Stinson L-5 "Sentinel", 1941
(Stinson Model 76, Vultee-Stinson L-5 "Sentinel")
Prototyp samolotu Stinson L-5 został zaprojektowany w 1941 r. Samolot wyposażono w silnie przeszkloną kabinę załogi, zapewniającą doskonałą widoczność na wszystkie strony. Konstrukcja płatowca została wzmocniona oraz uproszczona, zredukowano również ilość elementów z aluminium. Do napędu wybrano silnik Lycoming O-435-1. Samolot, oznaczony jako Stinson Model 76, okazał się bardzo udany, dlatego USAAF zamówił natychmiast 275 samolotów. Samolot otrzymał oznaczenie wojskowe O-62 zostało ono zmienione na L-5 jeszcze zanim pierwsze samoloty zostały dostarczone. Produkcja seryjna trwała od października 1942 r. do września 1945 r. Wg [1] zbudowano 3283 egz. wszystkich wersji samolotu Stinson L-5 (wg innych źródeł- 3590 egz.). Samoloty L-5 były budowane w dwóch podstawowych wariantach: ”Observer” (obserwacyjny) i ”Ambulance” (sanitarny). Były to nazwy nieoficjalne, które odnosiły się do podstawowych wzorów konstrukcji kadłuba samolotu. ”Observer” posiadał wąską tylną część kadłuba z oknami dookoła kabiny, wersja ”Ambulance” posiadała pojemny kadłub z pomieszczeniem w tylnej części kabiny przeznaczonym do transportu rannego lub przewozu ładunków. Wszystkie wersje od L-5B do L-5G były budowane w wersji ”Ambulance” z dużymi drzwiami ładunkowymi z prawej strony kadłuba. Zbudowano ok. 1800 egz. w wersji ”Observer” w latach 1942-1943 i drugie tyle w wersji ”Ambulance” w latach 1943-1945.
Dla US Army Air Force produkowane były wersje: L-5, L-5B, L-5C, L-5E i L-5G.
Wersja L-5A miała otrzymać silnik Ranger i układ elektryczny 24 V, ale nigdy nie została zbudowana. Powstał prototyp wersji L-5D w zmodernizowanym wariancie ”Observer”, produkcji seryjnej nie podjęto. Pojedynczy L-5B był używany do prób nowego śmigła w 1948 r. i trzymał oznaczenie XL-5F. US Navy używała wersje OY -1 (w wersji ”Observer”) i OY -2 (w wersji ”Ambulance”). Samoloty L-5 były używane na wszystkich frontach II wojny światowej. Głównie stosowano je jako samoloty dyspozycyjne i transportowe,, ale również w wersji L-5B do transportu rannych i do przewozu drobnych części zamiennych dla armii. Używane były również podczas wojny koreańskiej (1950-1953). Amerykańscy żołnierze nazywali ten samolot jako ”Flying Jeep” (Latający Jeep). Z lotnictwa wojskowego USA zostały wycofane do 1957 r., chociaż pojedyncze egzemplarze służyły do lat 1960-tych. Otrzymały wówczas oznaczenia U-19 i U-19B. Dużą ilość samolotów przekazano do jednostek Civil Air Patrol, gdzie były używane do lotów treningowych i misji poszukiwawczo-ratunkowych w górach.
Wielka Brytania otrzymała 40 egz. L-5, które otrzymały oznaczenie ”Sentinel” Mk.I i 60 egz. L-5B oznaczone ”Sentinel” Mk.II. Brytyjskie samoloty były uzywane w Indiach i Birmie.
Po zakończeniu II wojny światowej samoloty L-5 były używane w lotnictwie wojskowym Filipin, Indii, Włoch (ok. 100 egz. w latach 1946-1950) oraz wielu innych krajów. Duża liczba tych samolotów przeszła w ręce prywatne i stanowiła duży procent sprzętu lotnictwa cywilnego USA, Anglii, Australii i innych krajów. Używane były jako samoloty szkolno-treningowe, rolnicze, do holowania szybowców i patrolowe.
W Polsce.
Podczas II wojny światowej, polscy oficerowie łącznikowi przy dowództwie 9 Armii Powietrznej USAAF dysponowali kilku samolotami Stinson L-5 ”Sentinel”. Na przykład mjr pil. Kazimierz Konopasek posiadał samolot służbowy LV-5 (?). Piloci polskiej grupy w N°9 Ferry Unit w 229 RAF Group India posiadali oddany do dyspozycji samolot ”Sentinel”.
Po 1945 r. samolot Stinson L-5 ”Sentinel” USAAC nr 42-98643, używany przez lotnictwo wojskowe Stanów Zjednoczonych na froncie europejskim, został odnaleziony na złomowisku koło Czarnkowa i złożony w pomieszczeniach Okręgowej Składnicy Lotniczej w Gądkach pod Poznaniem. Następnie był przechowywany w magazynach w Pilawie i Wrocławiu, skąd w 1963 r. trafił do Muzeum Lotnictwa i Astronautyki w Krakowie. W zbiorach znajduje się szkielet kadłuba ze statecznikiem kierunku.
Po zakończeniu II wojny światowej, wobec braku sprzętu latającego dla lotnictwa sportowego Ministerstwo Komunikacji postanowiło zakupić 300 samolotów Piper L-4 ”Cub” oraz 50 nieco większych typu Stinson L-5 ”Sentinel”. Pod koniec 1946 r. wydelegowano polską komisję do jednej ze składnic demobilu oznaczonej kryptonimem A-50 Hawkeye, a mieszczącej się w odległości 5 km od Goeppingen koło Stuttgartu w amerykańskiej strefie okupacyjnej Niemiec. Okazało się, że otrzymamy znacznie mniej samolotów i tylko same Piper L-4. Wg [4]- ostatecznie zakupiono 141 samoloty Piper L-4 oraz jeden Taylorcraft L-2A. Z oferowanych samolotów Stinson L-5 zrezygnowano.
Konstrukcja:
Dwumiejscowy zastrzałowy górnopłat o konstrukcji mieszanej.
Kabina zakryta.
Podwozie klasyczne stałe.
Silnik:
- L-5 do L-5E- Lycoming O-435-1 o mocy 136 kW (185 KM),
- L-5G- Lycoming O-435-11.
Dane techniczne L-5 (wg [1]):
Rozpiętość- 10,38 (wg [2]- 10,36) m, długość- 7,32 (wg [2]- 7,34) m, wysokość- 2,41 m, powierzchnia nośna- 14,38 (wg [2]- 14,4) m2.
Masa własna- 705 (wg [2]- 700) kg, masa użyteczna- 215 kg, masa całkowita- 920 (wg [2]- 916) kg.
Prędkość max- 208 (wg [2]- 209) km/h, pułap- 4800 m, zasięg- 670 (wg [2]- 765) km.
Galeria
Źródło:
[1] Krzyżan M. ”Samoloty w muzeach polskich”. Wydawnictwo Komunikacji i Łączności. Warszawa 1983.[2] Morgała A. ”Polskie samoloty wojskowe 1939-1945”. Wydawnictwo MON. Warszawa 1976.
[3] ”Sentinel Owners and Pilots Association”
[4] Kempski B. ”Samolot wielozadaniowy Piper L-4 Cub”. Seria ”Typy Broni i Uzbrojenia” nr 130. Wydawnictwo MON. Warszawa 1989.
[5] Morgała A. ”Polskie samoloty wojskowe 1945-1980”. Wydawnictwo MON. Warszawa 1980.