PZL S-1, 1945
(S-1)

Samolot szkolno-łącznikowy. Polska.
Samolot szkolno-łącznikowy PZL S-1. (Źródło: Babiejczuk J., Grzegorzewski J. ”Polski przemysł lotniczy 1945-1973”. Wydawnictwo MON. Warszawa 1974).
Jeszcze podczas działań wojennych przystąpiono na wyzwolonych terenach Polski do odbudowy lotnictwa. Jedną z form działalności była praca konstruktorska podjęta w październiku 1944 r. przez Biuro Studiów i Projektów, powołane w resorcie komunikacji. W lotnictwie wojskowym podobną działalność podjął w grudniu 1944 r. por. inż. Eugeniusz Stankiewicz, wykładowca Wojskowej Szkoły Lotniczej w Zamościu. Wkrótce po powołaniu go do LWP zwrócił się z raportem do Dowództwa Szkoły, proponując budowę pierwszego polskiego samolotu szkolno-łącznikowego, przeznaczonego dla lotnictwa wojskowego. Propozycja została przyjęta i na początku 1945 r. opracowano, przy współpracy ppor. ppor. Zdzisława Cymery i ppor. Władysława Rutkowskiego, projekt wstępny samolotu S-1. W połowie roku zespół został przeniesiony do wytwórni PZL w Mielcu, gdzie przystąpiono do opracowania projektu konstrukcyjnego i rysunków warsztatowych. Konstrukcja odznaczała się dużą prostotą dla umożliwienia wykonania samolotu z łatwo dostępnych materiałów, w warunkach warsztatowych. Przy opracowaniu dokumentacji wykorzystano kilka elementów samolotu Polikarpow Po-2, jak np. silnik ze śmigłem, koła i fotele. Również konstrukcję kadłuba wzorowano na Po-2.

W sierpniu 1945 r. rozpoczęto w Warsztacie PZL Mielec budowę płatowca, który ukończony został na początku listopada 1945 r. W dniu 15.11.1945 r. PZL S-1 wykonał swój pierwszy lot. Samolot PZL S-1 był drugą konstrukcją zbudowaną w Polsce po wojnie (pierwszym był samolot LWD ”Szpak 2”), a pierwszą opracowaną dla lotnictwa wojskowego. Wkrótce samolot został przetransportowany do Warszawy, gdzie na lotnisku mokotowskim został przekazany do dyspozycji lotnictwa wojskowego. PZL S-1 był zaprojektowany bez obliczeń aerodynamicznych i wytrzymałościowych. Braki w obliczeniach spowodowały, że samolot nie mógł być dopuszczony do homologacji, a co za tym idzie do użytkowania jako statek powietrzny. S-1 miał cechy nie dopracowanej konstrukcji amatorskiej, wymagającej zweryfikowania dokumentacji i ponownej poprawnej budowy płatowca. Jednak konstruktor kontynuował loty na prototypie. W dniu 14.05.1946 r. samolot prowadzony przez por. inż. E. Stankiewicza runął na ziemię w centrum Warszawy, u zbiegu ulicy Chałubińskiego i Alej Jerozolimskich. Pilot na szczęście nie odniósł większych obrażeń, ale maszyna została doszczętnie zniszczona. Do budowy drugiego prototypu nie przystąpiono.

Konstrukcja:
Dwumiejscowy górnopłat zastrzałowy (parasol) o konstrukcji drewnianej.
Płat dwudźwigarowy, niedzielony, o obrysie trapezowym i bardzo małej zbieżności z eliptycznymi końcówkami. Skrzydła podparte z każdej strony parą równoległych zastrzałów i usztywnione skrzyżowanymi stalowymi cięgłami. Keson wykonany ze sklejki, a reszta skrzydła pokryta była płótnem. Lotki różnicowe były znacznie odsunięte od końców skrzydeł.
Kadłub to kratownica przestrzenna, usztywniona stalowymi cięgłami. Przód kadłuba w części przysilnikowej pokryty blachą duralową, a następnie sklejką. Część tylna pokryta była płótnem. Oprofilowanie grzbietu, pokryte sklejką. Kabiny odkryte.
Usterzenie: statecznik poziomy podparty był zastrzałami, a pionowy usztywniony stalowymi cięgłami. Pokrycie stateczników sklejką, sterów płótnem.
Podwozie klasyczne stałe.

Silnik- gwiazdowy M-11D o mocy startowej 92 kW (125 KM) i mocy trwałej 76 kW (103 KM).

Dane techniczne PZL S-1 (wg [1]):
Rozpiętość- 13,0 m, długość- 8,5 m, wysokość- 3,2 m, powierzchnia nośna- 20,0 m2.
Masa własna- 700 kg, masa użyteczna- 250 kg, masa całkowita- 950 kg.
Prędkość max- 180 km/h, prędkość przelotowa- 150 km/h, prędkość min.- 55 km/h, wznoszenie- 3 m/s, pułap- 3800 m, zasięg- 800 (wg [2]- ok. 600) km, czas lotu- (wg [3]- 4) h.

Galeria

  • PZL S-1. Rysunek w trzech rzutach. (Źódło: Skrzydlata Polska nr 28/1973).

Źródło:

[1] Glass A. ”Samoloty PZL 1928-1978”. Wydawnictwo Komunikacji i Łączności. Warszawa 1980.
[2] Morgała A. ”Polskie samoloty wojskowe 1945-1980”. Wydawnictwo MON. Warszawa 1980.
[3] Praca zbiorowa ”Konstrukcje lotnicze Polski Ludowej”. Wydawnictwo Komunikacji i Łączności. Warszawa 1965.
[4] Szewczyk W. "PZL S-1". Skrzydlata Polska nr 28/1973.
blog comments powered by Disqus