SZD-19-2 "Zefir 2", 1960

Wysokowyczynowy szybowiec klasy otwartej. Polska.
Wysokowyczynowy szybowiec klasy otwartej SZD-19-2”Zefir 2”. (Źródło: zbiorów Aleksandra Lorenz via ”Fotograficzny Rejestr Szybowców”).
Doświadczenia zebrane podczas prób z szybowcem SZD-19x ”Zefir 1” oraz możliwość zapoznania się z najlepszymi zagranicznymi konstrukcjami szybowców zawodniczych w czasie VII Szybowcowych Mistrzostw Świata w 1958 r. w Lesznie, pozwoliły na dalszy rozwój konstrukcji. Nowa wersja otrzymała oznaczenie SZD-19-2 ”Zefir 2”. Szybowiec powstał w Szybowcowym Zakładzie Doświadczalnym, a jego konstruktorem mgr inż. Bogumił Szuba. Był to już zupełnie inny szybowiec. Zmiany objęły prawie wszystkie elementy szybowca: opracowano zupełnie nowy kadłub, całkowicie przekonstruowano okucia nośne, lotki, klapy, podwozie i limuzynę. Dodano także taśmowy odrzucany w locie spadochronik hamujący ułatwiający lądowanie, mający zastąpić hamulce aerodynamiczne. Dużą uwagę poświęcono likwidacji oporów szkodliwych oraz zmniejszeniu masy własnej konstrukcji. Zrezygnowano także z hydraulicznych napędów podwozia i klap, zastępując je układami mechanicznymi. Pierwszy prototyp został oblatany 11.03.1960 r. w Bielsku. W kilka dni później szybowiec został na holu przetransportowany do Leszna, gdzie zrealizowano skrócony program prób w locie. Szybowiec okazał się dużo lepszy niż jego poprzednik. Jednak spadochronik okazał się bardzo zawodnym urządzeniem- albo nie chciał się otwierać, albo otwarty sam się wyczepiał.

Wkrótce na ”Zefira 2” zostali wylaszowani Edward Makula i Jerzy Popiel mający reprezentować Polskę na Mistrzostwach Świata w Kolonii planowanych na czerwiec 1960 r. Opinie pilotów pozwoliły wyłapać mankamenty prototypów (do prób dołączył drugi prototyp): bardzo zła była widzialność do przodu, czemu próbowano zaradzić poprzez wykonanie płaskiego okna na przedniej części limuzyny, dość skomplikowany sposób chowania podwozia był przyczyną kilkakrotnego lądowania na brzuchu, dużej uwagi wymagał lot na holu przy zabudowanym na goleni podwozia zaczepie. Dopiero poważne uszkodzenie jednego z szybowców spowodowało przeniesienie zaczepu pod kabinę pilota. Występ naszych pilotów na VIII Szybowcowych Mistrzostwach Świata w Kolonii (RFN) przyniósł wielki sukces: Edward Makula zajął drugie, a Jerzy Popiel trzecie miejsce w klasie otwartej. Tylko przez specyficzny regulamin nie zdobyli oni medali złotego i srebrnego, na rozegranych sześć konkurencji w czterech nasz świetnie latający duet zajął pierwsze dwa miejsca!

Do produkcji seryjnej weszła wersja SZD-19-2A ”Zefir 2A”, zmodernizowana przez zespół kierowany przez inż Romana Zatwarnickiego. Zwiększono w niej powierzchnię usterzenia wysokości, wprowadzono system umożliwiający wielokrotne użycie w locie spadochronika hamującego, oraz dopracowano sposób chowania i wypuszczania podwozia. Produkcję podjęły Zakłady Sprzętu Lotnictwa Sportowego nr 2 w Jeżowie. Pierwszy seryjny ”Zefir 2A” został oblatany 24.01.1962 r. W kolejnych Szybowcowych Mistrzostwach Świata rozegranych w 1963 r. w Junin (Argentyna) nasz świetny duet Edward Makula i Jerzy Popiel tym razem nie dał szans rywalom. Zdobyli medale złoty i srebrny potwierdzając tak wielkość polskiego szybownictwa jak i dominację polskich konstrukcji na świecie. Słynny przelot 717,5 km wykonany wówczas przez E. Makulę został nagrodzony Medalem Lilienthala.

Z wyprodukowanych 23 (wg [3]- 21) ”Zefirów 2” większość sprzedano za granicę m.in. do ZSRR (3 egz.), Rumunii, Argentyny, Belgii, Niemiec. W 1964 r. sukcesywnie większość ”Zefirów 2A” została zmodyfikowana do standardu wersji ”Zefir 2B”, która otrzymała zmieniony system spadochronika hamującego.

Na szybowcach ”Zefir 2” ustanowiono wiele rekordów Polski, np.:
- Edward Makula- prędkość na trasie 100 km- 102,1 km/h,
- Edward Makula- prędkość na trasie 200 km- 93,9 km/h.
Ostatnie egzemplarze ”Zefirów 2” w Polsce skasowano pod koniec lat 1980-tych, jeden z nich trafił do krakowskiego Muzeum Lotnictwa (SP-2371). Drugi szybowiec (SP-2485) w marcu 2003 r. kupił Piotr Puchalski i planował przywrócenie tego pięknego szybowca do stanu pełnej sprawności technicznej.

W Zakładzie Szybowcowym w Jeżowie Sudeckim został wyremontowany zabytkowy szybowiec SZD 19-2A ”Zefir”. Został oblatany 23.09.2006 r. Egzemplarz ten został wyprodukowany w 1963 r. Sprzedano go w lutym 1964 r. podczas wystawy w Brukseli. Pozostał w Belgii, a w 1992 r. trafił do Niemiec. Po naprawie ”Zefir” miał być zarejestrowany w Polsce pod numerem SP-3704.

Konstrukcja:
Jednomiejscowy grzbietopłat o konstrukcji drewnianej.
Kadłub konstrukcji półskorupowej o bardzo małym przekroju eliptyczno-jajowym. Część przednia, przejście skrzydło-kadłub i kadłub-statecznik pionowy wykonane z laminatu poliestrowego,pozostała część o pokryciu sklejkowym. Na końcu kadłuba znajduje się zasobnik na taśmowy spadochronik hamujący wielokrotnego użytku wciągany mechanicznie za pomocą uchwytu linkowego, istnieje możliwość awaryjnego odcięcia spadochronika. Kabina zakryta.
Skrzydło dwudzielne, o obrysie prostokątno-trapezowym, zbudowane z trzech zespołów: przedniego złożonego z piankowych żeber i przekładkowego pokrycia ze sklejki i pianki PCV, środkowego bardzo szerokiego sklejkowo-drewnianego kesonu i tylnego na który składają się lekkie spływy ze sklejkowym pokryciem. Ponad połowę rozpiętości stanowią 35% szczelinowe klapy wyporowe typu VZLU, trójdzielne, o pokryciu przekładkowym piankowo-sklejkowym. Pozostałą część spływu zajmuje bezszczelinowa drewniana lotka o pokryciu płóciennym. Końcówki skrzydeł mają kroplowe owiewki ochronne wyposażone w rozpraszacze ładunków elektrycznych.
Usterzenie pionowe- statecznik integralny z kadłubem, konstrukcji przekładkowej, ster kierunku drewniany, kryty płótnem. Usterzenie poziome niedzielone, statecznik konstrukcji przekładkowej, ster drewniany, kryty płótnem.
Podwozie jednotorowe, koło główne chowane w locie. Płoza tylna metalowa.

Wyposażenie- typowy zestaw przyrządów.

Dane techniczne SZD-19-2A (wg [5]):
Rozpiętość- 17,0 m, długość- 7,2 m, wysokość- 1,64 m, powierzchnia nośna- 14,0 m2.
Masa własna- 330 kg, masa użyteczna- 85 kg, masa startowa max- 415 kg.
Prędkość dopuszczalna- 220 km/h, prędkość minimalna- 71 km/h, prędkość minimalna na klapach- 62 km/h, doskonałość max- 34,5 przy prędkości 95 km km/h, opadanie minimalne- 0,72 m/s przy prędkości 87 km/h.

Galeria

  • SZD-19-2”Zefir 2”, plany modelarskie. (Źródło: Modelarz nr 3/1961).

Źródło:

[1] Liwiński J. ”Rejestr polskich statków powietrznych 2006”. Przegląd Lotniczy Aviation Revue nr 2/2006.
[2] HM ”Zefir powraca”. Przegląd Lotniczy Aviation Revue nr 11/2006.
[3] ”Polskie szybowce”
[4] ”Szybowcowy zakątek Pepego (Piotra Puchalskiego)”
[5] Praca zbiorowa ”Konstrukcje lotnicze Polski Ludowej”. Wydawnictwo Komunikacji i Łączności. Warszawa 1965.
blog comments powered by Disqus