PZL An-2, 1960

Samolot lub wodnosamolot wielozadaniowy (pasażerski, transportowy, desantowy, sanitarny, dyspozycyjny, fotogrametryczny, rolniczy). Polska.
Samolot PZL An-2 w wersji rolniczej z firmy agrolotniczej Agro Piast. (Źródło: Krzysztof Godlewski- ”airfoto.pl”).
W 1959 r. polski przemysł lotniczy zakupił licencję na produkcję samolotów Antonow An-2 w Polsce. Wielkoseryjną produkcję samolotów An-2 rozwinięto w WSK-Mielec (PZL-Mielec) przy współpracy WSK Warszawa-Okęcie i innych zakładów lotniczych i pomocniczych w Polsce oraz przy współpracy Instytutu Lotnictwa. W 1959 r. do WSK Mielec dostarczono dokumentację licencyjną oraz samolot wzorcowy (SP-ANA) , który zarejestrowano 31.10.1959 r. Pierwszy egzemplarz zmontowany w Mielcu został oblatany 23.10.1960 r. Seria pierwszych 10 PZL An-2 w wersji transportowej była wykonana z części dostarczonych ze Związku Radzieckiego. Od stycznia 1961 r. ruszyła produkcja An-2, budowanych wyłącznie z części wytwarzanych w kraju. Pierwszą partię informacyjną samolotów przekazano odbiorcy radzieckiemu w marcu 1961 r.

Samolot PZL An-2 był produkowany w wersjach:
- An-2T- transportowa do przewozu ładunków na potrzeby wojskowe i cywilne,
- An-2TP- transportowo-pasażerska (12 pasażerów lub 1500 kg ładunku). Pierwszy egzemplarz oblatano w 1962 r.,
- An-2TD- transportowo-desantowa przeznaczona do wywożenia i zrzutu skoczków spadochronowych (14 skoczków),
- An-2R- rolnicza przystosowana do wykonywania usług agrolotniczych. Wyposażony w zbiornik na chemikalia o pojemności 1500 l, w zestawy aparatury agrolotniczej do rozsiewania (rozrzucania) środków pylistych i granulatów oraz opryskiwania cieczami. Pierwszy samolot rolniczy przekazała odbiorcy radzieckiemu w 1961 r. Spośród innych wersji An-2R produkowany był w największych ilościach,
- An-2W (PZL An-2M)- morska na pływakach (mogła być użytkowana także na podwoziu kołowym), przeznaczona do eksploatacji w przybrzeżnych rejonach morskich oraz w okolicach rzek i jezior. Pierwszy samolot oblatano 29.08.1962 r. Produkowana była w niewielkich ilościach,
- PZL An-2P- pasażerska (2 osoby załogi i 12 foteli dla dorosłych pasażerów i 2 doczepne dla dzieci oraz kołyska dla niemowlęcia) powstała w 1966 r. Pierwszy egzemplarz przekazano ZSRR w 1968 r.,
- An-2PD-6 (An-2P Lux)- dyspozycyjna (salonka), sześciomiejscowa, opracowana w 1970 r.,
- An-2PD-5- dyspozycyjna (salonka), pięciomiejscowa, opracowana w 1972 r.,
- An-2PF (An-2P-Foto)- fotogrametryczna wyposażona w kamery fotograficzne, celownik do naprowadzenia samolotu na obiekt, ciemnie i itp. Wersję opracowano w 1974 r. na zlecenie Państwowego Przedsiębiorstwa Kartografii w Warszawie i Instytutu Kartografii w Budapeszcie. Polski odbiorca otrzymał 3 samoloty, które przejęło Przedsiębiorstwo Usług Lotniczych (PUL),
- An-2PR (An-2PRTV)- samolot opracowany na zlecenie Polskiego Radia i TV w 1975 r. wyposażony w urządzenia telewizyjno-radiowe, spełniający role latającej stacji przekaźnikowej. Pierwszy An-2PR przekazano do użytku dla PRiTV dnia 11.04.1975 r.,
- An-2G (An-2-Geofiz, PZL An-2Geo)- wersja specjalna do badań geofizycznych, z zabudowanymi urządzeniami do prac w podczerwieni, opracowana w 1974 r. na zlecenie Państwowego Przedsiębiorstwa Poszukiwań Geofizycznych. Samolot wyposażony jest w urządzenie typu TS 1230 Infrared System i ma zabudowany system Dopplera, służący do prowadzenia samolotu po wyznaczonym kursie. Samoloty tej wersji, oprócz prac w kraju, brały udział w poszukiwaniach geofizycznych terytorium Nigerii i Sudanu,
- An-2S (An-2TPS)- sanitarna przystosowany do przewozu 6-8 chorych, lekarza, pielęgniarki i wyposażenia lekarskiego dla udzielenia pomocy. Wszystkie An-2TD i An-2TP miały uchwyty na nosze i mogły służyć jako sanitarne An-2S,
- An-2PK- polarna (wg innych źródeł służbowa) wyposażona w dodatkowy system wzmożonego ogrzewania i przeznaczona jest do eksploatacji w strefie za kręgiem polarnym,
- An-2RA- samolot posiadał aparaturę agro z samolotu PZL M18 "Dromader", większy zbiornik chemikalii, silnik nie był osłonięty (1985-1986). Samolot posiadał znaki rejestracyjne SP-WSU. Wykonano 1 egz. tego samolotu króry był użytkowany w ZUA Mielec.

W 1969 r. doc. mgr inż. Tadeusz Chyliński z Instytutu Lotnictwa opracował projekt wstępny modyfikacji An-2 o większej powierzchni nośnej w celu zwiększenia ładunku użytecznego. Później wystąpił również z koncepcją odmiany An-2 z napędem turbośmigłowym. Jeden samolot PZL An-2R został przebudowany na samolot doświadczalny IL Lala 1. Służył w latach 1972-1973 w programie odrzutowego samolotu rolniczego PZL M-15 ”Belfegor”.

Produkcja PZL An-2 została przerwana w 1989 r. wobec braku zamówień z ZSRR. Do tego czasu zbudowano w Mielcu ponad 12 500 samolotów tego typu, z czego ok. 90 % wyeksportowano. Głównym importerem był Związek Radziecki. Samolot był używany w wielu krajach przez lotnictwo cywilne i wojskowe. Odbiorcami polskich PZL An-2 były m.in.:
- Bułgaria,
- Chorwacja- 1991 r. Chorwacja proklamowała niepodległość i rozpoczęła się wojna z Jugosławią (de facto z Serbią). Zorganizowano wówczas "Pierwszy oddział lotniczy wojsk chor­wackich" ("Pirvi zrakoplovni vod hrvatske vojske"). Odział był złożony z ok. 30 samolotów różnych typów z bazy agro k. Osijeku, m.in. PZL M18 "Dromader" i PZL An-2 produkcji WSK-Mielec. Ok. 10 dwupłatów An-2, po zdemontowaniu zbędnych urządzeń do prac agro, były wykorzystywane do dostarczania uzbrojenia i medykamentów dla obrońców oblężo­nego Vukovaru (zwanego chorwackim Stalingradem), a również do transportu zakupionej nielegalnie na Węgrzech broni i amunicji. Loty z zaopatrzeniem od­bywano po zapadnięciu zmroku, zrzucając niezbędny sprzęt na spadochronach Powodzenie tych operacji podsunęło pomysł przeprowadzenia nocnych nalotów bombowych przy pomocy tych samych samolotów uzbrojonych w bomby włas­nego wyrobu, które wyrzucano przez otwór drzwiowy po drewnianej pochylni. Nękające nocne nalo­ty oraz ciągłe dostawy broni do jednostek chorwackich sprowokowały lotnic­two jugosłowiańskie do wzmożenia wysiłków mających na celu odnalezienie i zniszczenie tych samolotów Według danych chorwackich straty wyniosły co najmniej 5 egz. An-2 zniszczonych w powietrzu lub na ziemi. Dotkliwa strata spotkała eskadrę 2.12.1991 r., kiedy pociskiem 2K12 "Kub" zestrzelono An-2. Do tego dnia doko­nano 68 ataków bombowych. Samoloty An-2 dokonywały też ewakuacji rannych. Jednostka An-2 została rozwiązana w maju 1992 r. Samoloty przeznaczono, dla będących w fazie orga­nizacji, chorwackich oddziałów spadochronowych. 2.07.1992 r. Serbowie bośniaccy strącili An-2 z jednostki operującej ze Splitu. Z lotniska Vrsar na półwyspie Istria wykonywał loty kurierskie (m.in. do Włoch) specjalny egzemplarz An-2 pomalowany w całości na czerwono,
- Czechosłowacja,
- Francja,
- Holandia,
- Jugosławia,
- Koreańska Republika Ludowo-Demokratyczna,
- Mongolia,
- Niemiecka Republika Demokratyczna,
- Rumunia,
- USA- pierwszy zarejestrowany PZL An-2 w USA otrzymał znaki N22AN,
- Węgry- trafił tu w grudniu 1962 r. pierwszy zbudowany w Polsce An-2 i wyeksportowany poza ZSRR,
- Wielka Brytania- w 1978 r. 1 egz. sprzedano dla firmy K.S. Morgan z Londynu.
W 1973 r. rozpoczęto eksport do krajów zachodnich sprzedając kilka An-2 do Francji, a w 1974 r. również do Holandii, Turcji, USA, Wielkiej Brytanii.

W 1996 r. podjęto od nowa produkcje, w nowej wersji, opracowanej przez PZL-Mielec w latach 1990-1992 i przeznaczonej dla Kanady.

Od 1960 r. samoloty PZL An-2 zaczęły wchodzić na wyposażenie polskiego lotnictwa cywilnego. Użytkownikami były, m.in.: Zakład Usług Agrolotniczych CNPSL (ZUA), Przedsiębiorstwo Usług Lotniczych (PUL) i Aeroklub PRL. Właścicielami pojedynczych egzemplarzy An-2 były: lotnictwo sanitarne oraz kilkanaście różnych przedsiębiorstw i zakładów, m.in. Jelczańskie Zakłady Samochodowe (An-2TP) i Instytut Lotnictwa (An-2P) ze znakami SP-GFA. Zakład Usług Agrolotniczych w Warszawie posiadał zaplecze techniczne w kilku ośrodkach na terenie kraju oraz stalą bazę techniczną w Afryce (Egipt). Prowadził w kraju i za granicą szeroko zakrojone prace agrolotnicze i leśne. Z Centralnej Bazy Technicznej Benha i z kilkudziesięciu baz operacyjnych Górnego i Dolnego Egiptu, a także z baz operacyjnych w Sudanie, polskie An-2 chroniły uprawy rolne tych krajów. Podobne zabiegi wykonywały polskie An-2 w Tunezji, Etiopii i Syrii.

An-2 stosowany był w lotnictwie wojskowym przede wszystkim w wersji transportowo-desantowej An-2TD, a ponadto w wersjach aerofotogrametrycznej, morskiej itd. Samolot był wykorzystywany do służby patrolowej, transportu oraz do szkolenia i ćwiczeń skoczków spadochronowych. Stosowano go zarówno do desantowania z powietrza, jak i desantowania na ziemi. Cywilne i wojskowe An-2TD obsługiwały spadochronowe mistrzostwa Polski. Z pokładów tych samolotów osiągnięto wiele wyczynów w skokach pojedynczych i grupowych. Samoloty w wersji transportowo-desantowej stosowane były również do lotów patrolowych, np. przez WOP nad morską granicą państwa, czy do patrolowania obszarów leśnych w ramach. Wodnosamoloty An-2W wprowadzono w 1964 r. do służby Wojsk Ochrony Pogranicza.

Polskie jednostki wojskowe użytkujące samoloty PZL An-2:
- klucz lotnictwa łącznikowego 1 Korpusu Obrony Powietrznej Kraju przemianowany na Eskadrę Lotniczą Dowództwa Korpusu Obrony Powietrznej Kraju, a następnie na 42 Eskadrę Lotniczą,
- 26 eskadra lotnictwa łącznikowego,
- 28 Eskadra Ratownicza Marynarki Wojennej w Darłowie,
- 55 Pułk Lotnictwa Transportowego w Krakowie, w 1967 r. przemianowany na 13 Pułk Lotnictwa Transportowego.

W dniu 1.01.2006 r. w polskim rejestrze statków powietrznych znajdowało się 156 samolotów An-2, w tym min.: Aeroklub Polski- 50 egz., Ośrodek Kształcenia Lotniczego- 3 egz., Zakład Usług Agrolotniczych- 60 egz., dyspozycyjne- 30 egz., prywatne- 12 egz. Były używane również przez przedsiębiorstwa lotnicze, m.in.: White Eagle Aviation (WEA), Spółka Cywilna IBEX-UL, AgroPIAST, Cumulus, Odra Air Sp. z o.o.

W 2014 r. do rejestru cy­wilnych statków powietrznych zo­stał wpisany samolot An-2 o znakach SP-MLP, którego właścicielem jest Muzeum Lotnictwa Polskiego w Krakowie. Samolot ten od wiosny 2013 r. był eksponatem muzealnym, a po wy­konaniu w prac renowacyj­nych i odnowieniu zdatności do lotu oraz wpisaniu do rejestru, stał się również eksponatem latającym. Jest to samolot historyczny zwany potocznie Wiedeńczykiem, na którym w czasie stanu wojennego w kwietniu 1982 r. załoga polskich lotników podjęła udaną próbę ucieczki do Austrii.

Konstrukcja:
Dwupłat o konstrukcji metalowej. Załoga- 2 osoby, pasażerów- 10-14 lub 1500 kg ładunku.
Skrzydła duralowe, dwudźwigarowe. W części przedniej, końcowej i tylnej skrzydło pokryte jest od spodu blachą duralową. Pozostała część skrzydeł pokryta jest płótnem oprócz zbiorników, które mieszczą się w partii przykadłubowej - w przestrzeni międzydźwigarowej górnych płatów. Na górnym skrzydle znajdują się lotki wychylane różnicowo. Na całej rozpiętości skrzydła górnego znajdują się automatyczne skrzela. Klapy szczelinowe, takie same jak lotki, są na górnym i dolnym skrzydle. Konstrukcja lotek i klap metalowa, pokrycie w części przedniej i tylnej blachą duralową, reszta powierzchni pokryta płótnem. Komora płatów składa się z dwóch par skrzydeł połączonych pojedynczymi stójkami oraz usztywnionych cięgnami z linek stalowych.
Kadłub konstrukcji metalowej, półskorupowy, ma przekrój zbliżony do prostokątnego. Kabina zakryta, w wersjach rolniczych w kabinie zbiornik chemikaliów o pojemności 1400 dm3.
Usterzenie krzyżowe, statecznik poziomy zastrzałowy, metalowy, statecznik pionowy metalowy, stery pokryte tkaniną na szkielecie metalowym.
Podwozie klasyczne stałe. Wodnosamolot ma dwa pływaki o konstrukcji półskorupowej całkowicie metalowej.

Wyposażenie radiowo-nawigacyjne: radiostacja nadawczo-odbiorcza KF R-842 lub R-805, radiostacja UKF R-860 lub R-800, radiowysokościomierz RW-UM lub RW-2, radiokompas ARK-5 lub ARK-9, sygnalizator przelotu nad radiolatarnią MRP-56P, pokładowa rozmównica SPU-6, rakietnica.
Instalacje: instalacja elektryczna, instalacja ogrzewania i wentylacji, instalacja przeciwpożarowa.

Silnik- gwiazdowy PZL ASz-62IR o mocy 736 kW (1000 KM).

Dane techniczne (wg [8]):

Model

Rozpię-
tość

Długość

Wysok.

Powierz.
nośna

Masa
własna

Masa
użytecz.

Masa
całkow.

Prędk.
max

Prędk.
przelot.

Prędk.
min.

Wznosz.

Pułap

Zasięg


[m]

[m]

[m]

[m2]

[kg]

[kg]

[kg]

[km/h]

[km/h]

[km/h]

[m/s]

[m]

[km]

An-2T

18,18

12,73

4,13

71,52

3360

2140

5500

258

185

85

3,5

4400

900

An-2TP

18,18

12,73

4,13

71,52

3400

2100

5500

258

190

85

3,5

4400

900

An-2P

18,18

12,73

4,13

71,52

3450

2150

5500

258

195

90

3,5

4200

900

An-2PF

18,18

12,73

4,13

71,52

3450

1800

5250

258

195

85

3,5

4500

1000

An-2PR

18,18

12,73

4,13

71,52



5250

258

195

85

3,5

4500

1000

An-2TD

18,18

12,73

4,13

71,52

3300

2200

5500

258

185

85

3,5

4400

900

An-2S

18,18

12,73

4,13

71,52

3360

2140

5500

258

185

85

3,5

4400

900

An-2R

18,18

12,73

4,13

71,52

3360

2140

5500

250

160

75

3,5

3250

900

An-2M

18,18

13,1

6,5

71,52

3690

1560

5250

229

180

92

3,5

4300

800

An-2G

18,18

12,73

4,13

71,52

3450

1800

5250

258

195

85

3,5

4500

1000

Dane techniczne An-2TD (wg [9]):
Rozpiętość- 18,176 m, długość w linii lotu- 12,735 m, długość podczas postoju na ziemi- 12,4 m, wysokość w linii lotu- 6,097 m, wysokość na ziemi- 4,235 m, powierzchnia nośna 71,51 m2.
Masa własna- 3445 kg, masa użyteczna- 2055 kg, masa całkowita max- 5500 kg.
Prędkość max- 253 km/h, prędkość przelotowa- 185 km/h, prędkość minimalna- 85 km/h, wznoszenie- 3,5 m/s, pułap- 4160-4400 m, zasięg- 900 km.

Dane techniczne An-2TD (wg [9]):
Rozpiętość- 18,176 m, długość- 13,201 m, wysokość- 6,507 m, powierzchnia nośna 71,51 m2.
Masa własna- 3690 kg, masa użyteczna- 1560 kg, masa całkowita max- 5250 kg.
Prędkość max- 229 km/h, wznoszenie- 2,67 m/s, pułap- 3660 m.

Inne wersje:
PZL An-3M

Galeria

  • Wodnosamolot PZL AN-2W, 28 Eskadra Ratownicza Marynarki Wojennej. (Źródło: archiwum).
  • PZL An-2 w locie. (Źródło: Skrzydlata Polska nr 49/1978).
  • Wodnosamolot PZL AN-2W, 28 Eskadra Ratownicza Marynarki Wojennej. (Źródło: archiwum).

Źródło:

[1] Glass A. ”Samoloty PZL 1928-1978”. Wydawnictwo Komunikacji i Łączności. Warszawa 1980.
[2] Makowski T. ”Współczesne konstrukcje lotnicze Polski”. Agencja Lotnicza Altair. Warszawa 1996.
[3] Kłosiński P. ”42 Eskadra Lotnicza- 20 lat służby”. Nowa Technika Wojskowa nr 5/1995.
[4] Gołąbek A. Kalinowski M. ”Śmigłowce z Darłowa”. Lotnictwo z szachownicą nr 2.
[5] Gołąbek A. ”13 Pułk Lotnictwa Transportowego. Lata 1963-1985.”. Lotnictwo z szachownicą nr 9.
[6] Bartnikowski B. ”Moje loty na SM-2. Lotnicze wspomnienia”. Lotnictwo z szachownicą nr 17.
[7] Liwiński J. ”Polscy przewoźnicy”. Lotnictwo nr 8/2004.
[8] Kaczkowski R. ”Samolot wielozadaniowy An-2”. Seria ”Typy Broni i Uzbrojenia” nr 77. Wydawnictwo MON. Warszawa 1982.
[9] Morgała A. ”Polskie samoloty wojskowe 1945-1980”. Wydawnictwo MON. Warszawa 1980.
[10] "An-2 dla Anglii". Skrzydlata Polska nr 37/1978.
[11] Liwiński J. ”Rejestr polskich statków powietrznych 2015”. Przegląd Lotniczy Aviation Revue nr 2/2015.
[12] Przymusiała P., Matusiak W. "Siły lotnicze państw byłej Jugosławii". Aeroplan nr 1/1994.
[13] Stachyra R. "Pierwsze cywilne Antki w Polsce". Aeroplan nr 1/1997.
blog comments powered by Disqus