Avia BH-33, 1927
(Avia Ba-33, Avia B-33)

Samolot myśliwski. Czechosłowacja.
Samolot myśliwski Avia BH-33 lotnictwa wojskowego Czechosłowacji. (Źródło: via "Wikimedia Commons").

Rozwinięciem samolotu myśliwskiego Avia B-21 był samolot Avia Ba-33. Opracowany został w 1927 r. przez inżynierów Pavla Benesa i Miroslava Hajna. Podstawową różnicą było zastosowanie nowych silników ”Jupiter VII” (BH-33) i Skoda L (BH-33L/Ba-33) oraz zmiana kształtu statecznika pionowego. Początkowo testowano wersję BH-33 z silnikiem ”Jupiter”, która w pełni zadowoliła konstruktorów. Prototyp 33.1 został oblatany 21.10.1927 r. Wersję BH-33L/Ba-33 opracowano dopiero w 1929 r. po nawiązaniu współpracy z zakładami Skoda w związku z pracami nad tym samolotem. Silnik rzędowy Skoda L wymagał przekonstruowania pewnych elementów kadłuba. Oblot myśliwca BH-33L/Ba-33 2.08.1929 r. wykazał równie dobre własności lotne, co poprzedniej wersji (BH-33), a nawet mniejszy opór kadłuba, który teraz był bardziej opływowy. Przekonstruowano także górny płat i zmodyfikowano podwozie.

Avia BH-33L była używana w jednostkach jako Ba-33. Wersję z silnikiem ”Jupiter” często oznaczano też jako BH-33E. W 1929 r. czechosłowackie i jugosłowiańskie BH-33 wzięły udział w 3. Wyścigu Lotniczym Państw Małej Ententy, które odbyły się w Polsce w dniach 4-8 września. Grupa czechosłowacka składała się z maszyn: Ba-33.1, Ba-33.2, Ba-33.3, Avia B-131.1 (BH-33E z silnikiem Pratt & Whitney o mocy 386 kW (525 KM), Avia BH-33.8 (jako samolot rezerwowy) oraz kilka samolotów innych typów. Jugosłowianie wystartowali trzema BH-33E SHS wyposażonymi w silniki ”Jupiter IV”. W konkursie wystartowały 24 samoloty (w tym 8 Avii) w składzie czterech drużyn. Zawody ukończyło 9 samolotów, w tym 3 Avie. BH-33.8 zajął drugie miejsce. Pozycje trzecią i czwartą zajęły jugosłowiańskie BH-33E SHS.

Myśliwce BH-33 (oznaczone w lotnictwie wojskowym Czechosłowacji, jako B-33) eksportowano do Jugosławii (BH-33E SHS), ZSRR (3 egz.) i co najmniej jednego BH-33 do Hiszpanii, który mógł być użyty w walce przez Republikanów. Jugosłowiańskie BH-33 doczekały II wojny światowej, co najmniej 16 tych maszyn znajdowało się w na stanie szkół lotniczych jeszcze w 1941 r. Jugosłowiańskie Avie zostały nawet użyte bojowo w ograniczonym zakresie w czasie niemieckiej inwazji w kwietniu i maju 1941 r. Siedem Avii zostało później zdobytych przez Chorwatów, którzy używali je bojowo w wojnie domowej. W 1935 r. Jugosławia odsprzedała 5 BH-33 do Grecji, gdzie służyły do końca 1940 r. Belgijskie Siły Powietrzne były zainteresowane tym myśliwcem, ponieważ używały już jego poprzednika- B-21. Pod koniec 1929 r. w Belgii odbył się konkurs na nowy myśliwiec, w którym udział wziął także BH-33. Ostatecznie Belgowie wybrali Fairey ”Firefly” lecz zakupili 3 Avie dla przeprowadzenia testów. Jedną z nich była BH-33 ze zmodyfikowanym kadłubem o zaokrąglonym przekroju. Jedna Avia BH-33L została zamówiona przez rząd Chin i dostarczona w 1931 r. drogą morską do Mukden w Mandżurii. Na przełomie września i października 1931 r. samolot ten został zdobyty przez Japończyków, którzy go zmontowali i użyli w walce przeciw Chińczykom.

W Polsce.

Dokonując wyboru zastępcy samolotu Blériot SPAD S-61C1 zwrócono uwagę również na nowy świetnie się zapowiadający samolot myśliwski Avia BH-33. Prototyp 33.1 został przywieziony do Warszawy 18.12.1927 r. Samolot skierowano do Instytutu Badań Technicznych Lotnictwa, gdzie w Sekcji Doświadczalnej były wykonane loty mające na celu potwierdzenie właściwości lotnych i pilotażowych. Miał dobre osiągi i wyśmienicie nadawał się do akrobacji. W wytwórni Avia zakupiono licencję na budowę 50 egz. oraz egzemplarz wzorcowy. Dokumentację dostarczono do Polski w 1929 r. Budowa licencyjna została podjęta w Podlaskiej Wytwórni Samolotów. Samoloty licencyjne otrzymały oznaczenie PWS-A.

Samolot wzorcowy Avia BH-33E/Licence został dostarczony do PWS ok. 1.10.1929 r. W 1931 r. został przekazany do Lotniczej Szkoły Strzelania i Bombardowania w Grudziądzu.

Na zlecenie strony polskiej opracowany został w firmie Avia w 1929 r. drugi egzemplarz wzorcowy Avia BH-33P z kadłubem spawanym z rur stalowych i mającym inną osłonę silnika. W wytwórni Avia wersja BH-33P została zbudowana po serii BH-33E SHS dla Jugosławii, a przed trzema egz. dla ZSRR. Wg [1] w polskich archiwaliach nie ma śladu o tym samolocie.

Firma Avia w dniu 18.01.1930 r. złożyła ofertę na dostawę samolotów Avia Ba.33 dla polskiego lotnictwa wojskowego. Egzemplarz samolotu Ba.33.1020 demonstrowany był w Instytucie Badań Technicznych Lotnictwa w Warszawie. Oferta nie została przyjęta.

Konstrukcja:
Jednomiejscowy dwupłat o konstrukcji drewnianej, w wersji Avia BH-33P mieszanej.
Płaty prostokątne z zaokrąglonymi końcami, konstrukcji drewnianej, dwudzielne, dwudźwigarowe. Pokrycie noska sklejką, reszta płótnem.
Kadłub kratownicowy drewniany, prostokątny, kryty sklejką. Przód pokryty blachą duralową. Kadłub w wersji Avia BH-33P spawany z rur stalowych. Kabina odkryta.
Stateczniki kryte sklejką, stery płótnem.
Podwozie klasyczne stałe.

Silnik w wersji BH-33/Licence gwiazdowy Gnôme-Rhône ”Jupiter VI”.
Wyposażenie- radiostacja, prądnica śmigiełkowa, 2 aparaty fotograficzne, inhalator, fotokarabin, rakietnica.

Dane techniczne:

Źródło:

[1] Morgała A. ”Samoloty wojskowe w Polsce 1924-1939”. Wyd. Bellona. Warszawa 2003.
[2] Chwałczyk T., Glass A. ”Samoloty PWS”. Wydawnictwo Komunikacji i Łączności. Warszawa 1990.
[3] Marszałkiewicz J. ”PWS-A czyli polska Avia”. Lotnictwo z szachownicą nr 12 i 13.
blog comments powered by Disqus