Blanchard- Potocki balon, 1789

Pionierski balon wolny na ogrzane powietrze. Francja / Polska.
Znaczek z 1984 r. z serii ”Rozwój lotnictwa polskiego” przedstawiający ”Pierwszy balon” w/g drzeworytu St. Ostoi Chrostowskiego. 14.05.1790 r., pierwszy lot załogowy Jean Pierre Blancharda i Jana Potockiego. (Źródło: archiwum).

W dniu 14.05.1790 r. w Warszawie Jan Nepomucen Potocki wykonał lot na balonie wraz z aeronautą francuskim Jeanem Pierre Blanchardem.

Antoni Magier odnotował to w swoich wspomnieniach, pisząc, że wróciwszy do kraju (z Grecji i Egiptu), zastał w Warszawie w r. 1790 Blancharda; obecny pierwszemu u nas wzniesieniu się jego napowietrznemu, umyślił wys­tawić znacznym kosztem ba­lon kitajkowy, urządzony spo­sobem Montgolfiera, z og­romnym w środku budowli piecem blaszanym. Był to śliczny i obszerny aparat fizyczny, opatrzony po bokach dwoma gabinetami do czynienia doświadczeń w czasie takowej podróży. Potocki sprowadził z fabryk zagranicznych, jak utrzymywano z przesadą, 13 000 łokci kitajki różnego koloru gładkiego i mieniącego, wyjąwszy biały i czarny. Osiemnastu czeladników krawieckich wzię­tych z gospód użyto przez kilka miesięcy do szycia tak obszernego balonu, że zaledwie mieścił się w trzech salach na roścież otwartych w pałacu tegoż pana nr 744 przy ul. Rymarskiej. Opowiadał mi o tym Antoni Littman, majster krawiecki jeszcze żyjący, który był w liczbie owych osiemnastu czeladzi. Jak został ukoń­czony, użył go Potocki do wzniesienia się w górę do pewnej wysokości z ogrodu przy pałacu dawniej Mniszkowskim, przy ul. Rymarskiej, wziąwszy z sobą do tej napowietrznej podróży ulubionego swego pięknej postawy Turka. Dokonał swego zamysłu i spuścił się bez szkody pod wsią Gorcami. Każdy bo­wiem z imienia Potocki, jak sam król wyrzekł, za­szczytnie się odróżniał z szczególną jaką dla siebie zaletą”.

Balon, o którego budowie w Warszawie A. Magier mówił, wykonany został ze środków Potoc­kiego, ale niewątpliwie wg projektu i pod kierunkiem J. P. Blancharda. Pierwsza podróż powietrzna Polaka rozpoczęła się w ogrodzie pałacu Szczęsnego Potoc­kiego przy ul. Senatorskiej 470 (naprzeciw kościoła Reformatorów), a balon lądował na Woli. Kolejny wspólny lot zaplanowano na 18 maja, ale nie udał się on.

Opis wzlotu z Blanchardem Potocki opracował po francusku i wydrukował go w kilku czy kilkunastu egzemplarzach, z których do dzisiaj żadnego nie od­naleziono. Inne opisy zamieścił Joachim Christoph Friedrich Schulz w Reise Eines Lieflanders Von Riga Nach Warschau wydanej w Berlinie w 1802 r., w 1956 r. przełożonej na język polski i wydanej w Warszawie pt. Podróże Inflantczyka z Pragi do Warszawy i po Polsce w latach 1791-1793. Przede wszystkim zaś to sam J. P. Blanchard pozostawił opis lotu z 14.05.1790 r. i powstałego w Warszawie balonu (w wydanej w 1790 r. w Berlinie broszurze pt. Analyse de la nouvelle machinę aerostatique que j’ai invente et execute a Varsovie pendant 1’annee 1789 et 1790).

Źródło:

[1] Banaszczyk E. ”Karuzela pod gwiazdami”. Wydawnictwo Iskry. Warszawa 1960.
[2] Januszewski S. "Pionierzy. Polscy pionierzy lotnictwa 1647- 1918. Tom 1". Fundacja Otwartego Muzeum Techniki. Wrocław 2017.
blog comments powered by Disqus