Sznycer-Gottlieb SG-VI-C (SG-VI-D) "Grey Gull", 1947

Śmigłowiec wielozadaniowy. Kanada.
Pierwszy prototyp śmigłowca Sznycer-Gottlieb SG-VI-C ”Grey Gull”. (Źródło: ”Polskie konstrukcje lotnicze 1939-1954”. Tom 5).

W kwietniu 1944 r. emigrant z Polski, mieszkający w USA, inż. Bernard W. Sznycer wraz z pochodzącą z Filadelfii w stanie Pensylwania matematyczką Selmą G. Gottlieb (absolwentką uniwersytetu Wellesley) i Douglasem C. Watsonem utworzył w Nowym Jorku zespół zajmujący się profesjonalnym analizowaniem drgań i sterowności śmigłowców. Zespół ściśle współpracował ze znanym teoretykiem dr Alexandrem Kleminem z uniwersytetu nowojorskiego. W 1945 r. duet Sznycer i Gottlieb, mający koncepcyjny projekt lekkiego śmigłowca, przeniósł się do Kanady, skąd była zgłaszana propozycja opracowania śmigłowca dla potrzeb lotnictwa buszowego. Mecenasami przedsięwzięcia była grupa montrealskich inwestorów funkcjonująca pod nazwą Intercity Airlines Company, na czele której stał J. Ernest Savard.

Według założeń projektowych miał to być mały, 3- miejscowy śmigłowiec, napędzany tłokowym silnikiem Franklin o mocy 131 kW (178 KM). Przewidywano opracowanie trzech wariantów: jednomiejscowego dalekiego zasięgu, dwumiejscowego średniego zasięgu i trzymiejscowego krótkiego zasięgu. Wszystkie miały być napędzane tym samym silnikiem. Przewidywano, że masa własna będzie wynosić w granicach 700- 750 kg, a max masa całkowita- 1040 kg.

Prace nad śmigłowcem rozpoczęły się w Montrealu w sierpniu 1945 r. Produkcja podzespołów została zlecona ponad trzydziestu firmom z Kanady i USA, a ostateczny montaż przeprowadziła firma Engineering Products of Canada Limited w Montrealu (wg innych źródeł- silnik i śmigło ogonowe były importowane z USA, reszta śmigłowca powstała w 42 kanadyjskich firmach współpracujących z konstruktorami).

Prototyp śmigłowca SG-VI-C został ukończony w październiku 1946 r. Był to pierwszy wiropłat zbudowany na terenie Kanady. Jeszcze nieoblatany śmigłowiec został pokazany dygnitarzom, w tym burmistrzowi Montrealu. 7.01.1947 r. został przetransportowany na lotnisko Dorval w Montrealu, gdzie rozpoczęto próby. Wiosną 1947 r. wykonano serię lotów na uwięzi, a 9.07.1947 r.- pierwszy lot swobodny. Śmigłowiec unosił się w powietrzu przez pięć minut i osiągnął wysokość od 1,8 do 2,4 m.

SG-VI-C był pierwszym w historii czterołopatowym, w pełni przegubowym śmigłowcem. Był to także pierwszy jednowirnikowy śmigłowiec zbudowany we Wspólnocie Brytyjskiej, który wzbił się w powietrze dwa tygodnie przed śmigłowcem Bristol 171- oblatanym w Wielkiej Brytanii w dniu 27.07.1947 r.

Na podstawie wyników prób pierwszego prototypu, który według opinii pilota był stateczny, przyjemny w sterowaniu i praktycznie wolny od drgań, zbudowana została udoskonalona i lżejsza wersja SG-VI-D ”Grey Gull”. Pierwszy lot wykonała 6.02.1948 r. Ten śmigłowiec reprezentował wersję seryjną, miał m.in. klasyczne trójpodporowe podwozie z kółkiem przednim i oszkloną kabinę załogi. W latach 1948- 1950 inż. B. Sznycer przygotował projekty wersji rolniczej i wojskowej.

W marcu 1948 r. sponsorzy, którzy nie rozumiejąc powolności procesu rodzenia się konstrukcji śmigłowca stawali się coraz bardziej niecierpliwi i przestali finansować prace badawcze. Powrócili do finansowania dopiero w październiku 1949 r., wtedy też wznowiono przerwane próby i pomierzono osiągi maszyny. Po ukończeniu prób Sznycer i Gottlieb zwrócili się do Ministerstwa Transportu Kanady i jego organów nadzoru nad lotnictwem cywilnym o przeprowadzenie procedury nadania śmigłowcowi SG-VI-D ”Grey Gull” oficjalnego świadectwa typu, opartego na cywilnych przepisach i kryteriach USA, umożliwiającego produkcję i sprzedaż maszyny.

Próby homologacyjne rozpoczęły się 29.01.1951 r. Po 5 dniach ”Grey Gull”, jako pierwszy śmigłowiec w Zjednoczonym Królestwie, otrzymał świadectwo typu.

Wiosną 1951 r. w śmigłowcu zamontowano silnik Franklin 6A4-200-C6 o mocy  147 kW (200 KM). Śmigłowiec otrzymał później oznaczenie SG-VI-E i był demonstrowany potencjalnym klientom. Dodatkowe próby w locie trwały do połowy lipca. W następnym miesiącu demonstrowano śmigłowiec Royal Canadian Air Force. Były to prawdopodobnie ostatnie loty SG-VI-E. Produkcji seryjnej nie podjęto.

W 1953 r. Sznycer powrócił do USA. Prawa do produkcji śmigłowca zakupiła amerykańska firma Canamerican Helicopter Manufacturing Company Limited i próbowała wznowić realizację projektu. Niestety bez skutku.

Prototyp SG-VI-D ”Grey Gull” został wysłany do Stanów Zjednoczonych w 1954 r., i szybko umieszczony w magazynie. Ten wyjątkowy śmigłowiec znajduje się obecnie w zbiorach  Reynolds-Alberta Museum w Wetaskiwin w  stanie Alberta.

Konstrukcja:
Trzymiejscowy śmigłowiec o konstrukcji metalowej.
Konstrukcja kadłuba kratownicowa z rur stalowych. Kabina trzymiejscowa, w wersji SG-VI-C- odkryta, wersja SG-VI-D posiadała oszkloną kabinę załogi. Belka ogonowa wykonana jako kratownica z rur stalowych o przekroju prostokątnym, bez pokrycia. Podwozie trójpodporowe, stałe. W wersji SG-VI-C- podwozie główne z przodu kadłuba i pojedyncze kółko pod tylną częścią kadłuba. W wersjach SG-VI-D i SG-VI-E- klasyczne trójpodporowe podwozie z kółkiem przednim.

Silnik- chłodzony powietrzem, 6- cylindrowy w układzie bokser:
- SG-VI-C, SG-VI-D- Franklin 6A4-165-B3F o mocy 131 kW (178 KM),
- SG-VI-E- Franklin 6A4-200-C6 o mocy  147 kW (200 KM).
Silnik umieszczony poziomo na kratownicy belki ogonowej, napędzał za pośrednictwem przekładni, czterołopatowy wirnik główny ze złożonym systemem sterowania. Śmigło ogonowe czterołopatowe o średnicy 1,5 m, w wersjach SG-VI-D i SG-VI-E- 1,6 m.

Dane techniczne SG-VI-C (wg [1]):
Średnica wirnika nośnego- 10,7 m.
Masa własna- ok. 725 kg, przewidywana masa startowa max- 1067 kg.

Dane techniczne SG-VI-D ”Grey Gull” (wg [3]):
Średnica wirnika nośnego- 15,4 m, długość- 9,4 m, wysokość- 2,8 m.
Masa własna- 771 kg, masa całkowita- 1077 kg.
Prędkość max- 145 km/h, prędkość przelotowa- 130 (wg [1]- 128) km/h, wznoszenie- 259 m/min.

Galeria

  • Śmigłowiec Sznycer-Gottlieb SG-VI-C ”Grey Gull” w budowie. (Źródło: ”The Sznycer-Gottlieb Grey Gull Canada’s First Certified Helicopter”).
  • Drugi prototyp śmigłowca Sznycer-Gottlieb SG-VI-D ”Grey Gull”. (Źródło: ”The Sznycer-Gottlieb Grey Gull Canada’s First Certified Helicopter”).
  • Śmigłowiec Sznycer-Gottlieb SG-VI-D ”Grey Gull” w locie. (Źródło: archiwum).
  • Śmigłowiec Sznycer-Gottlieb SG-VI-D ”Grey Gull” w locie. (Źródło: archiwum).
  • Śmigłowiec Sznycer-Gottlieb SG-VI-D ”Grey Gull” na lotnisku Dorval (Quebec), 1950 r. (Źródło: archiwum).

Źródło:

[1] Witkowski J. ”Polski wkład w technikę śmigłowcową”. ”Lotnictwo stulecie przemiany”. Fundacja Otwartego Muzeum Techniki. Wrocław 2003.
[2] Fortier R. "Un nouveau chapitre de l’aviation canadienne s’ouvrira-t-il à Dorval ? Bernard W. Sznycer, Selma G. Gottlied et l’Intercity SG-VI" Histoire Québec Vol. 21, nr 3/2016.
[3] Swartz K. I. "The Sznycer-Gottlieb Grey Gull. Canada's First Certified Helicopter". Vertiflite Vol. 60 No. 5.
blog comments powered by Disqus