IS-5 "Kaczka", 1949

Szybowiec doświadczalny. Polska.
Szybowiec IS-5 ”Kaczka” SP-821. (Źródło: via ”Fotograficzny Rejestr Szybowców”).
W Instytucie Szybownictwa, po zbudowaniu szybowców użytkowych: IS-3 ABC, IS-2 ”Mucha”, IS-1 ”Sęp” i IS-4 ”Jastrząb” oraz po rekonstrukcjach szybowców: IS-A ”Salamandra” i IS-B ”Komar-48” i IS-C ”Żuraw”, rozpoczęto studia nad niekonwencjonalnymi układami szybowców. Powstały wówczas szybowce doświadczalne: IS-5 ”Kaczka” i SZD-6x ”Nietoperz”.

Pierwszym projektem opracowanym w 1948 r. był szybowiec w układzie kaczki (w układzie z usterzeniem z przodu) IS-5 ”Kaczka” skonstruowany przez mgr inż. Tadeusza Kostię i mgr inż. Irenę Kaniewską. Ze względu na charakter doświadczalny szybowiec powinien był możliwie prosty i tani w budowie. Zbudowano tylko prototyp, ale dla celów doświadczalnych przewidziano 5 różnych wariantów tego szybowca:
- wariant I stanowił prototyp IS-5 ”Kaczka” w swej początkowej postaci,
- wariant II miał następujące zmiany w stosunku do początkowego wyglądu szybowca: zwiększona powierzchnia steru wysokości przez dodanie blach, zwiększona powierzchnia płyt brzegowych również przez donitowanie blach duralowych, zwiększone o 8° wychylenie lotek w górę, zmienione położenie środka ciężkości,
- wariant III miał powierzchnię steru jak w wariancie I, płyty brzegowe jak w wariancie II, a ponadto 15-kilogramowy ciężarek przesuwany na długim gwintowanym pręcie,
- wariant IV miał powierzchnię steru oraz płyt, jak w wariancie I, ciężarek jak w wariancie III i wychylenia lotek jak w wariancie I,
- wariant V to wariant II z zamocowanym ruchomym slotem na usterzeniu, czyli płacie przednim.

Prototyp został oblatany w Bielsku 29.03.1949 r. za wyciągarką. Był to krótki jednominutowy skok, w którym od razu natrafiono na pewną trudność. W tym samym dniu wykonano jeszcze 5 podobnych skoków. Dopiero, po koniecznym dopasowaniu środka ciężkości, 30.03.1949 r. odbył się pierwszy lot na holu za samolotem. W 1951 r. zaprzestano eksperymentów, do których wrócono dopiero w 1957 r. Ogólnie przelatano na ”Kaczce” w różnych warunkach atmosferycznych ponad 35 godzin w 117 lotach. Próby z szybowcem przyniosły wiele doświadczeń dotyczących aerodynamiki i zachowania się w locie. Opinia jego o tym szybowcu była dobra. Piloci, którzy na niej latali twierdzili, że należy prowadzić dalsze prace w tym kierunku, ze względu na zapowiadające się duże możliwości tego układu. Podczas eksploatacji szybowca stwierdzono, że należy dorobić skuteczne hamulce aerodynamiczne, gdyż rozchylany tył kadłuba nie spełniał tej roli i jego połówki zostały później zaklejone.

”Kaczka” była demonstrowana na Święcie Lotnictwa w Warszawie we wrześniu 1949 r., na Wystawie Lotniczej we Wrocławiu w 1959 r. i w 1960 r. na Wystawie Lotniczej w Łodzi. Pracę nad układem ”Kaczki” zarzucono, a jedyny jej egzemplarz spłonął w wielkim pożarze hangaru aeroklubu w Łodzi w 1961 r.

Konstrukcja:
Jednomiejscowy szybowiec w układzie kaczki o konstrukcji drewnianej.
Skrzydło trapezowe jednodźwigarowe ze skośnym dźwigarkiem pomocniczym. Keson pracujący sklejkowy. Część zadźwigarowa skrzydła kryta płótnem. Płyty brzegowe konstrukcji drewnianej miały możliwość zmiany kąta ustawienia na ziemi. Powierzchnie sterowe płyt mogły być wychylane na każdym skrzydle niezależnie za pomocą pedałów. Kierunek wychylenia na zewnątrz. W stosunku do stanu pierwotnego płyty powiększono o 55% przez dodanie półksiężyców blaszanych, przynitowanych do powierzchni sterowych. Na końcach skrzydeł umieszczono lotki różnicowe konstrukcji drewnianej, kryte płótnem.
Kadłub drewniany, skorupowy, w środkowej części mieścił zakrytą kabinę pilota. Tylna część spełniała rolę hamulca aerodynamicznego, rozchylając się na boki. W praktyce okazało się to tak mało skuteczne, że zablokowano cały mechanizm, zaklejono taśmą płócienną styk rozchylanych połówek.
Usterzenie (płat sterowy) konstrukcji dwudźwigarowej, drewniane, kryte sklejką. Usterzenie mogło być ustawione pod różnymi kątami. W stosunku do prototypu ostatnia wersja miała powiększoną powierzchnię steru o 56% przez przykręcenie blachy.
Podwozie płozowe, pod całym prawie kadłubem zamontowano długą płozę drewnianą.

Dane techniczne IS-5 (wg [1]):
Rozpiętość- 11,56 m, długość- 4,0 m, wysokość- 2,29 m, powierzchnia nośna- 10,0 m2.
Masa własna- 120,7 kg, masa startowa- 205,7 kg.
Prędkość dopuszczalna nurkowania- 180 km/h, prędkość minimalna- 63 km/h, doskonałość max- 17,3 przy prędkości 81 km km/h, opadanie minimalne- 1,26 m/s przy prędkości 76 km/h.

Galeria

  •  IS-5 ”Kaczka” po wylądowaniu. (Źródło: archiwum).

Źródło:

[1] Praca zbiorowa ”Konstrukcje lotnicze Polski Ludowej”. Wydawnictwo Komunikacji i Łączności. Warszawa 1965.
[2] ”Polskie szybowce”
[3] ”Fotograficzny Rejestr Szybowców”
blog comments powered by Disqus