Voisin "Canard", 1910
W 1910 r. firma Appareils d'Aviation Les Frères Voisin potrzebowała nowej konstrukcji, która byłaby następcą produkowanego seryjnie samolotu Standard Voisin, który stał się już przestarzały. Opracowano wówczas nowy samolot w układzie pchacza. W stosunku do samolotu Standard Voisin, wprowadzono szereg zmian: uproszczono usterzenie, zlikwidowano przedni ster wysokości oraz zamontowano lotki na skrzydłach. Ten model stał się protoplastą bombowców firmy Voisin z I wojny światowej - pierwszym z nich był samolot Voisin I (L). Opracowano wówczas kilka innych typów samolotów. Jednym z nich był Voisin „Canard”, który odniósł znaczny sukces.
Projekt samolotu został opracowany w 1910 r. przez Gabriela i Charlesa Voisina. Była to oryginalna konstrukcja zaprojektowana w układzie kaczka, w którym ster wysokości znajduje się w części dziobowej przed skrzydłami (nazwa układu wzięła się z podobieństwa samolotu do kaczki: cienka sylwetka z przodu i gruba ze skrzydłami z tyłu). Wzorowany był na samolocie Santos- Dumont 14bis z 1906 r.
Pierwszy prototyp samolotu posiadał bardzo długi, nieosłonięty kadłub o kratownicowej konstrukcji drewnianej, usztywnionej linkami. Z przodu kadłuba znajdował się ster wysokości, składający się z dwóch części zamontowanych po obu jego bokach. Za nimi znajdowały się stateczniki zamontowane pod dużym kontem natarcia. Nad kadłubem znajdował się ster kierunku. Komora płatów trójprzęsłowa, usztywniona linkami. Skrzydła z dodatnim wzniosem. Do zewnętrznych par rozpórek miedzyskrzydowych zamontowane były pionowe płaszczyzny ustateczniające. Lotki zamontowane na górnym i dolnym płacie. Podwozie czterokołowe, składające się z dwóch par kół zamontowanych pod przednią i tylną częścią kadłuba. Silniki gwiazdowy Anzani o mocy 44 kW (60 KM), zamontowany z tyłu kadłuba i napędzający śmigło pchające. (Wg innych źródeł- był to silnik Rossel- Peugeot o mocy 37 kW / 50 KM). Pierwszy egzemplarz został zmontowany z posiadanych części, np. kadłub pochodził ze starego trójpłata zbudowanego w firmie Voisin. Pierwszy lot wykonał Maurice Colliex marcu 1910 r. w Issy-les-Moulineaux. Próby w locie, prowadzone do maja 1910 r., wykazały, że samolot jest w pełni udany.
Podjęta została jego produkcja seryjna. Samoloty seryjne różniły się między sobą, np. były dwu- lub trzymiejscowe, zamiast wzniosu skrzydeł zastosowano posiadały płaszczyzny ustateczniające na rozpórkach miedzyskrzydowych (po dwa lub trzy). Kadłub w wersji seryjnej był pokryty płótnem.
W 1911 r. armia francuska testował dwa samoloty „Canard” o rozpiętości 15,0 m. Jeden z nich napędzany był silnikiem Renault o mocy 56 kW (75 KM), drugi- Gnôme o mocy 97 kW (130 KM).
W międzyczasie- 28.03.1910 r.- wystartował pierwszy w historii lotnictwa wodnosamolot Hydravion Canard, konstrukcji Henri Fabre. Zbudowany był również w układzie kaczka. Pływaki tego samolotu, opracowane przez inżyniera Bonnelaison, zostały opatentowane przez Fabre. Sukces wodnosamolotu Hydravion Canard, spowodował zainteresowanie Gabriela Voisina’a wodnosamolotami. Zakupił kilka pływaków, które zostały zamontowane do samolotu Voisin „Canard”. Jeden pływak został zamontowany z przodu kadłuba pod usterzeniem, kolejne trzy znalazły się pod skrzydłami. W październiku 1910 r. wodnosamolot Voisin „Hydro Canard I” po raz pierwszy wystartował z Sekwany niedaleko Billancourt. Próby w locie prowadzone były do lutego 1911 r., kiedy zostały przerwane przez zimę i powódź. Zostały wznowione dopiero latem 1911 r.
Latem 1911 r. Gabriel Voisin zamontował na samolocie „Canard” cztery pływaki oraz sześć kół podwozia. W ten sposób powstała pierwsza na świecie samolot- amfibia. Do napędu zastosowano silnik Gnôme o mocy 59 kW (80 KM). Biorąc pod uwagę wzrost masy samolotu do ok. 1035 kg, konstruktor zwiększył rozpiętość skrzydeł z 12,5 m do 14,0 m. W dniu 3.08.1911 r. Maurice Colliex wystartował z lotniska Issy-les-Moulineaux i po kwadransie wodował na Sekwanie w pobliżu mostu Saint-Cloud. Po półgodzinnej przerwie Colliex wystartował bez problemu z powierzchni Sekwany i wylądował z powrotem w Issy-les-Moulineaux. Ten wyczyn został zarejestrowany przez Aéro-Club de France jako pierwszy lot samolotu- amfibii.
26.10.1911 r. Francuska Marynarka Wojenna zakupiła wodnosamolot Voisin „Canard”, który został dostarczony w grudniu 1911 r. W kwietnia 1912 r. znalazł się on na uzbrojeniu, pierwszego na świecie, transportowca wodnosamolotów Foudre. Wkrótce rozpoczęły się próby operacyjne na morzu, podczas których „Canard” wykonał wiele lotów. Prawdopodobnie drugi egzemplarz został dostarczony dla Francuskiej Marynarki Wojennej w grudniu 1913 r.
W dniach 24- 31.03.1912 r. odbył się w Monako pierwszy konkurs wodnosamolotów. Wzięło w nim udział osiem wodnosamolotów, w tym dwa Voisin „Canard”. Konkurs wygrał dwupłatowiec Farman MF-11.
Wg [3]- pod koniec 1911 r. Rosyjska Marynarka Wojenna zamówiła w firmie Voisin eskadrę (12 egz.) wodnosamolotów „Canard”, które miały być dostarczane od maja następnego roku. W rzeczywistości Rosyjska Marynarka Wojenna zakupiła w 1911 r. dwa wodnosamoloty „Canard”. Stanisław Dorożyński miał nadzorować ich budowę, oraz nauczyć się na nich latać. Niestety podczas nauki pilotażu, rozbił tylko co zbudowany wodnosamolot. Oficer został ciężko ranny i przestał wysyłać regularne raporty do Sewastopola. Uszkodzenie samolotu oraz związane z tym dodatkowe koszt, brak raportów oraz opóźnienia w dostawie, spowodowały wysłanie do Francji Iwana Iwanowicza Stachowskiego. Na początku lutego 1912 r. wraz z Dorożyńskim obejrzał on warsztaty Voisin. Zrobiły one przygnębiające wrażenie, wydawało się, że firma jest na skraju bankructwa. Niemniej jednak, w marcu- kwietniu oba wodnosamoloty zostały dostarczone do Sewastopola, gdzie zostały zmontowane i oblatane pod okiem francuskiego instruktora. W latach 1912- 1913. wodnosamoloty były dość intensywnie eksploatowane w Flocie Czarnomorskiej, otrzymały numery seryjne (taktyczne) „1” i „2”.
W Polsce.
W 1910 r. inż. Michał Bohatyrew zbudował samolot o układzie kaczki, nazwany ”Utka Nadieżda” (”Kaczka-Nadzieja”), który był wzorowany na samolocie Voisin "Canard", lecz był jednopłatem.
Na samolotach Voisin "Canard” latali również polscy piloci czasów pionierskich, m.in.:
- Stanisław Dorożyński- oficer Floty Czarnomorskiej,
- Jan Stachowski (w Rosji znany jako Iwan Iwanowicz Stachowski), Polak w służbie rosyjskiej Floty Czarnomorskiej. Zgodnie z rozkazem szefa służby łączności Morza Czarnego, w dniu 5.02.1912 r. został wysłany do Paryża w celu odbycia lotów szkoleniowych na wodnosamolocie Voisin „Canard” i nadzorowania budowy zamówionych dwóch egzemplarzy dla sił morskich Floty Czarnomorskiej. 24.05.1912 r. został pierwszym w Rosji oficerem- pilotem, który opanował pilotaż wodnosamolotu (w Sewastopolu).
Konstrukcja.
Opis konstrukcji prototypu- patrz historia rozwoju. Praktycznie wszystkie egzemplarze samolotu różniły się miedzy sobą.
Silnik- stosowano wiele typów silników, np. Anzani o mocy 44 kW (60 KM), Rossel- Peugeot o mocy 37 kW (50 KM), Renault o mocy 56 kW (75 KM), silnik Gnôme o mocy 59 kW (80 KM), Gnôme o mocy 97 kW (130 KM).
Dane techniczne (wg [3]):
Wersja |
Rozpiętość |
Długość |
Powierzchnia |
Masa |
Masa |
Silnik |
Moc
|
Biplan |
10,0 m |
9,6 m |
40,0 m2 |
420 kg |
535 kg |
Gnôme |
37 kW |
Biplace |
14,0 m |
9,6 m |
52,0 m2 |
450 kg |
930 kg |
Gnôme |
37 kW |
Concours militaire de 1911 |
15,0 m |
10,5 m |
56,50 m2 |
674 kg |
1070 kg |
Gnôme |
103 kW |
622 kg |
1040 kg |
Renault |
51 kW |
||||
Canard Salon 1911 |
12,0 m |
7,9 m |
46,0 m2 |
550 kg |
800 kg |
Gnôme |
51 kW |
Appareils |
13,5 m |
8,0 m |
40,0 m2 |
550 kg |
820 kg |
Gnôme |
37 kW |
Monaco 1912 |
15,0 m |
10,5 m |
56,5 m2 |
625 kg |
1050 kg |
Canton-Unné |
81 kW |
Monaco 1912 |
11,5 m |
8,0 m |
27,6 m2 |
410 kg |
720 kg |
Anzani |
44 kW |
Galeria
Źródło:
[1] Glass A. ”Polskie konstrukcje lotnicze do 1939”. Tom 1. Wydawnictwo STRATUS. Sandomierz 2004.
[2] Glass A. ”Polskie konstrukcje lotnicze 1893-1939”. Wydawnictwo Komunikacji i Łączności. Warszawa 1977.
[3] Par Gérard Hartmann „Les Canards de Gabriel Voisin”.
[4] Уголок неба - Большая авиационная энциклопедия.
[5] The Pioneers : An Anthology : Gabriel Voisin (1880 - 1973), Charles ....
[6] Крымология.