Rakietowy kompleks obrony powietrznej wojsk ”Kub” (w kodzie NATO SA-6 ”Gainful”) powstał w OKB-134 (późniejsze OKB Wympeł). Był to pierwszy rakietowy kompleks szczebla dywizyjnego. ”Kuby” opracowywano od 1959 r. Weszły na uzbrojenie dopiero w 1965 r. Koncepcja kompleksu, którego podstawowe ogniwo stanowiła bateria złożona z jednej stacji radiolokacyjnej i 5-6 wyrzutni, z których każda dysponowała 3 pociskami na prowadnicach, była wówczas optymalna.

Pierwsze modernizacje ”Kuba”, wprowadzane od końca lat 1960-tych dotyczyły rakiet 3M9, produkowanych w coraz doskonalszych odmianach: 3M9M1, 3M9M2 i 3M9M3. Modyfikowano także reżimy pracy i osprzęt stacji radiolokacyjnych oraz zwiększano sprawność przetwarzania informacji bojowej. Wszystkie te udoskonalenia nie kompensowały jednak głównej słabości baterii, jej pełnego uzależnienia od jednej stacji radiolokacyjnej i niemożliwości równoczesnego zwalczania więcej niż jednego celu. Zapadła w związku z tym decyzja o opracowaniu dodatkowej, mniejszej stacji, uzupełniającej już istniejącą. W ramach precyzowania wymagań przeznaczenie stacji ograniczono do śledzenia celów i naprowadzania pocisków, czyli do stworzenia drugiego kanału celowania. Nowa stacja naprowadzania okazała się niewielka i nie musiała dysponować możliwością obserwacji okrężnej. Udało się ją zainstalować nie na oddzielnym podwoziu, a bezpośrednio na wyrzutni, przed trzema prowadnicami rakiet. Nowy pojazd otrzymał oznaczenie 9A38 i był produkowany od 1978 r. wchodząc w skład zestawów ”Kub M4”. Zmodernizowana bateria składała się z radiolokatora naprowadzania, trzech standardowych wyrzutni 2P25 i jednej 9A38. Wraz z nowymi wyrzutniami dostarczano też nowe pociski 9M38. Zostały one skonstruowane dla mającego być następcą ”Kuba” kompleksu 9K37 ”Buk”.

Skuteczności swej ”Kuby” dowiodły podczas wojny 1973 r. przyczyniając się do bolesnych strat zadanych lotnictwu Izraela. Po tym sukcesie bardzo wiele krajów zapragnęło zakupić ”Kuba”, dzięki czemu na potrzeby Armii Radzieckiej i na eksport wyprodukowano w ciągu 15 lat ponad 2000 wyrzutni. Uchodziły one za skuteczną broń, kiedy w 1982 r. w dolinie Bekaa lotnictwo Izraela wzięło na nich odwet za wcześniejsze straty. W międzyczasie wypracowano bowiem skuteczne metody walki radioelektronicznej oraz zwalczania stacji radiolokacyjnych. W przypadku ”Kubów” wystarczyło zresztą wyeliminowanie stacji radiolokacyjnych baterii, bez nich załogi wyrzutni były bezradne.

Następcą znanego i sprawdzonego kompleksu obrony powietrznej ”Kub” został nowy kompleks obrony powietrznej wojsk 9K37 ”Buk”.

W Polsce.

W 1974 r. w Centrum Szkolenia Specjalistów Artylerii i Radiolokacji (Bemowo Piskie) przeszkolono kadrę dwóch pułków artylerii przeciwlotniczej Wojsk Lądowych na PZR 2K12 ”Kub”. Były to:
- 66 paplot z Bolesławca- (w dniach 1.04.-03.08.1974 r.) jako pierwszy w Wojsku Polskim został przezbrojony w przeciwlotniczy zestaw rakietowy 2K12 ”Kub”,
- 75 paplot z Rogowa- (w dniach 15.08.-02.12.1974 r.

Wojskowe Zakłady Uzbrojenia nr 2 z Grudziądza we współpracy z amerykańskim koncernem zbrojeniowym Raytheon wspólnie opracowały propozycję modernizacji przeciwlotniczego zestawu rakietowego 2K12 ”Kub”- na wyrzutni 2P25M, obok typowego pocisku 3M9, znalazły się rakiety Raytheon RIM-7 ”Sea Sparrow”. Modernizacja została zaprezentowana po raz pierwszy w 2007 r. na XV MSPO, chociaż prace nad nią trwały kilka lat. Propozycja integracji nowych rakiet z ”Kubem” była w pierwszej kolejności przeznaczona dla odbiorców zagranicznych, o czym świadczyło pustynne malowanie wystawionej wyrzutni.

Skład przeciwlotniczego zestawu rakietowego 2K12 Kub:
- stacja radiolokacyjna wykrywania i naprowadzania SURN 1S91M1;
- wyrzutne SPU 2P25M1;
- rakiety kierowanej 3M9ME;
- stacji kontrolno pomiarowej KIPS 2W8E;
- systemu zautomatyzowanego kierowania ogniem K-1.

Konstrukcja rakiety 3M9:
Napęd kombinowany rakietowo-strumieniowy.

Dane techniczne rakiety 3M9M3 (wg [1]):
Długość- 5811 mm, średnica- 336 mm.
Masa- 635 kg.
Prędkość max- 950 m/s, pułap- 50 do 12000 m, zasięg- 3,4 do 24 km, przeciążenie- 15 G.