RWD-17, 1937

Samolot lub wodnosamolot szkolno-akrobacyjny. Polska.
Samolot szkolno-akrobacyjny RWD-17 w barwach polskiego lotnictwa sportowego. (Źródło: via Konrad Zienkiewicz).

Uruchomienie produkcji jednomiejscowego samolotu RWD-10 wytworzyło potrzebę zbudowania samolotu pośredniego między szkolnym RWD-8 a RWD-10. Wówczas na zamówienie LOPP w Doświadczalnych Warsztatach Lotniczych, wg koncepcji inż. Jerzego Drzewieckiego, został zaprojektowany przez inż. Bronisława Żurakowskiego samolot szkolno- akrobacyjny RWD-17, wzorowany na RWD-8. Płat był podobny jak w RWD-8, lecz bez części centralnej, zaś kadłub krótszy. Choć samolot był podobny do RWD-8, jednak tylko podwozie, osłona silnika i fotele były identyczne. Jako napęd wybrano silnik Walter "Major 4" o mocy 96 kW.

Projektowanie zostało rozpoczęte w końcu 1936 r. Prototyp RWD-17 wykonał pierwszy lot 14.08.1937 r. Otrzymał on imię "Tarnopol" gdyż był zbudowany ze składek społeczeństwa tarnopolskiego. We wrześniu 1937 r. prototyp był po raz pierwszy pokazany publicznie na lotnisku mokotowskim w Warszawie- podczas przekazywania aeroklubom 127 samolotów ufundowanych z funduszów społecznych zebranych przez LOPP. W wyniku prób powiększono na samolocie usterzenie poziome, aby prawidłowo wykonywał korkociąg. Późną jesienią 1937 r. prototyp przeszedł próby w locie w ITL, uzyskując dobrą opinię. W 1938 r. w DWL zbudowano 10 egz., natomiast w 1939 r. dalsze 14 egz. Wg [3]- w latach 1938- 1939 zbudowano 23 egz. RWD-17 dla cywilnych szkół pilotów LOPP, natomiast wg [5]- łącznie zbudowano wraz z prototypem 25 RWD-17.

Kilka RWD-17, napędzanych silnikiem "Gipsy Major", było przystosowane do lotu odwróconego. Samolot sterowane figury akrobacji wykonywał prawidłowo. Figury szybkie (szybka beczka, korkociąg) wykonywał trudno i wymagał gwałtownych i pełnych ruchów sterów.

W lecie 1938 r. próby wykazały, że RWD-17 wykonuje opornie figury niesterowane, np. szybką beczkę. Wówczas w zimie 1938- 1939 inż. Bronisław Żurakowski zaprojektował nowy płat o zwężonych trapezowych końcach, zbliżony do zastosowanego początkowo na RWD-8. Jednocześnie zwiększono rozpiętość samolotu o 1 m. Nowy płat zamontowano na wiosnę 1939 r. na pierwszym prototypie (oblatany ponownie 1.04.1939 r.), który stał się wzorcem nowej wersji RWD-17 bis (vel RWD-17b). Zastosowano również mocniejszy silnik Blackburn "Cirrus Major" zamontowany na następnym prototypie RWD-17b (pierwszy lot 23.06.1939 r). Próby w ITL samolot przeszedł na wiosnę 1939 r.

W lecie 1939 r., wobec kłopotów z samolotem PWS-35 "Ogar", lotnictwo wojskowe zainteresowało się ulepszonym RWD-17. Zostały ustalone wymagania ze strony wojska, m.in. zabudowa celownika na kadłubie, okienka w podłodze i pionowo ustawio­nego aparatu fotograficznego oraz ewentualna zabudowa fotokarabinu pod skrzydłem. Samolot zamierzano przeznaczyć do treningu myśliwskiego szkolenia w bombardowaniu z lotu nurkowego i do innych zadań. Miał on być następcą samolotu PWS-26. Pierwsza seria dla wojska liczyłaby 50 samolotów, a całość zamówienia- 120 egz. Dostawy samolotów miały rozpocząć się na początku 1940 r. Jeden samolot RWD-17 został zamówiony jako okazowy dla Egiptu. Nie został dostarczony z powodu wybuchu wojny.

We wrześniu 1939 r. większość RWD-17 (wg [3], natomiast wg [1]- 1 egz., wg [5]- kilka) zmobilizowano. Wykonywały loty łącznikowe i rozpoznawcze m.in. w 56 Eskadrze Obserwacyjnej oraz w Grupie Operacyjnej Dubno. Na Łotwę ewakuowano 2 samoloty, a do Rumunii 8 lub 9 RWD-17 (wg [5], natomiast wg [1] i [2]- 7 egz.). W Rumunii były wykorzystane do szkolenia. W kwietniu 1943 r. na stanie lotnictwa rumuńskiego były jeszcze 4 egz.

Na wiosnę 1938 r., według koncepcji inż. Stanisława Rogalskiego, zaprojektował inż. Bronisław Żurakowski pływakową odmianę RWD-17, napędzaną silnikiem o większej mocy, oznaczoną RWD-17W (początkowo używano oznaczenia RWD-17 bis). Otrzymała ona dwa pływaki, silnik Bramo Sh-14a o mocy 118 kW, płetwę pod usterzeniem oraz nowe łoże silnika, nową osłonę silnika i słupki podłodzia. Samolot miał uniwersalne okucia podwoziowe na kadłubie, umożliwiające założenie zarówno podwozia kołowego, jak i podwozia pływakowego.

Prototyp został oblatany 15.06.1938 r. na podwoziu kołowym. Samolot nosił imię "Kolejarz Warszawski 14", gdyż był ufundowany przez warszawskich kolejarzy. Następnie oblatano go w Pucku na pływakach. Samolot mógł służyć jako dwumiejscowy wodnosamolot szkolny i treningowy oraz jednomiejscowy akrobacyjny. Próby w locie w ITL wykazały, że jest łatwy i prawidłowy w pilotażu.

W lutym 1939 r. Kierownictwo Marynarki Wojennej (wg [5]- zamówienie złożyło LOPP) zamówiło w DWL dla Morskiego Dywizjonu Lotniczego w Pucku 5 RWD-17W jako samoloty szkolne. . Drewniane pływaki do tych samolotów wykonały Warsztaty Szybowcowe Antoniego Kocjana. Zostały one oblatane w sierpniu 1939 r. i oczekiwały na transport do bazy MDL w Pucku. We wrześniu 3 z nich ewakuowano do Rumunii, gdzie były użytkowane przez lotnictwo rumuńskie. Z pozostałych w kraju dwóch uszkodzonych RWD-17W żaden nie nadawał się do użytku (wg [1] w końcu sierpnia dwa samoloty zostały wysłane do Pucka, lecz nie dotarły przed wybuchem wojny, 3 pozostałe zostały ewakuowane do Rumunii). Kadłub jednego z uszkodzonych samolotów Niemcy przewieźli do Poznania i pozostawili tam w 1945 r. Jego silnik znajduje się obecnie w Muzeum Techniki w Warszawie. Prototyp RWD-17W, znajdujący się we wrześniu 1939 r. w Morskim Dywizjonie Lotniczym, został ewakuowany na Hel, gdzie zamaskowany w lesie przetrwał obronę Helu. Przed kapitulacją 30.09.1939 r. podczas nieudanego startu do Szwecji został zatopiony, pilot uratował się.

Jeden samolot RWD-17W został zamówiony jako okazowy dla Egiptu. Nie został dostarczony z powodu wybuchu wojny.

Konstrukcja:
Dwumiejscowy górnopłat zastrzałowy (typu parasol) o konstrukcji mieszanej.
Płat prostokątny, skośny, dwudzielny, drewniany, dwudźwigarowy (dźwigary skrzynkowe), wykrzyżowanie międzydźwigarowe ze stalowych rozporek i drutów, żebra nawlekane na dźwigary, pokrycie do pierwszego dźwigara ze sklejki, dalej płócienne. Płat podparty dwiema parami zastrzałów z kroplo­wych rur stalowych, wykrzyżowanych profilowymi cięgnami i wspartych do kadłuba rozporkami z rurek stalowych. Profil IAW-140. Lotki wychylane różnicowe, typu Friese, drewniane, kryte płótnem. W zmodyfikowanym RWD-17 bis płat o trapezowych końcach, które otrzymały profil IAW serii 700. Lotki szcze­linowe o obniżonej osi obrotu, zawieszone na wysięgnikach. W RWD-17W pod tyłem kadłuba płetwa, zdejmowana w razie założenia kółka ogonowego.
Kadłub kratownicowy spawany z rur chromomolibdenowych, kryty płótnem na listwach drewnianych. Łoże spawane z rur stalo­wych, integralne z kadłubem. Osłona silnika z blachy aluminiowej. Kabiny odkryte, osłonięte z przodu wiatrochronami, miejsca u układzie tandem. Nad kadłu­bem piramidka z rur, wykrzyżowana cięgnami profilowymi, integralna z kadłubem.
Usterzenie drewniane, stateczniki kryte sklejką, stery- płótnem. Statecznik poziomy przestawialny na ziemi. Napęd sterowania linkami i dźwigniami.
Podwozie stałe, główne trójgoleniowe z amortyza­torami olejowo- powietrznymi Avia. Golenie oprofilowane drewnem. Koła niskociśnieniowe 450x165 mm, z hamulcami Bendix. Kółko ogonowe samonastawne, amor­tyzowane sznurem gumowym.
W RWD-17W podłodzie składało się z konstrukcji z kroplo­wych rur stalowych, cięgien stalowych oraz pływaków. W proto­typie pływaki metalowe Edo 47-1965 ze stopów lekkich, w samo­lotach seryjnych- drewniane, zaopatrzone w stery wodne stero­wane orczykiem. Pływaki mogły być zastąpione trójgoleniowym podwoziem kołowym i kółkiem ogonowym.

Uzbrojenie- dwa wyrzutniki bomb 1x12 wz. 37.

Wyposażenie- tablice przyrządów: w kabinie ucznia wyposażona w busolę, prędkościomierz, wysokościomierz, obrotomierz i manometr smaru, w kabinie instruktora- w wysokościomierz i obrotomierz.
Fotokarabin, przyrządy celownicze.

Silnik:
- RWD-17- chłodzone powietrzem, 4- cylindrowe, rzędowe: Walter "Major 4", PZInż. "Major 4" lub De Havilland "Gipsy Major" wszystkie o mocy nominalnej 88 kW (120 KM) i mocy maksymalnej 96 kW (130 KM).
Śmigło dwułopatowe, drewniane, stale, Szomański. W przodzie kadłuba za ścianą ogniową dwa aluminiowe zbiorniki paliwa na 76 l i 36 l, o łącznej pojemności 110 l. Zbiornik oleju o pojemności 12l w dole przodu kadłuba,
- RWD-17B (RWD-17 bis)- chłodzony powietrzem, 4- cylindrowy, rzędowy Blackburn "Cirrus Major" o mocy nominalnej 102 kW (138 KM) i mocy maksymalnej 110 kW (150 KM),
- RWD-17W- chłodzony powietrzem, 7- cylindrowy gwiazdowy Bramo Sh-14a o mocy nominalnej 96 kW (130 KM) i maksymalnej 118 kW (160 KM).
Śmigło dwułopatowe drewniane, stale, Szomański BB-20BD. W przodzie kadłuba dwa zbiorniki paliwa, główny  o pojemności 76 l i dodatkowy o pojemności 35 l. Zbiornik na 18 l oleju pod osłoną silnika. Osłona silnika pierścieniowa.

Dane techniczne RWD-17 (wg [5]):
Rozpiętość- 10,0 m, długość- 7,7 m, wysokość- 2,45 m, powierzchnia nośna- 18,7 m2.
Masa własna- 520 kg, masa użyteczna- 240-290 kg, masa całkowita- 760-810 kg.
Prędkość max- 195 km/h, prędkość przelotowa- 165 km/h, prędkość min.- 80 km/h, wznoszenie- 4,5 m/s, pułap- 5000 m, zasięg- 680 km.

Dane techniczne RWD-17 bis (wg [3]):
Rozpiętość- 11,0 m, długość- 7,7 m, wysokość- 2,45 m, powierzchnia nośna- 18,7 m2.
Masa własna- 550 kg, masa użyteczna- 240-290 kg, masa całkowita- 790-840 kg.
Prędkość max- 210 km/h, prędkość przelotowa- 178 km/h, prędkość min.- (wg [5]- 80) km/h, wznoszenie- (wg [5]- 5,5) m/s, czas wznoszenia na 1000 m- 3'10", pułap- 5700 m, zasięg- 650 km.

Dane techniczne RWD-17W, w nawiasach na podwoziu kołowym (wg [5]):
Rozpiętość- 10,0 m, długość- 7,8 m, wysokość- 3,75 m, powierzchnia nośna- 18,7 m2.
Masa własna- 610 (536) kg, masa użyteczna- 150 (290) kg, masa całkowita- 760-900 (850) kg.
Prędkość max- 177 (184) (wg [1]- 170) km/h, prędkość przelotowa- 140-145 (160) km/h, prędkość min.- (80) km/h, wznoszenie- 2,7-3,3 (3,6) m/s, pułap- 3100 (3800) (wg [1]- 3600) m, zasięg- 320 (385) (wg [1]- 500) km.

Galeria

  • Wodnosamolot szkolno-akrobacyjny RWD-17W. (Źródło: archiwum).
  • RWD-17, plany modelarskie. (Źródło: Modelarz nr 7/1956).
  • RWD-17 w widoku z przodu. (Źródło: Jan Rychter - Fotografia-  http://photo.rychter.com/).
  • Wodnosamolot szkolno- akrobacyjny RWD-17W. (Źródło: archiwum).
  • RWD-17 prototyp, rysunek w rzutach. (Źródło: Glass Andrzej ”Polskie konstrukcje lotnicze 1893-1939”).
  • RWD-17 bis, rysunek w rzutach. (Źródło: Glass Andrzej ”Polskie konstrukcje lotnicze 1893-1939”).
  • RWD-17W, rysunek w rzutach. (Źródło: Glass Andrzej ”Polskie konstrukcje lotnicze 1893-1939”).
  • Prototyp samolotu RWD-17 podczas prób w 1937 r. (Źródło: Glass Andrzej ”Polskie konstrukcje lotnicze do 1939”. Tom 2).
  • Prototyp samolotu RWD-17 w widoku z tyłu. (Źródło: Glass Andrzej ”Polskie konstrukcje lotnicze do 1939”. Tom 2).
  • RWD-17 w widoku z góry. (Źródło: Glass Andrzej ”Polskie konstrukcje lotnicze do 1939”. Tom 2).
  • RWD-17 SP-BMX o imieniu ”Tarnopol”. (Źródło: Glass Andrzej ”Polskie konstrukcje lotnicze do 1939”. Tom 2).

Źródło:

[1] Dulęba L., Glass A. ”Samoloty RWD”. Wydawnictwo Komunikacji i Łączności. Warszawa 1983.
[2] Glass A. ”Polskie konstrukcje lotnicze 1893-1939”. Wydawnictwo Komunikacji i Łączności. Warszawa 1977.
[3] Morgała A. ”Samoloty wojskowe w Polsce 1924-1939”. Wyd. Bellona. Warszawa 2003.
[4] Mazur W. ”Niepotrzebna broń (cz. II)”. Lotnictwo nr 2/2006.
[5] Glass A. ”Polskie konstrukcje lotnicze do 1939”. Tom 2. Wydawnictwo STRATUS. Sandomierz 2007.
blog comments powered by Disqus