seversky z podwoziem kołowo- płozowym,
- Sperry Monoplane- przebudowane samoloty JN-4 w układzie zastrzałowego górnopłata (parasol). Modernizacji dokonywała firma Sperry Company.

Pod koniec XX wieku, powstało wiele latających replik samolotu Curtiss JN "Jenny". Budowane są w kategorii samolotów ultralekkich. W latach 1990- tych amerykańska firma Early Bird Aircraft Company oferowała samoloty Early Bird "Jenny" w zestawach do samodzielnego montażu. Była to replika samolotu JN-4 w skali 67%. W 1998 r. firma podawała, że dostarczyła 53 zestawy, ukończono budowę 24 samolotów. Firma Loehle Aircraft Corporation latające repliki w skali 2/3 (w formie zestawów do samodzielnego montażu) samolotu JN-4 pod nazwą Loehle "Jenny".

W Polsce.

Na początku XXI wieku zbudowane zostały dwa samoloty Loehle "Jenny" (repliki samolotu Curtiss JN-4), które otrzymałe znaki rejestracyjne SP-SHUF i SP-SWAR.

Konstrukcja.
Dwumiejscowy dwupłat o konstrukcji drewnianej.
Kabiny odkryte.
Podwozie klasyczne, stałe.

Silnik- patrz opis rozwoju konstrukcji.

Dane techniczne JN-4D(wg [5]):
Rozpiętość- 13,3 m, długość- 8,33 m, wysokość- 3,01 m, po­wierzchnia nośna- 32,7 m2.
Masa własna- 630 kg, masa startowa max - 871 kg.
Prędkość max- 121 km/h, prędkość przelotowa- 97 km/h, pułap- 1980 m.

Galeria

  • Samolot szkolno-treningowy i sportowy Curtiss JN-4 "Jenny"". (Źródło: archiwum).

Źródło:

[1] Rusiecki M. ”Czyżyny po raz trzeci”. Przegląd Lotniczy Aviation Revue” nr 8/2006.
[2] ”Szufa Airshow”.
[3] Muzeum Lotnictwa Polskiego.
[4] Angelucci, Enzo "Great Aeroplanes of the Word" . London, Hamlyn, 1973.
[5] "Samoloty- Encyklopedia Lotnictwa".
[6] Stare Skrzydła.

blog comments powered by Disqus