Boratyni "Latający Smok", 1648
Tytus Liwiusz Boratyni, po pierwszych nieudanych próbach zbudowania skrzydeł do latania (patrz Boratyni skrzydła), doszedł w 1637 r. do wniosku, że najlepsza jest koncepcja ornitoptera. Po przeanalizowaniu zagadnienia z punktu widzenia mechaniki, przedstawił w końcu 1647 r. królowi Władysławowi IV koncepcję dwumiejscowego wieloskrzydłowego ornitoptera o kształcie smoka.
Nadawał mu formę ośmioskrzydłowca, o formach zoomorficznego smoka, w którym układ elementów ciągu oddzielono od układu elementów nośnych. Skrzydła miały się zwężać i składać podczas podnoszenia i rozkładać przy opuszczaniu. Cztery z nich, umieszczone w centralnej części kadłuba, u góry na grzbiecie, w dwu parach, poruszały się z góry w dół i do góry i służyły wyłącznie do podtrzymywania całości w powietrzu. Dwa inne, umieszczone po bokach kadłuba poruszały się w płaszczyźnie skośnej do poziomu i służyć miały zarówno do poruszania aparatu naprzód, jak i do jego podtrzymywania. Dwa małe skrzydełka, umieszczone przy głowie smoka miały służyć wyłącznie do nadawania aparatowi prędkości postępowej lotu. Ogon pełnił funkcje kierujące. Ornitopter miał zwartą konstrukcję skorupową. Był wyposażony w kadłub zdolny do lądowania i wodowania. Cała konstrukcja, wykonana z drewna i fiszbinów, miała być kryta tkaniną. Statek był zaopatrzony w busolę.
Aparat Boratyniego był mięśniolotem. Pracę mięśni pilota, obracającego zapewne korbą, przekazywał system przekładni kołowych, sprężyn i dźwigni. Boratyni nie wyjaśniał bliżej tajników konstrukcji wnętrza machiny, bliskich zapewne sztuce zegarmistrzowskiej. Była ona przeznaczona dla 2- osobowej załogi. Jeden człowiek pracował, drugi w tym czasie odpoczywał. Na grzbiecie smoka zastosowano ruchome pokrycie, które za uruchomieniem odpowiedniej sprężyny mogło się rozkładać i w razie potrzeby pełnić funkcje spadochronu, sprowadzającego statek powietrzny z załogą na ziemię.
Na przełomie lat 1647/1648 Boratyni wykonał model "Latającego Smoka", długości ok. 1,5 m. Zbudował go z drewna oraz fiszbinu (konstrukcja skrzydeł) i pokrył cienkim płótnem. Skrzydła poruszane były za pomocą sznurka, który przez pociąganie wprawiał w ruch wewnętrzny mechanizm (składający się z kół, dźwigni i sprężyn). Jak podaje sekretarz królowej Ludwiki Marii Gonzaga- Piotr des Noyers, w lutym 1648 r. model wzniósł się w powietrze z kotem na pokładzie. Podczas drugiego lotu pękła linka i model z nieruchomymi skrzydłami spadł na ziemię. Boratyni zbudował model "Latającego smoka" łatwego do rozebrania na części. Miał on być przesłany do Francji w związku z przypuszczeniem, że ”smok" był wzorowany na pomyśle maszyny latającej d'Essona z Reims. Boratyni, chcąc udowodnić oryginalność swej konstrukcji, oferował przesłanie modelu w częściach twierdząc, że nikt jej nie zmontuje i nie uruchomi prócz niego. W maju 1648 r. model ten był gotowy.
Był optymistą co do możliwości realizacji lotu dużego aparatu zdolnego unieść człowieka. Prośba o zapomogę 500 talarów, skierowana do króla Jana Kazimierza, została odrzucona. Po próbach z modelami Boratyni odstąpił od projektu budowy dużego aparatu.
Prace Boratyniego obrosły w Europie swoistą mitologią, były znane, a korespondował on z najwybitniejszymi uczonymi owych czasów (Ismaël Boulliau, Jan Heweliusz, Christiaan Huygens, Athanasius Kircher, Marin Mersenne i Giovanni Battista Riccioli). Dość powiedzieć, że również Cyrano de Bergerac, francuski awanturnik, filozof i pisarz, w swej powieści o podróży człowieka na księżyc, statek kosmiczny wzoruje na "Latającym Smoku" Boratyniego. Johann Joachim Becher pisał w 1682 r., że Boratyni zbudował 3- osobowy statek powietrzny. Powoływał się przy tym na relację Anglika Simona. Przekaz ten, stosunkowo późny, jest fałszywy, podobnie jak inny z 1707 r. pochodzący z Portugalii, a podający, że aparat Boratyniego wykonał lot z Warszawy do Konstantynopola.
Galeria
Źródło:
[1] Glass A. ”Polskie konstrukcje lotnicze 1893-1939”. Wydawnictwo Komunikacji i Łączności. Warszawa 1977.[2] Glass A. ”Polskie konstrukcje lotnicze do 1939”. Tom 1. Wydawnictwo STRATUS. Sandomierz 2004.
[3] ”Encyklopedia popularna PWN”. Wydanie 30. Wydawnictwo Naukowe PWN. Warszawa 1999.
[4] Banaszczyk E. ”Karuzela pod gwiazdami”. Wydawnictwo Iskry. Warszawa 1960.
[5] Elsztein P. ”Modelarstwo lotnicze w Polsce”. Wydawnictwo Komunikacji i Łączności. Warszawa 1986.
[6] Januszewski S. "Latający Smok Boratyniego". Skrzydlata Polska nr 34/1978.
[7] Targosz K. "O latającym smoku Tita Livia Burattiniego po raz drugi". Technika Lotnicza IAstronautyczna nr 4/1989.
[8] Januszewski S. "Pionierzy. Polscy pionierzy lotnictwa 1647- 1918. Tom 1". Fundacja Otwartego Muzeum Techniki. Wrocław 2017.