Boeing 767, 1981
(B 7X7, KC-767 Global Tanker Transport Aircraft)

Samolot komunikacyjny. USA.
Samolot komunikacyjny Boeing 767-35D(ER), SP-LPB, Polskich Linii Lotniczych ”Lot”. (Źródło: Copyright Krzysztof Godlewski- ”aviateam.pl”).

Samolot Boeing 767 (oznaczony wstępnie B 7X7) narodził się pod koniec lat 1970-tych. Przewidywano, że będzie on wykonywał loty inter- i transkontynentalne, stanowiąc uzupełnienie samolotów Boeing 727 i Boeing 747 ”Jumbo Jet”. Początkowo zakładano, że samolot będzie napędzany trzema silnikami. W trakcie prac podjęto jednak decyzję o opracowaniu maszyny dwusilnikowej. Boeing postanowił wyposażyć swój samolot w dwa silniki o tak dużym ciągu, że w przypadku awarii jednego z nich samolot mógłby kontynuować start nawet przy pełnym obciążeniu, nie wspominając już o locie poziomym. Dodatkowo zespół napędowy B 767 miał mieć bardzo wysoki stopień niezawodności.

Opracowywana na początku wersja B 767-100 o pojemności 190 osób, miała stanowić konkurencję dla samolotu Airbus A 310, lecz w trakcie prac konstrukcyjnych okazało się, że samolot o takich parametrach już istnieje- był nim był nim opracowywany równolegle Boeing 757. Dlatego podstawową wersją stała się B 767-200, mieszcząca max 290 pasażerów. W lipcu 1978 r. linie United Airlines złożyły pierwsze zamówienie na 30 egz. Prototyp B 767-200 oblatano 26.09.1981 r. Obsługę regularnych połączeń przy użyciu seryjnych maszyn rozpoczęto w sierpniu 1982 r. Wersja B 767-200ER dysponowała wydłużonym zasięgiem. Dostawy maszyn B 767-200ER rozpoczęto latem 1984 r. Pierwszy z seryjnych samolotów tego typu zasłynął wykonaniem przelotu bez międzylądowania na dystansie 12 00 km, pokonując trasę z Seattle do Addis Abeby. Do października 2000 r. była to największa w historii odległość przebyta przez dwusilnikowy odrzutowy samolot pasażerski.

Boeing 767 szybko zyskał sobie opinię samolotu bardzo ekonomicznego. Mimo dość wysokiej ceny, koszty jego eksploatacji były w porównaniu z ówczesnymi konkurentami znacznie niższe. To zadecydowało, że samolot ten zainteresował linie lotnicze niezbyt zamożnych państw, takie jak Air Zimbabwe, Ethiopian Airlines, Kenya Airways czy Lam-Mozambique. Linie te eksploatowały od jednej do kilku maszyn tego typu.

W lutym 1983 r. rozpoczęto prace nad wydłużoną wersją B 767-300 dla 350 pasażerów. Wzrost masy wymusił zastosowanie pokrycia o większej grubości i wzmocnienie konstrukcji podwozia. Oblot prototypu B 767-300 nastąpił 30.01.1986 r. Pierwsze samoloty seryjne dostarczono osiem miesięcy później. Wersja o wydłużonym zasięgu B 767-300ER, zdolna była do przebycia odległości 11393 km. Prototyp tego samolotu oblatano 19.12.1986 r. W dniu 30.10.1997 r. Boeing 767-300ER ustanowił rekord pokonując trasę 12273 km w czasie 14 godzin 45 minut (ze średnią prędkością 832 km/h). Na bazie B 767-300ER opracowano także wersję do przewozu ładunków B 767- 300F (Freighter).

W dniu 9.10.1999 r. została oblatana wersja B 767-400ER, będąca wydłużoną wersją B 767-300ER, mogąca pomieścić 304 pasażerów oraz posiadająca zasięg 10460 km. Wyposażenie kabiny pilotów B 767-400 zostało zunifikowane z wyposażeniem kabin Boeing 777, Boeing 747-400 oraz Boeing 737 Nowej Generacji. Otrzymał nowe końcówki skrzydeł, których zwiększony kąt skosu powodował poprawę charakterystyk aerodynamicznych. Pierwsze seryjne samoloty B 767-400ER dostarczono w sierpniu 2000 r.

We wrześniu 2000 r. została podjęta decyzja o rozpoczęciu produkcji samolotu B 767-400ERX, dysponującego zasięgiem 11390 km. Zwiększenie zasięgu uzyskano dzięki nowym silnikom Rolls-Royce ”Trent 600” lub General Electric-Pratt & Whitney Engine Alliance GP7172 o ciągu ok. 320 kN, oraz zamontowaniu w statecznikach poziomych dodatkowych zbiorników paliwa. B 767-400ERX miał zabierać 245 pasażerów. W związku ze wzrostem masy samolotu konieczne było wzmocnienie podwozia oraz struktury skrzydeł i kadłuba. Dostawy pierwszych egzemplarzy seryjnych miały rozpocząć się w 2004 r.

Firma Boeing prowadziła także prace studialne nad wersją dalekodystansową B 767-300ERX, mogącym wykonywać loty na dystans 12300 km.

Do października 2000 r. zamówiono łącznie 901 egz. B 767, w tym 128 egz. B 767-200 (wszystkie dostarczono), 111 samolotów B 767-200ER (dostarczono 101), 104 egz. B 767-300 (dostarczono 103), 472 egz. B 767-300ER (dostarczono 430), 36 egz. B 767-300F (dostarczono 34) oraz 50 egz. B 767-400ER (dostarczono 7). Samoloty B 767 w różnych wersjach były używane przez wiele linii lotniczych z całego świata, m.in.: Delta Airlines, American Airlines, All Nippon Airways, British Airways, United Airlines, Air Zimbabwe, Ethiopian Airlines, Kenya Airways, Lam-Mozambique.

W lutym 1995 r., dla Japonii, firma Boeing rozpoczęła prace nad samolotem- tankowcem powietrznym KC-767 Global Tanker Transport Aircraft. Program był realizowany we współpracy z japońską firmą Kawasaki Heavy Industries. 4.04.2003 r. podpisano pierwszy kontrakt na dostawę 4 egz. dla Japonii. Boeing 767-2FK dla japońskich powietrznych sił samoobrony, wystartował z Everett 31.05.2005 r. do Centrum Rozwoju i Modyfikacji Firmy Boeing, gdzie został poddany modernizacji. Prawdopodobnie Japonia zamówiła następne 4 egz. Pierwszy Boeing KC-767J miał być dostarczony do Japonii w grudniu 2006 r.

Samolot KC-767 wzbudził również zainteresowanie innych państw:
- Włochy- w grudniu 2002 r. podpisały kontrakt na na dostawę 4 samolotów. Pierwszy KC-767A został oblatany 25.02.2005 r. w Everett (USA). Następnie przyleciał do Włoch, gdzie zostanie poddany modyfikacjom płatowca i urządzeń pokładowych w celu nadania mu pełnych zdolności tankowania powietrznego. Przekazanie siłom powietrznym Włoch miało nastąpić wiosną 2007 r. Drugi KC-767A po dokonaniu przeróbek wykonał swój pierwszy lot 21.05.2004 r. Ten egzemplarz jako pierwszy rozpocznie loty w siłach powietrznych Włoch w drugim kwartale 2006 r. Kolejne dwa z zamówionych KC-767A po przylocie z USA miały być modyfikowane we włoskich zakładach Aeronavali. Rozważany był zakup kolejnych 2-4 KC-767A.

Departament Obrony USA rozpoczął realizację programu KC-X, który zakładał zakup 179 latających cystern, które miały zastąpić najstarsze Boeingi KC-135. Początkowo zamierzano wyleasingować samoloty na bazie modelu Boeing 767, jednak po skandalu korupcyjnym umowa została anulowana. Do konkursu przystąpił wówczas Boeing, oferujący tankowiec bazujący na zmodyfikowanym płatowcu cywilnego modelu Boeing 767 oraz konsorcjum Airbus-Northrop-Grumman, oferujące maszynę na bazie płatowca modelu Airbus A 330. W wyniku decyzji ogłoszonej 29.02.2008 r. zwycięzcą uznano ofertę europejsko-amerykańską, co spowodowało natychmiastową skargę Boeinga. Po jej uznaniu, 19.06.2008 r. rozpoczęto przygotowywania do ponownego konkursu, który jednak został zawieszony 10.09.2008 r.

W Polsce.

W końcu lat 1980-tych Polskie Linie Lotnicze ”Lot” rozpoczęły poszukiwania następcy samolotów pasażerskich Iljuszyn Ił-62. Ze względów politycznych początkowo był rekomendowany samolot radziecki Iljuszyn Ił-86, a później nowocześniejszy Iljuszyn Ił-96. Natomiast PLL ”Lot” rozpoczęły na przełomie lat 1987/1988 starania o zakup samolotów zachodnich. Pod uwagę brano możliwość zakupu lub dzierżawy nowych lub używanych samolotów typu Boeing 707, Douglas DC-8, Douglas DC-10, Boeing 747-200, Airbus A310-300 oraz Boeing 767ER. Okazało się, że najbardziej opłacalne było nabycie przez PLL ”Lot” jednego z trzech typów: Airbus A310-300, Boeing 767-200ER/-300ER lub Douglas DC-10-30. Ostatecznie dokonano wyboru samolotów Boeing 767ER.

PLL ”Lot” otrzymały pierwszy samolot Boeing 767-200ER (SP-LOA) w dniu 21.04.1989 r., drugi (SP-LOB) dotarł w maju 1989 r. W dniu 21.08.1990 r. dostarczono pierwszy samolot Boeing 767-300ER (SP-LPA).

Inne samoloty Boeing 767 Polskich Linii Lotniczych ”Lot”:
- B767-200ER, ZK-NBJ, samolot wypożyczany trzykrotnie w latach 1992-1994 z Air new Zeland,
- B767-300ER, A40-GH oraz SP-LPD, samolot wypożyczony w latach 1996-1997 z Gulf Air (ze znakami A40-GH), w 2002 r. ponownie w PLL ”Lot” ze znakami SP-LPD,
- B767-341ER, SP-LPE, przejęty w 2005 r., poprzednio służył w barwach brazylijskiego VARIGU jako PP-YOK,
- B767-300ER, SP-LPF, przejęty w 2006 r.,
- B767, TF-FIA, od 6.06.2005 r. linie do USA i Kanady obsługiwał B767 Loftleidir Icelandic, pilotowany przez załogi islandzkiego operatora.

W dniu 1.01.2007 r. PLL ”Lot” posiadał 5 samolotów Boeing 767-300ER i 2 samoloty Boeing 767-200ER.

We wrześniu 2005 r. PLL ”Lot” wybrały samolot Boeing 787 ”Dreamliner” jako następca samolotów Boeing 767. Początkowo ”Lot” zastanawiał się nad zamianą starych B767-200 i B767-300 na nowszy model B767-400 lub samolot europejski- początkowo Airbus A330, później najnowszy projekt Airbus A350.

W 2006 r. polski przewoźnik Prima Charter rozważał przejęcie w leasing samolotów Boeing 767, ostatecznie jednak firma wprowadziła samoloty Boeing 757.

Na początku lat 2000-nych Polska należała do grupy inicjatywnej NATO AAR, która planowała wielonarodowy leasing do 10 tankowców powietrznych. W czerwcu 2004 r. NATO miało zdecydować o kształcie tego leasingu. W skład grupy inicjatywnej kierowanej przez Hiszpanię wchodziły takie kraje jak: Dania, Węgry, Luksemburg, Norwegia i Portugalia. Włochy i Turcja planowały wspierać inicjatywę poprzez użycie swoich aktualnych flot tego rodzaju samolotów. Inicjatywa NATO AAR była również otwarta dla innych państw. NATO planowało rozesłać prośby o propozycje do firm Boeing (ma zaoferować samolot Boeing KC-767), EADS (rozważane były samoloty Airbus A310 lub Airbus A330-200) i Israel Aircraft Industries (oferował używane samoloty Boeing 767-200).

Na początku lat 2000-nych Polska zobowiązała się NATO, że w drugiej dekadzie XXI w. będzie dysponować latającymi tankowcami, przy czym jedną taką maszynę włączono by do sojuszniczego systemu wsparcia i szkolenia. Potrzebę posiadania powietrznego tankowca wymuszała również decyzja o zakupie 48 samolotów Lockheed Martin F-16C/D ”Jastrząb”, gdyż aby móc w pełni wykorzystywać zdolności bojowe tych maszyn i w przyszłości umożliwić szybki przerzut na odległy teatr działań, ich piloci powinni nabyć, a następnie podtrzymywać umiejętności w zakresie tankowania w powietrzu. W 2007 r. w Siłach Powietrznych opracowano wstępne założenia taktyczno-techniczne dla powietrznego tankowca, będącego jednocześnie uniwersalnym samolotem transportowym- MRTT (Multi Role Tanker Transport). W 2008 r. Siły Powietrzne zakładały nabycie dwóch MRTT z dostawą nawet w 2010 r. Rozważano zakup dwóch samolotów cywilnych Boeing 767 i ich modyfikacji do roli wojskowej maszyny transportowej i tankowania powietrznego. Jednak w grudniu 2008 r. Ministerstwo Obrony Narodowej zrezygnowało z zamiaru pozyskania samolotów klasy MRTT.

W 2009 r., w czasie XVII Międzynarodowego Salonu Przemysłu Obronnego w Kielcach, konsorcjum Israel Aerospace Industries Ltd.- Bumar Sp. z o.o. złożyło ofertę MON na dostawę dwóch samolotów Boeing 767 MRTT. Koncern Israel Aerospace Industries dokonałby przebudowy używanych samolotów Boeing 767-200ER do standardu maszyn MRTT. Obejmowałaby ona: instalację na pokładzie dodatkowych zbiorników paliwa wraz z systemem jego przetaczania, montażu dwóch zasobników z giętkimi przewodami (pod skrzydłami) oraz sztywnego łącza pod ogonową częścią kadłuba. Polska strona konsorcjum Bumar Sp. z o.o., założyłaby podmiot gospodarczy, którego własnością byłyby oba samoloty. MON jedynie wykupywałby w tym podmiocie niezbędne godziny lotu, przeznaczone do wsparcia eksploatacji m.in, samolotów F-16C/D. Poza tym samoloty mogłyby być wykorzystywane do zadań transportowych lub służyć jako maszyny do przewozu VIP-ów.

Konstrukcja:
Załoga- osoby, pasażerów max: B 767-200-  290, B 767-300-  350.

Napęd- 2 silniki turbowentylatorowe:
- B 767-200- General Electric CF6-80C2 o ciągu 222 kN każdy lub CF6-80C2B2F o ciągu 234 kN każdy albo Pratt & Whitney PW4000 o ciągu 276 kN każdy lub PW4050 o ciągu 222 kN każdy lub PW4052 o ciągu 231 kN każdy,
- B 767-300- General Electric CF6-80C2 o ciągu 222 kN każdy lub CF6-80C2B2F o ciągu 234 kN każdy lub CF6-80C2B4F o ciągu 258 kN każdy albo Pratt & Whitney PW4000 o ciągu 276 kN każdy lub PW4050 o ciągu 222 kN każdy lub PW4052 o ciągu 231 kN każdy.

Dane techniczne B 767-200 (wg [8]):
Rozpiętość- 47,57 m, długość- 48,51 m, wysokość- 15,85 m, powierzchnia nośna- 283,3 m2.
Masa własna- 80920 kg, masa użyteczna max (płatna)- 19595 kg, masa startowa max- 136080 kg.
Prędkość przelotowa- 864 km/h, pułap- 11950 m, zasięg max- 5852 km.

Dane techniczne B 767-300 (wg [8]):
Rozpiętość- 47,57 m, długość- 54,94 m, wysokość- 15,85 m, powierzchnia nośna- 283,3 m2.
Masa własna- 86955 kg, masa użyteczna max (płatna)- 23675 kg, masa startowa max- 156490 kg.
Prędkość przelotowa- 864 km/h, pułap- 11340 m, zasięg max- 4020 km.

Galeria

  • Samolot komunikacyjny Boeing 767-300, SP-LPA ”Warszawa” Polskich Linii Lotniczych ”Lot”. (Źródło: Skrzydlata Polska nr 39/1990).

Źródło:

[1] Liwiński J. ”Co lata na polskim niebie, rejestr 2007”. Przegląd Lotniczy Aviation Revue nr 2/2007.
[2] Petrykowski M. ”Plany Prima Charter”. Lotnictwo nr 4/2007.
[3] Liwiński J. ”Polskie przewozy lotnicze 2006”. Lotnictwo nr 5/2007.
[4] Krawczyk P. ”Kulisy kontraktu na dzierżawę Boeingów KC-767”. Lotnictwo nr 8/2005.
[5] (PK) ”NATO gotowe do sfinalizowania leasingu tankowców powietrznych”. Lotnictwo nr 7/2004.
[6] ”Polskie Linie Lotnicze LOT”
[7] Kozakowski T. ”80 lat PLL LOT”. Lotnictwo nr 2/2009.
[8] Głowacki B., Sobczak G. ”Współczesne samoloty pasażerskie”. Wydawnictwo Lampart. Warszawa 2002.
[9] Pacholski Ł. ”Samoloty tankowania powietrznego- dziś, jutro, pojutrze”. Nowa Technika Wojskowa nr 12/2009.
[10] (ŁP) ”KC-X do lodówki...”. Nowa Technika Wojskowa nr 10/2008.
blog comments powered by Disqus