Zlin Z-50, 1975
Na przełomie lat 1960 / 1970- tych pojawiły się na świecie nowe, wyspecjalizowane typy samolotów przystosowanych specjalnie do akrobacji, jak np. Hirth Hi 27 "Acrostar", Spinks "Akromaster", Pitts "Special" i inne. Samoloty Zlin, nawet poddawane gruntownym przeróbkom adaptacyjnym (Zlin Z-526 ASF), nie mogły sprostać konkurencji, tracąc na wiele lat palmę pierwszeństwa. W1973 r., w zespole kierowanym przez inż. J. Mikulę, rozpoczęto więc prace konstrukcyjne nad nowym typem zawodniczego samolotu akrobacyjnego Zlin Z-50. Wykorzystano przy tym doświadczenia wynikające z dotychczas opracowanych samolotów (m.in. Zlin Z-42 i Zlin Z-43). Pierwszy prototyp gotów był w około półtora roku od momentu rozpoczęcia prac. Pierwszy lot prototypu, wyposażonego w silnik Lycoming AEIO-540-D4B5 o mocy 191 kW, wykonał 18.07.1975 r.
We wrześniu 1975 r. samolot wystawiono na Międzynarodowych Targach Maszynowych w Brnie, gdzie wzbudził duże zainteresowanie. W dniach 11- 14.05.1976 r. samolot przeszedł próby z udziałem pilotów CSRS, Polski, NRD, ZSRR, Kanady i Wielkiej Brytanii, zyskując bardzo wysoką ocenę wszystkich uczestników (uwagi dotyczyły głównie spraw drugorzędnych). Na szczególną uwagę ich zdaniem zasługuje wyjątkowa poprawność, łatwość i bezpieczeństwo pilotażu, sprawiające, że mogą na nim latać stosunkowo mało doświadczeni w akrobacji piloci.
Samolot Z-50 konstruowano z myślą o mistrzostwach świata w akrobacji w 1976 r. Po wprowadzeniu pewnych udoskonaleń zespołu napędowego, samolot skierowano do produkcji seryjnej pod oznaczeniem Z-50L (wyprodukowano ok. 30 egz.). W 1982 r. oblatano kolejną ulepszoną wersję Z-50LS z silnikiem Textron Lycoming AEIO-540 L1B5D o mocy 221 kW. W 1986 r. rozpoczęto konstruowanie kolejnej wersji z własnym czeskim silnikiem Walter M-137AZ. Wersja ta, oznaczona Z-50M, została oblatana 25.04.1988 r. W 1991 r. zmodyfikowano kształt skrzydeł, zamontowano dodatkowe zbiorniki paliwa oraz mocną wytwornice dymu dzięki czemu powstała wersja Z-50 LX.
Na samolotach Z-50L i Z-50LS zawodnicy różnych krajów (przede wszystkim jednak CSRS) zajmowali doskonale miejsca w różnych zawodach w akrobacji lotniczej.
W Polsce.
Po raz pierwszy polski pilot Paweł Pawlak latał na samolocie Zlin Z-50L podczas prób zorganizowanych przez redakcję czasopisma Letectvi + Kosmonautika (11- 14.05.1976 r.).
W 1976 r. Aeroklub PRL otrzymał pierwsze dwa samoloty Z-50L.
W dniu 1.01.2006 r. w polskim rejestrze statków powietrznych znajdowały się 4 samoloty Zlin Z-50, które używane były w Aeroklubie Polskim.Konstrukcja.
Jednomiejscowy dolnopłat o konstrukcji metalowej.
Skrzydło niedzielone, o obrysie trapezowym, konstrukcji całkowicie metalowej, dwudźwigarowe z pracującym pokryciem. Wznios minimalny, nieznaczne skręcenie geometryczne. Na górnej powierzchni lewego skrzydła u nasady chodnik. Klap brak. Na prawie całej rozpiętości klapolotki konstrukcji całkowicie metalowej, pokryte blachą żłobkowaną. Końcówki skrzydeł są przystosowane do zawieszania na nich dodatkowych zbiorników paliwa (dla wersji przelotowej).
Kadłub o konstrukcji całkowicie metalowej, półskorupowej. W części środkowej wycięcie dla kesonu skrzydła. Przekrój kadłuba owalny. Oprofilowanie skrzydło- kadłub jest integralną częścią konstrukcji nośnej. Tylna część kadłuba płynnie przechodzi w statecznik, stanowiący z nią jedną całość. Kabina zakryta, specjalnie przystosowana do lotów akrobacyjnych.
Usterzenie- konstrukcja metalowa. Stateczniki poziome podparte zastrzałami w kształcie litery T. Stateczniki częściowo kryte płótnem. Szkielet sterów metalowy, pokrycie płócienne. Integralny z kadłubem statecznik pionowy jest konstrukcyjnie dzielony w płaszczyźnie symetrii i częściowo pokryty płótnem.
Podwozie klasyczne, stałe.
Wyposażenie- zestaw podstawowych przyrządów pilotażowo-nawigacyjnych i silnikowych. Radiostacja LUN 3524.
Instalacje: elektryczna.
Silnik:
- Z-50L- płaski Lycoming AIO-540 D4B5 o mocy 191 kW (260 KM),
- Z-50LS- płaski Textron Lycoming AEIO-540 L1B5D o mocy 221 kW (300 KM),
- Z-50M- Walter M-137AZ o mocy 133 kW (180 KM).
Dane techniczne Z-50L (wg [2]):
Rozpiętość- 8,58 m, długość- 6,51 m, wysokość postojowa- 1,86 m, powierzchnia nośna- 12,5 m2.
Masa własna w wersji akrobacyjnej- 570 kg, masa własna w wersji przelotowej- 580 kg, masa startowa max w wersji akrobacyjnej- 720 kg, masa startowa max w wersji przelotowej- 800 kg.
Osiągi w wersji akrobacyjnej: prędkość max- 280 km/h, prędkość przelotowa- 255 km/h, prędkość startowa- 130 km/h, prędkość lądowania- 90 km/h, wznoszenie- 15 m/s, pułap praktyczny- 6000 m, zasięg max- 180 km.
Osiągi w wersji przelotowej: prędkość dopuszczalna- 328 km/h, prędkość startowa- 140 km/h, prędkość lądowania- 100 km/h, wznoszenie- 12 m/s, zasięg max- 640 km.
Dane techniczne Z-50M (wg [3]):
Rozpiętość- 8,58 m, rozpiętość z dodatkowymi zbiornikami- 9,03 m, długość- 6,96 m, wysokość postojowa- 1,99 m, powierzchnia nośna- 12,5 m2.
Masa własna- 540 kg, masa startowa max w wersji akrobacyjnej- 700 kg, masa startowa max w wersji przelotowej- 780 kg.
Prędkość dopuszczalna- 307 km/h, prędkość max- 244 km/h, prędkość przelotowa- 234 km/h, prędkość oderwania- 110 km/h, prędkość minimalna- 101 km/h, wznoszenie- 7,6 m/s, pułap praktyczny- 6000 m, czas lotu- 1 h 22 min.
Galeria
Źródło:
[1] Liwiński J. ”Rejestr polskich statków powietrznych 2006”. Przegląd Lotniczy Aviation Revue nr 2/2006.[2] T. M. " Zlin Z-50". Technika Lotnicza i Astronautyczna nr 12/1976.
[3] T. M. " Zlin Z-50M". Technika Lotnicza i Astronautyczna nr 3/1989.
[4] (J. Ś.) "Samolot akrobacyjny Zlin Z-50L". Skrzydlata Polska nr 14/1976.
[5] Ikarus "1976 rok". Skrzydlata Polska nr 51- 52/1976.
[6] Kucharski H. "Test Skrzydlatej Zlina-50L. Samolot marzeń akrobaty". Skrzydlata Polska nr 23/1976.