W dwa lata po oficjal­nym rozpoczęciu prac nad taktycznym systemem rakietowym 2K6 "Łuna", 13.02.1958 r. wydano postanowienie rządowe o rozpoczęciu opracowywania trzech no­wych systemów rakietowych: eksperymentalny "Wichr" oraz systemy "Onega" i "Ładoga". Opracowanie systemu "Onega" powierzono OKB-9 (biuro konstrukcyjnie Fabryki nr 9 w Swierdłowsku) kierowanemu przez Fiodora Pietrowa. Miał to być taktyczny system o zasięgu strzelania do 50-70 km. Dla "Onegi zaprojektowano rakietę 3M1 z głowicą konwencjonalną, odłamkowo- burzącą lub jądrową. Rakieta miała wykorzystywać, po raz pierwszy w tej klasie rakiet, inercyjny system kierowania. Jednak w 1960 r. wszelkie prace nad systemami rakietowymi "Wichr", "Onega" i "Ładoga" zostały wstrzymane.

W tej sytuacji postanowiono poddać modernizacji system 2K6 "Łuna". Oficjalne prace nad systemem 9K52 "Łuna-M" podjęto w NII-1 w marcu 1961 r., a faktyczne rozpoczęto je ponad rok wcześniej. Podstawowym zadaniem było zwiększenie zasięgu strzelania do 65 km przy dokładności trafienia do 500 m. W skład zestawu miały wchodzić rakiety z różnymi częściami bojowymi: jądrową, chemiczną, burzącą oraz przeznaczonymi do rażenia siły żywej, techniki bojowej i środków przenoszenia broni jądrowej przeciwnika.

Rakieta 9M21 skonstruowana w NII-1 pod kierownictwem N. Mazurowa miała być wyposażona w kilka typów części bojowych:
- 9M21B ze specjalną głowicą z ładunkiem jądrowym o mocy 3- 25 kT,
- 9M21B1 ze specjalną głowicą z ładunkiem jądrowym o mocy 3- 200 kT,
- 9M21G z chemiczną częścią bojową,
- 9M21F- z głowicą odłamkowo- burzącą,
- 9M21K z głowicą kasetową, zawierającą podpociski odłamkowe,
- rakieta agitacyjna, opracowana w NII-24, która posiadała głowicę agitacyjną 9N18A z ładunkiem druków propagandowych,
- 9M21U- rakieta szkolna,
- 9M21E i 9M21E1- rakiety szkolne z tzw. "ekwiwalentami" specjalnych głowic bojowych.

Wszystkie wersje rakiety 9M21 miały tą samą część silnikową. Tworzył ją jednokomorowy silnik rakietowy 9D19 na paliwo stałe. W celu osiągnięcia zakładanej dokładności strzelania zastosowano kilka nowych rozwiązań w konstrukcji pocisku oraz udoskonaleń systemu. Zmniejszeniu rozrzutu miało też służyć wprowadzenie unowocześnionego systemu przygotowania danych meteorologicznych.

Pierwszy doświadczalny start rakiety 9M21B przeprowadzono 27.12.1961 r. Później przystąpiono do prób rakiety 9M21G z chemiczną częścią bojową. Jej próby przedłużyły się jednak i została przyjęta do uzbrojenia dopiero po 1965 r. W latach 1963- 1964 przeprowadzono próby wersji 9M21F z głowicą bojową i wariantu agitacyjnego 9M21A. Jako ostatnią testowano wersję 9M21K z głowicą kasetową, którą przyjęto do uzbrojenia w 1969 r.

Do opracowania naziemnego wyposa­żenia systemu "Łuna-M" zostało wyznaczone biuro OKB-221 kierowane przez G. Siergiejewa. Wydano surowe wymagania co do charakterystyk elementów wyposażenia naziemnego. Nakazywano m.in. zapewnić określoną autonomiczność wyrzutni i pojazdu transportowo-załadowczego w zakre­sie możliwości samoprzeładunku rakiet. Pojazdy powinny charakteryzować się wysoką manewrowością i zdolnością pokonywania terenu oraz prostotą obsługi bieżącej oraz okresowych przeglądów i niezawodnością. Większość prac przy wyrzutni miała zostać zmechanizo­wana. Dużą role przy opracowaniu wyposażenia naziemnego przy­wiązywano również do obniżenia kosztów produkcji i eksploatacji.

W lutym 1960 r. w OKB-221 przystąpiono do opracowania wyrzutni kołowej Br-231 (9P113)dla systemu "Łuna-M" na bazie jednej z mo­dyfikacji podwozia ZIŁ-135. W czerwcu tego samego roku rozpoczęto prace nad wyrzutnią gąsienicową Br-237 (9P112) na bazie Obiekt 910- zmodyfikowanego podwozia czołgu pływającego PT-76. Próby porównawcze wyrzutni kołowej (już na podwoziu ZIŁ-135ŁM) ora gąsienicowej przeprowadzono w 1964 r. Za bardziej udaną uznano wyrzutnię kołową 9P113, którą następnie została przyjęta do uzbrojenia.

Wyrzutnia 9P113 przeznaczona była do transportowania jednej rakiety oraz jej odpalania. Urządzenie dźwigowe wyrzutni zabezpieczało załadunek rakiety na wyrzut­nię oraz zamianę głowicy pocisku znajdują­cego się na wyrzutni bez wykorzystywania innych urządzeń podnośnych lub pojazdów pomocniczych. Na załadowanie pocisku na wyrzutnię potrzebnych było 20 minut oraz kolejnych 10 minut na przygotowanie do startu. Produkcję seryjną wyrzutni 9P113 podjęto w Fabryce Barrikady w Wołgogradzie. Ich produkcja trwała od 1964 do 1974 roku (wg innych danych do 1972 r.). W OKB-221, na bazie podwozia ZIŁ-135ŁTM, opracowano również pojazd transportowy 9T29, prze­znaczony do przewożenia trzech pocisków 9M21. Przejściowo w systemie wykorzysty­wano również zestaw transportowy w posta­ci ciągnika z naczepą 2U663 systemu 2K6 "Łuna", przy czym jednorazowo mogła być przez niego przewożona tylko jedna rakieta 9M21.

Do uzbrojenia system rakietowy 9K52 "Łuna-M" został przyjęty 6.08.1964 r. Stanowił uzbrojenie samodzielnych dywizjonów rakietowych wojsk lądowych. W skład dywizjonu wchodziły cztery wy­rzutnie 9P113, cztery pojazdy transportowe 9T29, pojazd sztabowy 9S44SM na samo­chodzie GAZ-66, pojazdy topodowiązania na samochodach GAZ-69, dźwig 9T31M na samochodzie Urał-375, pojazd remonto­wy RM-1 na samochodzie ZIL-157, pojazd obsługi przyrządów optycznych PWD-1 na Urał-375D, stacja kontrolna PKPP na ZIŁ-131, stacja meteorologiczna RWS-1 z radarem meteorologicznym RMS-1, jak również inne pojazdy. Do przechowywania i przewożenia rakiet oraz części bojowych używane były kontenery transportowe, od­powiednio 9Ja234 oraz 9Ja236. Dla potrzeb szkolenia obsług wyrzutni skonstruowano specjalną wyrzutnię szkol­ną na podwoziu samochodowym ZIŁ-151.

"Łuna-M" dość długo pozostawała w uzbrojeniu Armii Radzieckiej i Rosyjskiej. Seryjną produkcję rozpoczęto w 1969 r. i kontynuowano do 1974 r. Na potrzeby Armii Radzieckiej wyprodukowano ok. 370 wyrzutni (wg innych danych ponad 500). Systemy "Łuna-M" w standardowej modyfi­kacji były eksportowane do krajów Układu Warszawskiego, zaś do innych państw za­przyjaźnionych dostarczano nieco zubożone modyfikacje tylko z rakietami z konwencjo­nalnymi głowicami odłamkowo- burzącymi.

W 1968 roku dla potrzeb eksportowych opracowano specjalny wariant tropikal­ny 9K52TS w zestawie: rakieta 9M21F z odłamkowo- burzącą głowicą bojową, wyrzutnia 9P113TS, pojazd transportowy 9T29TS. Eksportowe warianty znajdowały się w uzbrojeniu sił zbrojnych:
- Egiptu,
- Iraku,
- Jemenu,
- Jugosławii,
- Korei Północnej,
- Kuby,
- Kuwejtu,
- Libii,
- Syrii.

Były one szeroko używane bojowo w czasie wojen izraelsko- arabskich, wojny w Afganistanie oraz. kon­fliktów zbrojnych w rejonie Zatoki Perskiej. "Łuny-M" długo znajdowały się na uzbroje­niu tych państw, np. w Syrii, w 2005 r. było jeszcze 90 wyrzutni systemu "Łuna-M". W Iraku na bazie "Łuny-M" opracowano włas­ną modyfikację "Lahti" o zasięgu do 90 km.

W 1962 r. rozpoczęto prace nad wersją 9K53 "Łuna-MW"(Łuna- M Wiertolietnaja, śmigłowcowa) czyli aeromobilnego, tzw. systemu śmigłowcowo- rakietowego. Uży­cie aeromobilnych systemów rakietowych miało umożliwić wykonanie uderzeń rakie­towych z miejsc, w których przeciwnik nie mógł spodziewać się obecności pododdzia­łów rakietowych- trudno dostępnych dla transportu drogowego, a nawet położonych na tyłach wojsk przeciwnika. W OKB-221 Fabryki Barrikady marca 1961 r. konstruowano specjal­ną, lekką wyrzutnię Br-257 (9P114), która razem z rakietą miała być transportowana do miej­sca startu śmigłowcami Mi-6RWK lub Mi-10RWK. W trakcie prac projektowych opra­cowano zmodyfikowany wariant wy­rzutni Br-257-1, którego 2 egz. zostały zbudowane w Fabryce nr 221. W trakcie badań i eks­ploatacji doświadczalnej, prowadzonych w latach 1964-1965, pojawiły się prob­lemy z przewożeniem wyrzutni śmigłowcem jak również inne negatywne zjawiska, dla­tego też dalsze prace nad syste­mem śmigłowcowym zostały przerwane.

W 1966 r. w NII-1 (w 1967r. przemianowanym na Moskiewski Instytut Techniki Cieplnej) rozpoczęto prace nad wersją 9K52M "Łuna-3". ). Celem prac było przede wszystkim znaczące zwiększenie dokładności strzelania- 1,5- 2 razy, do cze­go miało służyć zastosowanie w pocisku tzw. korektora odległości, który sterować miał lo­tem rakiety poprzez użycie specjalnych ha­mulców aerodynamicznych. Badania systemu przeprowadzono w latach 1968- 1969. Nowy system nie wykazał żadnych zalet w stosunku do "Łuny-M", dlatego prace nad nim zostały wstrzymane.

W Polsce.

W latach 1963 (wg [1]- 1961)- 1968 sformowano łącznie 14 dywizjonów rakiet taktycznych:
- 1 dywizjon artylerii w Trzebiatowie (8. Dywizja Zmechanizowana),
- 2 dywizjon artylerii w Koźlu (2 Dywizja Zmechanizowana),
- 4 dywizjon artylerii w Malborku (16. Kaszubska Dywizja Pancerna),
- 5 dywizjon artylerii (1 Dywizja Zmechanizowana) w Giżycku,
- 7 dywizjon artylerii w Budowie (dla 20. Warszawskiej Dywizji Pancernej),
- 8 dywizjon artylerii w Tarnowskich Górach (dla 10. Sudeckiej Dywizji Pancernej),
10 dywizjon artylerii w Żarach (11. Dywizja Pancerna, przeformowana następnie w 11. Dywizję Zmechanizowaną),
- 18 dywizjon artylerii w Kostrzynie (5. Saska Dywizja Pancerna),
- 19 dywizjon artylerii w Morągu (15. Dywizja Zmechanizowana),
- 22 dywizjon artylerii w Szczecinie (12. Dywizja Zmechanizowana),
- 24 dywizjon artylerii w Sulechowie (5. Saska Dywizja Pancerna, później 4. Pomorska Dywizja Zmechanizowana),
- 41 dywizjon artylerii w Gdańsku (7. Dywizja Desantowa),
- 42 dywizjon artylerii w Choszcznie (3 Dywizja Zmechanizowana),
- 44 dywizjon artylerii w Toruniu (9 Dywizja Zmechanizowana).

Dywizjony rakiet tworzone na szczeblu taktycznym początkowo wyposażone były w sprzęt zestawu rakietowego 2K6 "Łuna"- dwie wyrzutnie 2P16 z rakietami 3R9 i 3R10. W 1968 r. rozpoczęło się przezbrajanie ich na zestaw 9K52 "Łuna M" (R-70) z wyrzutnią 9P113 i rakietą 9M21, z jednoczesnym zwiększeniem liczby wyrzutni do czterech lub trzech. Stary zestaw sprzętu czasowo zachowano w dywizjonach 7 Dywizji Desantowej oraz dywizjach Warszawskiego Okręgu Wojskowego. Dopiero w 1981 r. wszystkie dywizjony rakiet taktycznych wyposażone były w zestaw 9K52 i posiadały jednolitą strukturę organizacyjną-  dwie baterie startowe po dwie wyrzutnie 9P113. Istotną zmianę jakościową przyniósł rok 1988, w którym 7 da z Budowa został przezbrojony w najnowocześniejszy sprzęt zestawu 9K79 "Toczka".

Konstrukcja.

Przy strzelaninach na odległości zbliżonych do minimalnych, w tylnej części korpusu pocisku montowano specjalne, płytowe hamulce aerodynamiczne.

Głowica bojowa rakiety:
- 9M21B- posiadała jądrową część bojową 9N32 o masie 454- 500 kg z ładunkiem AA-21 o mocy 3- 25 kT,
- 9M21B1- posiadała część bojową 9N32M z ładunkiem AA-38 lub AA-52 o mocy 3- 200 kT,
- 9M21G- posiadała chemiczną część bojową 9N18G o masie 436 kg zawierającego 216 kg środka trującego VX,
- 9M21F- posiadała odłamkowo- burzącą część bojową 9N18F / F2 o masie ok. 420 kg, zawierającą ładunek 200 kg mieszaniny wybuchowejTGA-40/60. Przy wybuchu głowicy powstawało ok. 18 000 odłamków,
- 9M21K- z głowicą kasetową 9N18OF (9N18K), w której znajdowały się 42 elementy kasetowe (podpociski odłamkowe) 9N22 o masie 7,5 kg. Podpociski były wyrzucane z korpusu głowicy  na torze lotu na wysokości 400- 1000 m, opadając na ziemię tworzyły strefę rażenia o powierzchni 4- 5 ha,
- rakieta agitacyjna, która posiadała głowicę agitacyjną 9N18A z ładunkiem druków propagandowych.

Napęd- jednokomorowy silnik rakietowy 9D19 na paliwo stałe, z dwuczęściowym ładunkiem 3Ch18 prochu nitroglicerynowego o łącznej masie 1,08 t.
Dla zwiększenia impulsu ciągu przy starcie zastosowano dodatkowy silnik startowy umieszczony wokół centralnej dyszy silnika głównego. Miał on wieloczęściowy ładunek paliwa stałego oraz 18 dysz wylotowych.
Zmniejszenie rozrzutu zapewniał specjalny silnik rakietowy wymuszający obrót rakiety wokół własnej osi, umieszczony w korpusie pocisku przed silnikiem głównym. Posiadał wieloczęściowy ładunek paliwa stałego oraz 4 dysze wylotowe.

Dane techniczne rakiet 9M21 (wg 3):