Cameron N-90
W Polsce.
W 1984 r. balon Cameron N-90 "Kościuszko" (ZP-BZI) zakupił dla Aeroklubu Polskiego za 30 000 dolarów Harway Hubbel IV, z zawodu amerykański milioner- syn króla produktów elektrycznych w USA, z pasji pilot balonowy. Historia tego balonu i kontaktów Harveya z Polską jest bardzo ciekawa.
W 1983 r. pilot balonowy Jerzy Czerniawski poznał Harwaya Hubbela IV na festiwalu balonowym w Holandii i zaprosił na zawody do Łodzi w 1984 r. o Puchar Głosu Robotniczego. Było to jeszcze za realnego socjalizmu. Podczas kolacji w łódzkim Grandzie Harvey rozpoznał, że na banknotach pięciusetzłotowych widnieje podobizna Tadeusza Kościuszki. Dlaczego nasz bohater narodowy jest na waszych pieniądzach?- spytał zdumiony. Gdy współbiesiadnicy wyjaśnili mu, że to jest również i nasz bohater narodowy, Harvey przyjął to entuzjastycznie. Od razu wpadł na pomysł, że jako Amerykanin chciałby podarować Polsce balon o nazwie "Kościuszko".
W rok później napisał do Jerzego Czerniawskiego, że balon typu Cameron N-90 został zbudowany w firmie Cameron Balloons Ltd. w Anglii. Balon trafił najpierw do Ameryki, gdzie artysta polskiego pochodzenia Charlie Market, namalował na powłoce wizerunek Kościuszki (ten ze starej pięciusetzłotówki!). W tym celu zbudował specjalną windę którą poruszał się wzdłuż rozwieszonej w pionie powłoki i nanosił farbę pistoletem, kontrolując przez szkła oddalające całość gigantycznego malowidła. Musiał to robić z wielką precyzją gdyż każde położenie farby było już nie do zmycia. Projekt graficzny jest autorstwa samego Hubbella. Wystrój plastyczny balonu podkreślał jego polski i kościuszkowski charakter oraz związki z Ameryką. Powłoka biało- czerwona, w szachownicę, z podziałem wzdłuż równika balonu. Na niższym pasie umieszczono podobiznę Tadeusza Kościuszki o wysokości 6 metrów, a poniżej wizerunek dwóch noszonych przez niego medali (Virtuti Militari oraz medalu za zasługi jako oficera rewolucji amerykańskiej). Na czerwonym polu szachownicy umieszczony jest srebrny polski orzeł, a także symbole amerykańskie: 13 gwiazd, oznaczających 13 angielskich kolonii, z których powstały Stany Zjednoczone oraz amerykański orzeł szybujący nad falującym oceanem. Górną część balonu ozdobiono rysunkiem kwiatów polskich i kwiatów z doliny rzeki Hudson- rejonu walk Tadeusza Kościuszki w USA.
Balon na przełomie maja i czerwca 1985 r. odbył w ciągu 2 tygodni, turę lotów w USA, startując z miejsc upamiętnionych działalnością i walkami Tadeusza Kościuszki. Były to: pole bitwy pod Saratogą, oraz West Point, gdzie Kościuszko wsławił się między innymi budową fortyfikacji, dalej Ninety- Six w stanie Płd. Karolina (gdzie Amerykanie z generałem N. Greenem i T. Kościuszką oblegali fort, zajęty przez wojska brytyjskie, po czym prowadzili skutecznie wojnę manewrową w kampanii południowej); ostatnim miejscem startu był Monticelli (Virginia), gdzie znajduje się dom- muzeum prezydenta Thomasa Jeffersona, z którym Kościuszko nawiązał bliski kontakt w czasie swego drugiego pobytu w USA, po upadku powstania 1794 r.
Po tym tournée, łącznie ze startem w zawodach balonowych w Balleroy we Francji, w drodze powrotnej, balon został przetransportowany do Polski, gdzie nastąpiło przekazanie go Aeroklubowi PRL. Balon wykonał szereg wzlotów propagandowych. Miejsca startu w Polsce to: Kraków, Racławice, Wrocław (Panorama Racławicka) i Warszawa.
Balon z powiększonym wizerunkiem Kościuszki z banknotu, brał udział w wielu prestiżowych zawodach sportowych i uroczystych ekspozycjach w USA, Kanadzie, Indiach, Włoszech (pod Monte Cassino), Belgii i oczywiście Polsce. Loty w USA i w Polsce były wykonywane z mieszaną załogą: tam dowódcą był pilot amerykański, tu- polski.
W 1985 r. był udział balonu, tym razem już z całkowicie z polską załogą, w 7 Mistrzostwach Świata Balonów na Ogrzane Powietrze, które odbyły się w Battle Creek (Michigan) w dniach 12- 21.07.1985 r. Ekipa balonowa z pilotem Stefanem Makne została przewieziona ponownie do USA na mistrzostwa, a po ich zakończeniu, w drodze powrotnej do kraju, zatrzymała się jeszcze w Kanadzie, w celu wzięcia udziału w wielkiej imprezie- festiwalu balonów na ogrzane powietrze w Ottawie.
Dopiero po 18 latach eksploatacji przez różnych pilotów w bardzo trudnych warunkach i w różnych miejscach, balon w październiku 2003 r. został przekazany do Muzeum Lotniczego w Krakowie.
W 2006 r. zostały zarejestrowane w Polsce balony typu Cameron N-90 (SP-BCA, SP-BCC).
Konstrukcja:
Dane techniczne:
Galeria
Źródło:
[1] Liwiński J. ”Co lata na polskim niebie, rejestr 2007”. Przegląd Lotniczy Aviation Revue nr 2/2007.
[2] (kk) "Hubbel i Kościuszko". Przegląd Lotniczy Aviation Revue nr 10/2000.
[3] "Balon Kościuszko". Epopeja Balonowa - Epopeja balonowa.