Allstar PZL Glider (SZD)
Szybowcowe Zakłady Doświadczalne (SZD) w Bielsku-Białej były producentem wielu typów doskonałych szybowców, znanych na całym świecie. W 1999 r., po ogłoszeniu upadłości zakładów, produkcję przerwano. Majątek trwały SZD został wykupiony w 2000 r. przez spółkę o całkowicie niemieckim kapitale Allstar Leasing sp. z o.o. Spółka ta wydzierżawiła go firmom Allstar PZL Glider (SZD) i Solaris Aviation, które wznowiły w zakładzie produkcję lotniczą.
W 2003 r. firma Allstar PZL Glider wznowiła produkcję szybowców SZD. Udziałowcami zakładów Allstar PZL Glider sp. z. o. o. są w 75% niemiecka firma Allstar Aviation z Hanoweru i w 25% Andrzej Papiorek, właściciel firmy Wytwórnia Konstrukcji Kompozytowych, będącej głównym wykonawcą. Allstar PZL Glider jest właścicielem świadectw typu szybowców, opracowanych w SZD Bielsko: szkolneych SZD-50-3 ”Puchacz” i SZD-54 "Perkoz", treningowego SZD-51-1 ”Junior”, akrobacyjnego SZD-59 ”Acro” i wyczynowego SZD-55-1 (pod nazwą "Nexus"). Szybowce produkowane są w Wytwórni Konstrukcji Kompozytowych w Jasienicy k. Bielska-Białej. W latach 2003- 2005 zbudowano 24 szybowce. Wszystkie trafiły do użytkowników zagranicznych - Niemiec, Szwajcarii, Finlandii, W. Brytanii, Kanady i USA.
Z końcem 2018 r., Allstar wygasił współpracę z wieloletnim dostawcą szybowców, firmą WKK Papiorek. Wobec dobrej koniunktury na dwumiejscowe szybowce "Perkoz" i zmodyfikowane "Acro", nakręcanej skutecznie przez kilka ubiegłych lat, postanowiono rozpocząć produkcję szybowców samodzielnie. Produkcja została uruchomiona w wyremontowanych, dawnych budynkach Szybowcowych Zakładów Doświadczalnych (SZD) w Bielsku-Białej. W grudniu 2019 r. ukończono budowę pierwszego egzemplarza SZD-51-1 "Nexus Neo" (inne oznaczenie SZD-51-1 New Generation) oraz opracowano wersję SZD-55-2 "Nexus-e-motion" z pomocniczym napędem elektrycznym Allstar-e-motion. Następnie uruchomiono produkcję szybowców SZD-59 "Acro" i SZD-54 "Perkoz".
W 2020 r. w zakładzie został zbudowany amatorski szybowiec ultralekki. Początkowo szybowiec posiadał oznaczenie SZD-60, zmienione później na GOKO.
Konstrukcje:
SZD-50 ”Puchacz”, 2003, szybowiec szkolny, treningowy i wyczynowy.
SZD-51 ”Junior”, 2003, szybowiec klasy klub, treningowy.
SZD-54 "Perkoz", 2003, szybowiec szkolny.
SZD-59 ”Acro”, 2003, szybowiec akrobacyjny lub klasy standard.
SZD-55 "Promyk" ("Nexus"), 2003, szybowiec wyczynowy klasy standard.
SZD-60 GOKO, 2020, ultralekki szybowiec szkolno- treningowy.
Galeria
Źródło:
[1] Dobrzyński J. ”Szybowce SZD”. Lotnictwo nr 11/2005.[2] Dobrzyński J. ”W Bielsku-Białej”. Skrzydlata Polska nr 3/2001.
[3] Murawski T. "Sylwetki szybowców SZD". Warszawa 2020.
[4] "SZD 60 Oko na MSPO w Kielcach". SZD Magazine PL.
[5] "Allstar PZL Glider rozwija skrzydła - rozmowa z dyrektorem zakładu". Portal · dlapilota.pl.
[6] "Dziewiczy lot szybowca SZD-55-1 Next Generation". Portal · dlapilota.pl.
[7] SZD | Allstar PZL Glider | Szybowiec.
SZD-60 GOKO, 2020
Wzorując się na projekcie ultralekkiego szybowca Sandlin "Goat" autorstwa Mike Sandlina ze Stanów Zjednoczonych, zaprojektowano w Allstar PZL Glider nową konstrukcję lekkiego szybowca z otwartą kabiną. Konstruktorem prowadzącym został Stanisław Oskwarek. Początkowo szybowiec posiadał oznaczenie SZD-60, zmienione później na GOKO. Nazwa powstała od nazwisk osób zaangażowanych w projekt: Mieczysław Goryl, Stanisław Oskwarek, Mieczysław Krysta i Michał Ombach. Projekt i wykonanie dwóch egzemplarzy szybowca miało miejsce przy zaawansowanym udziale Mieczysława Krysty, właściciela Pracowni Architektonicznej z Cieszyna i znanego w środowisku modelarza. Szybowiec jest nawiązaniem do polskich konstrukcji typu Kocjan "Wrona", WWS-1 "Salamandra", IS-3 ABC i PW-2 "Gapa".
Daleko idące zmiany konstrukcji doprowadziły do powstania znacznie dojrzalszej konstrukcji, w profesjonalnym wykonaniu. W odróżnieniu od oryginalnego szybowca "Goat", SZD-60 GOKO otrzymał nową aerodynamikę skrzydła (inny profil), powiększone lotki, zmieniony obrys końcówek skrzydeł oraz steru kierunku. Zastosowano połączenia spawane i skręcane. Całkowicie przeprojektowano kadłub oraz dołożono centropłat, zastosowano kinematykę napędów typową dla szybowców certyfikowanych. Zwrócono szczególną uwagę na staranność przyjętych rozwiązań, zwłaszcza połączeń głównych zespołów oraz kinematyki napędów. Wzmocniona rama kadłuba została przystosowana do zabudowy silnika startowego. Układ sterowania klasyczny z wykorzystaniem popychaczy i linek, dodatkowo szybowiec wyposażony został w klapy przelotowe- przeskokowe- pełniące jednocześnie funkcję hamulców aerodynamicznych.
Szybowiec ultralekki GOKO, z opcją elektrycznego napędu startowego, został zaprojektowany jako jednomiejscowe urządzenie latające o bardzo małej masie własnej (do 115 kg). Wpisuje się w wymagania przepisów dla kategorii niekwalifikowanej, podkategorii UL-115 oraz przepisów federalnych Part 103 FAA (Ultralight Vehicles). Skonstruowany z zachowaniem praktyk budowy szybowców certyfikowanych, odznacza się szeregiem rozwiązań technicznych, w wielu przypadkach spełniających wymogi konstrukcji lotniczych (Specyfikacje Certyfikacyjne CS-22). Struktura płatowca pozwala na jego montaż w 3 osoby, łatwy transport oraz przechowywanie w warunkach garażowych. Przyjęte wysokie współczynniki bezpieczeństwa, bardzo wysoka stateczność oraz małe obciążenie powierzchni powinny przekładać się na bezpieczeństwo użytkowania. Użytkowanie szybowca nie wymaga posiadania uprawnień lotniczych.
Prace projektowe zostały rozpoczęte prawdopodobnie w 2018 r. Szybowiec miał powstać przy udziale i pod skrzydłami Allstar PZL Glider (SZD), które jednak wycofało się. Dalsze prace były prowadzone całkowicie prywatnie.
Pierwszy egzemplarz szybowca został ukończony w połowie grudnia 2020 r. Został oblatany 19.12.2020 r. lotnisku w Bielsku, na holu za samochodem. Pilotem był Michał Ombach. Dwa tygodnie później wykonano kolejne loty, za samochodem i wyciągarką szybowcową. Pierwsze próby wykazały, że jest to bardzo udana konstrukcja. Szybowiec jest bardzo przyjemny i prawidłowy w pilotażu, a sterowanie klasyczne jak dla szybowców certyfikowanych.
Do kwietnia 2021 r. zostało wykonanych kilkadziesiąt lotów, wykorzystując jako urządzenie startowe samochód z podpiętą elastyczną liną syntetyczną o długości pomiędzy 200 a 400 m. Szybowiec sprawuje się bez zarzutów, a drobne początkowe usterki były eliminowane na bieżąco. Może być użytkowany tak w terenie górzystym jak i płaskim- loty żaglowe i termiczne, przy starcie ze zbocza (liny gumowe, start grawitacyjny, start z ręki), wzlot za samochodem oraz za wyciągarką paralotniową lub szybowcową.
Drugi egzemplarz szybowca jest budowany u Mieczysława Krysty w Cieszynie. Podjęte zostały prace nad przeprojektowaniem struktury kadłuba, aby zaoszczędzić na masie i uprościć technologię. Dopracowano i uzupełniono dokumentację. Mieczysława Krysta wykonał makietę napędu elektrycznego w układzie śmigła pchającego. Jedna z większych w Europie firm modelarskich wystąpiła z propozycją zastosowania ich napędu w szybowcu.
Konstrukcja.
Jednomiejscowy grzbietopłat konstrukcji mieszanej.
Płat o obrysie prostokątnym, dwudzielne, bezdźwigarowe (rolę dźwigarów przejmują rury krawędzi natarcia i spływu), podparte zdwojonym zastrzałem i usztywnione wewnętrznie poprzez system stalowych linek naciągowych. Obrys stanowią rury stopu PA, pospinane przekładkowymi żebrami kompozytowymi. Profil stały dwuwypukły, samostateczny. Lotki i klapy wpisane w obrys skrzydła, posiadają profil szczątkowy. Klapy pełnią jednocześnie funkcję hamulców aerodynamicznych. Całość konstrukcji kryta tkaniną syntetyczną Oratex, w części centropłata i kabiny pilota- kompozytem. Wydłużenie skrzydeł- 7,24.
Kadłub o konstrukcji kratownicowej wykonanej z rur duraluminiowych. Bez pokrycia. Obszerna kabina pilota jest częściowo osłonięta wiatrochronem. Pozycja pilota siedząca. Hak do liny gumowej oraz zaczep holowniczy Tost G88 z samowyczepem, po przekroczeniu kąta liny na ciągu.
Podwozie główne amortyzowane, koło przednie stałe, łożyskowane. Płoza amortyzowana krążkiem gumowym w ogonie.
Usterzenia z rur aluminiowych, stery nie wyważane masowo.
Wyposażenie- przyrządy pilotażowe: prędkościomierz, wysokościomierz, skompensowany wariometr oraz chyłomierz poprzeczny. Istnieje możliwość zabudowy dodatkowego wyposażenia.
Silnik- opcjonalnie elektryczny napęd startowy ze śmigłem pchającym.
Dane techniczne SZD-60 GOKO (wg [3]):
Rozpiętość- 11,2 (wg [1]- 10,96) m, długość- 5,2 (wg [1]- 5,33) m, wysokość- (wg [1]- 2,19) m, powierzchnia nośna- 16,5 (wg [1]- 18,6) m2.
Masa własna- 115 (wg [1]- 90) kg, masa w locie- 220 (wg [1]- 180) kg.
Prędkość max- (wg [1]- 90) km/h, prędkość optymalna- (wg [1]- 50) km/h, prędkość przeciągnięcia- (wg [2]- 43- 46) km/h, prędkość opadania min.- (wg [1]- 1,5) m/s, doskonałość- 13 (wg [1]- 14).
Galeria
Źródło:
[1] Murawski T. "Sylwetki szybowców SZD". Warszawa 2020.