SZD-15 "Sroka", 1956
("Pionier")

Szybowiec przejściowo-treningowy. Polska.
Szybowiec SZD-15 ”Sroka” SP-1726 w Muzeum Lotnictwa Polskiego w Krakowie. (Źródło: ”Fotograficzny Rejestr Szybowców”).
Na zamówienie Ligi Przyjaciół Żołnierza, której przez pewien czas podlegało lotnictwo sportowe, Biuro Konstrukcyjne Szybowcowego Zakładu Doświadczalnego przystąpiło w 1955 r. do zaprojektowania szybowca przejściowo-treningowego. Szybowiec miał być następcą szybowca IS-B ”Komar”, jednak warunki ustalone prze LPŻ nie wskazywały na wyraźny postęp w stosunku do poprzednika. Propozycja nowocześniejszego szybowca- SZD-16 ”Gil”;, wysunięta przez SZD, nie została przyjęta. Dlatego został opracowany, zgodnie z wymaganiami zleceniodawcy, projekt szybowca SZD-15 ”Pionier”, którego oznaczenie zostało później zmienione na SZD-15 ”Sroka”. Głównym jego konstruktorem został mgr inż. Zbigniew Badura.

Pierwszy prototyp został oblatany 25.02.1956 r. Próby w locie wykazały, że szybowiec jest poprawny w pilotażu. Posiadał jednak również wady: za wysoka kabina pilota, zły kształt burt kabiny, krępujący swobodę poruszania się na wysokości łokci. Prototyp wykazywał znaczną nadskuteczność steru kierunku, dolny zaczep należało przenieść o kilkadziesiąt milimetrów do przodu. Należało również wzmocnić za wiotką konstrukcję przodu kadłuba. Drugi, poprawiony prototyp SZD-15-2 ”Sroka” został oblatany 1.02.1957 r. Próby w locie trwały do 26 marca 1957 r. W wyniku prób i testów postanowiono wprowadzić zmiany, m.in. przesunięto płat do tyłu o 70 mm, zwiększono zakres wychyleń steru wysokości, obniżono burty kadłuba w celu ułatwienia wsiadania, zmieniono położenie kółka podwozia. Ponadto wprowadzono jeszcze wiele drobniejszych zmian w celu ułatwienia eksploatacji i i uproszczenia konstrukcji.

Drugi prototyp stał się wzorcem dla produkcji seryjnej rozpoczętej w 1957 r. w Zakładach Sprzętu Lotnictwa Sportowego nr 5 w Krośnie w Krośnie. Pierwszy egzemplarz seryjny oblatano 31.08.1957 r. Łącznie zbudowano zaledwie 20 egz. seryjnych (nie licząc obydwu prototypów). Nie stanowił on kroku naprzód w dziedzinie szybownictwa, jego osiągi były nieco skromniejsze od osiągów ”Komara”. Ponieważ w szkoleniu był szybowcem mało przydatnym, zaprzestano jego budowy.

Szybowce te, jako mało przydatne w szkoleniu, były eksploatowane w aeroklubach do lotów treningowych do połowy lat 190-tych, po czym je skasowano. W zbiorach Muzeum Lotnictwa w Krakowie znajdują się dwa szybowce SZD-15 ”Sroka”.

Kilka szybowców typu ”Sroka” zostało przebudowanych przez konstruktorów-amatorów na motoszybowce: Zięba-Maj ”Moto-Sroka” z początku lat 1980-tych, przebudowany na Myśluk ”Moto-Sroka” (”Kubuś”) z 1985 r., Maj ”Moto-Sroka” i Koźmiński ”Moto-Sroka”.

Konstrukcja:
Jednomiejscowy górnopłat zastrzałowy o konstrukcji drewnianej.
Skrzydło drewniane, dwudzielne, jednodźwigarowe ze skośnym dźwigarkiem pomocniczym oraz dźwigarkiem przeciwlotkowym. Wznios skrzydeł 4°, zwichrzenie 2°. Keson sklejkowy, w części tylnej skrzydło kryte płótnem. Skrzydła podparte zastrzałami o przekroju kroplowym. Lotki szczelinowe różnicowe, prostokątne, konstrukcji drewnianej z pracującym kesonem, kryte płótnem. Hamulec płytkowy zaopatrzony w blokowanie zarówno w skrzydle, jak i w kabinie.
Kadłub drewniany sześciokątny, sześciopodłużnicowy. Szybowiec posiada zaczep przedni, dolny oraz hak do startu z lin gumowych. Kabina zakryta.
Usterzenie poziome drewniane. Statecznik kryty sklejką, ster płótnem. Statecznik pionowy kryty sklejką, ster kierunkowy płótnem. Stery i stateczniki jednodźwigarowe.
Płoza przednia drewniana, kółko stałe, płoza ogonowa metalowa.

Wyposażenie- podstawowy zestaw przyrządów pokładowych.

Dane techniczne SZD-15 (wg [4]):
Rozpiętość- 14,5 m, długość- 6,9 m, wysokość- 1,5 m, powierzchnia nośna- 14,5 m2.
Masa własna- 170 kg, masa użyteczna- 100 kg, masa całkowita- 270 kg.
Prędkość dopuszczalna- 200 km/h, prędkość minimalna- 49 km/h, doskonałość max- 19 przy prędkości 64 km/h, opadanie minimalne- 0,88 m/s przy prędkości 58 km/h.

Galeria

  • SZD-15 ”Sroka”, plany modelarskie. (Źródło: Modelarz nr 11/1957).

Źródło:

[1] Krzyżan M. ”Samoloty w muzeach polskich”. Wydawnictwo Komunikacji i Łączności. Warszawa 1983.
[2] ”Polskie konstrukcje amatorskie”
[3] ”Polskie szybowce”
[4] Praca zbiorowa ”Konstrukcje lotnicze Polski Ludowej”. Wydawnictwo Komunikacji i Łączności. Warszawa 1965.
[5] ”Fotograficzny Rejestr Szybowców”
blog comments powered by Disqus