Polskie Lotnictwo Wojskowe, które po wojnie uży­wało sowieckie samoloty szkolne i łącznikowe Polikarpow Po-2, już poważnie zużytych, chciało zastąpić je nowszymi tego samego typu. Ponieważ samoloty szkolne miały być krajowej produkcji, we wrześniu 1947 r. ZSRR przekazał Polsce dokumentację Po-2 oraz do niego silnika M-11D. Ta decyzja przekreśliła możliwość zakupu licencji na cze­chosłowackie silniki rzędowe Walter o mocy 48 kW (65 KM), 77 kW (105 KM) i 118 kW (160 KM) oraz produkcję samolotów rodzimej konstrukcji, takich jak LWD "Żak", LWD "Zuch", CSS-10 i CSS-11.

Dokumentacja otrzymana z ZSRR przedstawiają zmodyfikowaną postać Po-2, produkowaną przez radziecką wytwórnię po wojnie do 1949 r. Wersja była opracowana przez zespół pod kierunkiem G. L Bakszajewa, głównego konstruktora wytwórni, następcy N. N. Polikarpowa.

Dokumentacja licencyjna została opracowana w pierwszej połowie 1948 r. w Centralnym Studium Samolotów pod kierunkiem mgr. inż. Stanisława Lassoty. Samolot otrzymał oznaczenie CSS-13. Wprowadzono szereg zmian, m.in. zastosowano różni­cowe lotki szczelinowe w miejsce bezszczelinowych, stery wysokości z osiowym odciążeniem aerodynamicznym oraz klapką wyważającą, słupki międzyskrzydłowe z rur profilowych zamiast z drewna. Tablicę przyrządów dostosowano do poniemieckich przyrządów pokładowych (głównie Askania), których spory zapas znajdował się w kraju.

W 1948 r. została podjęta produkcja samolotu w PZL-Mielec (WSK nr 1 w Mielcu), gdzie 18.12.1948 r. (wg [2]- w 1950 r., co jest informacją błędną) oblatano pierwszy egzemplarz CSS-13. Wytwórnia PZL w Mielcu otrzymała zadanie zbu­dowania w 1949 r. 100 samolotów CSS-13. W drugiej połowie 1949 r. rozpoczęto montaż płatowców CSS-13, lecz produkcja silników w PZL nr 2 w Rzeszowie opóźniła się i dopiero pod koniec 1949 r. dostarczono silniki. Montaż silników i obloty pierw­szych partii samolotów wykonywano w końcu 1949 r. i wiosną 1950 r. Całkowite zamówienie dla PZL w Mielcu opiewało na 180 egz., które miały być dostarczone do końca 1950 r., lecz loty próbne na ostatnich egzemplarzach CSS-13 wykonano dopiero 21.07.1951 r.

W 1950 r. (wg innych źródeł- w 1949 r.- informacja błędna) pierwsze 63 egz. CSS-13 wraz z prototypem przekazano do aeroklubów. Polskie lotnictwo wojskowe przejęło 117 samolotów CSS-13 zbudowanych w Mielcu. Wystę­powały one zarówno w wersji szkolnej, jak i w łącz­nikowej, którą wyposażono w podstawę na ruchomy karabin maszynowy SzKAS, kal. 7,62 mm, umieszczony za drugą kabiną, sześć wyrzutników bombowych Der-7 pod skrzydłami i kadłubem oraz w celownik bombowy na zewnątrz prawej burty. W wojsku zużyto 59 z nich, aeroklubom przekazano 49 (w latach 1953- 1961), natomiast lotnictwu sanitarnemu oddano 9 egz. We wrześniu 1950 r. sześć CSS-13 sprzedano Rumunii.

W 1950 r. przerwano w Mielcu produkcję CSS-13. Wobec dalszego zapotrzebowania na samoloty tego typu zamierzano budować je w powstającym nowym zakładzie WSK nr 5 Świdnik. Jednak po zmianie założeń produkcyjnych tej wytwórni i przejściu na koprodukcję w budowie samolotów odrzutowych, linię technologiczną CSS-13 przeniesiono ostatecznie do WSK nr 4 na Okęciu. Do budowy pierwszej serii 20 egz. przystąpiono jesienią 1951 r.

Pierwszy egzemplarz seryjny został oblatany 8.02.1952 r. Od jesieni 1951 r. do marca 1953 r. niektóre zespoły, jak skrzydła i usterzenie wykonywane były przez WSK nr 6 w Łodzi (czyli byłe LWD), ale i tę produkcję przekazano na Okęcie. Produkcję zakończono w 1955 r. Łącznie WSK Okęcie zbu­dowało 313 egz. CSS-13 (wg innych źródeł- 311 egz. lub 320 egz.).

Dla aeroklubów dostarczono 96 egz., 15 dla LOT-u, ok. 180 dla lotnictwa wojskowego, 10 na eks­port na Węgry (gdzie nosiły nazwę "Pacsirta" czyli "Skowronek"), a dwa spłonęły w wytwórni. Na Okęciu budowano samoloty dla wojska w tzw. wersji podsta­wowej łącznikowo- bombowej CSS-13B ze sterownicami w obu kabinach, z podstawą na km i z wyrzutnikami bomb oraz z dodatkowym wyposażeniem w postaci nart zakładanych w miejscu kół i na płozę ogonową. W marcu 1953 r. CSS-13 w wersji łącznikowej przeszedł w Instytucie Lotnictwa Państwową Próbę Kontrolną, podczas której okazało się, że silniki M-11D produko­wane w Kaliszu mają moc maksymalną 97- 101 kW (132- 138 KM), a nie 92 kW (125 KM). Następnie lotnictwo wojskowe przekazało 94 samoloty aeroklubom, a 28 lotnictwu sanitarnemu w celu przerobienia ich na samo­loty sanitarne.

W 1951 r. w Zakładach Sprzętu Lotnictwa Sportowego nr 3 w Poznaniu dokonano przeróbki co najmniej 3 samolotów Po-2 i 5 samolotów CSS-13 wyprodukowanych w 1949 r. w PZL w Mielcu na samoloty rolnicze, zabudowując aparaturę według dokumentacji radzieckiej. Były to samoloty jednomiejscowe ze zbiornikiem dla 235- 250 kg preparatów chemicznych ulokowanym w miejscu tylnej kabiny. Samoloty te otrzymały aerokluby, które uczestniczyły w zwalczaniu szkodników lasów oraz stonki ziemniaczanej.

W 1953 r. również PLL ”Lot” otrzymały 10 samolotów CSS-13 wykonanych jako wersje rolnicze w WSK Okęcie oraz 5 egz. CSS-13 produkcji mieleckiej przerobionych na samoloty rolnicze. W 1954 r. WSK Okęcie wykonało dla PLL "Lot" kolejne 5 rolniczych CSS-13. W 1956 r. samoloty rolnicze zostały przekazane aeroklubom, w związku z przejęciem przez APRL akcji opylania upraw i lasów.

W kwietniu 1957 r. Lotnicze Zakłady Naprawcze APRL w Krośnie wykonały przeróbkę 8 samolotów CSS-13 na wersje rolnicze, wykonując do nich aparaturę rolniczą. Samolotów tych używała Eskadra Lotnictwa Gospodarczego przy aero­klubowym Centrum Wyszkolenia Lotniczego w Krośnie. W latach 1956- 1959 działalność lotnictwa agrolotniczego była niewielka. Zintensyfikowano ją dopiero w 1961 r., lecz w tym czasie rolnicze CSS-13 zostały zastąpione samolotami rolniczymi PZL-101 "Gawron".

W 1955 r. w WSK Okęcie powstał trzymiejscowy dyspozycyjny CSS-13P z krytą kabiną, wykonany jako zobowiązanie załogi WSK z okazji I Konferencji Partyjno- Ekonomicznej (zorganizowanej przez WSK Okęcie i Instytut Lotnictwa). Został oblatany 12.05.1955 r. Samolot służył jako samolot dyspozy­cyjny dla WSK do czerwca 1963 r., następnie wytwórnia przekazała go aeroklubowi, który używał go do jesieni 1971 r.

Lotnictwo wojskowe otrzymało łącznie w latach 1950- 1955 ponad 300 samolotów CSS-13. W pierwszej połowie lat 1950- tych stanowiły one podstawowy sprzęt w eskadrach i kluczach łącznikowych wojsk lotniczych. Standardową wersją były samoloty szkolno- łącznikowe. Dla potrzeb wojska produkowano również wersje bombową. Pod skrzydłem zabudowane były zamki bombowe Der-7, na grzbiecie kadłuba zamocowany był stojak, na którym zamocowano ruchomy karabin maszynowy SzKAS. Samoloty CSS-13 w tej wersji były stosowane do kruszenia wiosennych zatorów lodowych na Wiśle i Odrze. CSS-13 były wykorzystywane przez jednostki lotnictwa marynarki wojennej oraz w Wojskach Ochrony Pogranicza. Dowództwo WOP wprowadziło samoloty do patrolowania granicy państwa zarówno na jej odcinku morskim, jak i lądowym. Samodzielna eskadra lotnictwa WOP, wyposażona w samoloty CSS-13, została sformowana w pierwszej połowie 1957 r. Lotnictwo wojskowe do 1961 r. używało samolotów CSS-13 do celów łącznikowych. Zastąpiły je samoloty PZL Jak-12M i śmigłowce SM-1.

Aerokluby otrzymały 159 nowych i 143 używane CSS-13, czyli łącznie 304 egz. (wg innych źródeł- od 1955 r. wojsko zaczęło stopniowo przekazywać samoloty CSS-13 aeroklubom i do 1962 r. przekazano 209 egz.). Największa liczba samolotów CSS-13 w aero­klubach przypadała na 1960 r., wynosząc wówczas 243 egz. W aeroklubach CSS-13 były nadal w szerokim zakresie wykorzystywane w latach 1960- tych. Oprócz szkolenia w pilotażu podstawowym, pilotażu bez widoczności ziemi i lotów treningowych, stosowano je również do wywożenia skoczków, holowania szybowców i ściągania ich z przygodnych lądowisk (dzięki krótkiemu startowi), lotów dyspozycyjnych itd. Samolot miał dobre właściwości pilotażowe, był bezpieczny przy starcie i lądowaniu. Obsługa samolotu była łatwa i prosta, a właściwości eksploatacyjne dobre. Większość CSS-13 skasowano na przełomie lat 1960- tych i 1970- tych. Jednak w niektórych aeroklubach do 1976 r. używane były pojedyncze egzemplarze, jak np. w Aeroklubie Grudziądzkim, Aeroklubie RÓW w Rybniku, w Aeroklubie Kujawskim we Włocławku i w Aeroklubie Szczecińskim. W stanie pełnej sprawności do lotu utrzymano szczeciński CSS-13 SP-AOL, który demonstrowano w powietrzu w 1978 r. Jeden samolot CSS-13 został odsprzedany do Korei Północnej.

Samoloty CSS-13 miały kilku użytkowników spe­cjalnych. SP-BKI przekazano w 1959 r. Harcerskiemu Szczepowi Lotniczemu Błyskawica we Wrocławiu. Jednego CSS-13 od września 1958 r. do jesieni 1968 r. uży­wała redakcja dziennika Sztandar Młodych.

W 1964 r. (wg innych źródeł- w 1962 r.- informacja błędna) w Centrum Szybowcowym w Lesznie zamontowano w jednym samolocie CSS-13 (SP-BFM) silnik M-11FR o mocy 118 kW (160 KM) ze śmigłem WD-541, w celu uzyskania lepszych właściwości przy holowaniu szybowców. Samolot, lecąc do Warszawy na próby w Instytucie Lotnictwa, uległ pod Łodzią uszkodzeniu. Po wyremontowaniu samolot przeszedł próby, lecz osiągi wzrosły tylko nieznacznie. W 1965 r. 5 egz. CSS-13 otrzymało takie silniki, po czym przekazano je NRD w listopadzie 1965 r. w zamian za samoloty Jakowlew Jak-18. W 1967 r. przekazano do NRD dalsze 6 egz. CSS-13 z silnikami M-11FR. Stosowano je w NRD do holowania szybowców do 1976 r.

Na początku lat 1950- tych w wyniku zapotrzebowania lotnictwa wojskowego na samoloty sanitarne powstała wersja CSS S-13. Dokumentacja została opracowana w Instytucie Lotnictwa w 1953 r. pod kierunkiem mgr. inż. Tadeusza Sołtyka. Chory umieszczony został na noszach, ustawionych na grzbiecie kratownicy kadłuba. Nosze były osłonięte pokrywą odchylaną na bok, umocowaną na zawiasach. Pokrywa stanowiła całość z oszkloną limuzynką, osłaniającą pilota i lekarza.

Prototyp powstał w WSK Okęcie w wyniku przebudowania seryjnego egzemplarza CSS-13. Oblot prototypu został wykonany 6.10.1953 r. Próby w locie wykazały pewną niestateczność podłużną samolotu. Wkrótce S-13 został jednak dopracowany konstrukcyjnie w biurze konstrukcyjnym WSK Okęcie przez zespół inż. Stanisława Lassoty i oddany do produkcji seryjnej. Pierwszy seryjny CSS S-13 oblatano 23.02,1954 r. W WSK nr 4 Okęcie zbudowano 55 nowych samolotów CSS S-13 (wg innych źródeł- 59 egz., z tego 50 nowych i 9 przerobionych ze szkolno- łącznikowych, w tym 6 z CSS-13 i 3 z Po-2). Produkcję zakończono w sierpniu 1955 r. 40 samolotów CSS S-13 zostało przeznaczonych dla, wojska, a 15 zakupiło w 1955 r. lotnictwo cywilne.

W związku z niedostatkiem tego rodzaju samolotów i dalszym zapotrzebowaniem lotnictwa cywilnego, zapadła decyzja przebudowania eksploatowanych samolotów CSS-13 na samoloty CSS S-13. Przeróbki zostały zlecone Zakładom Sprzętu Lotnictwa Sportowego nr 3 w Poznaniu. W tatach 1956- 1961 powstało w ten sposób dalszych 38 samolotów sanitarnych, w tym dwa z oryginalnych samolotów radzieckich Po-2. Na zamówienie Lotnictwa Sanitarnego w 1961 r. ZSLS nr 3 w Poznaniu przerobiły jeden mielecki CSS-13 na trzymiejscowy samolot sanitarny z otwartymi kabinami. Samolot nosił znaki czerwonego krzyża i służył do transportu personelu medycznego i chorych siedzą­cych. Wyszedł z użycia w końcu 1964 r. W ten sposób powstały w sumie 93 samoloty S-13, z czego 2 przerobione z Po-2, a 36 z CSS-13.

Samoloty CSS S-13 były eksploatowane w lotnictwie wojskowym od 1954 do końca 1957 r. (wg innych źródeł- do 1958 r.). W latach 1956- 1958 wojsko przekazało do resortu zdrowia 37 S-13. Razem w lotnictwie cywilnym znalazło się 56 S-13. Maszyny te były wykorzystywane dla transportu chorych do 1967 (wg innych źródeł- 1967) r. W kilku pojedynczych przypadkach samoloty te latały jeszcze w latach 1970- tych, ostatni skreślono z rejestru na początku 1975 r. Niewielką liczbę samolotów sanitarnych CSS S-13 użytkowało też lotnictwo sportowe. Egzemplarz SP-AXT znajduje się w zbiorach Muzeum Lotnictwa Polskiego w Krakowie.

Zbudowano 493 egz. samolotów CSS-13, 54 egz. S-13, czyli łącznie 547 egz. (wg wcześniejszych źródeł zbudowano ok. 550 samolotów CSS-13 wszystkich wersji i wariantów).

W 1967 r. jeden ze skasowanych samolotów S-13 zrobił karierę wodną. Mechanicy Żeglugi Mazurskiej z Augustowa postawili na dwóch pływakach kadłub samolotu wraz z silnikiem i śmigłem, tworząc w ten sposób śmigłowy katamaran. Osiągał on prędkość 30 km/h.

W zbiorach Muzeum Lotnictwa Polskiego w Krakowie znajduje się wojskowy bombowy samolot CSS-13, a w Muzeum Oręża Polskiego w Kołobrzegu wojskowy bombowy CSS-13 w malowaniu 2. Pułku Nocnych Bombowców "Kraków" z 1944- 1945 r., tj. z sowieckimi gwiazdami i małą szachow­nicą po bokach w przedniej części kadłuba. Ponadto w zbiorach Muzeum Lotnictwa Polskiego w Krakowie znajduje się rolniczy CSS-13.

W latach 1983- 1989 w Lotniczych Zakładach Produkcyjno-Naprawczych APRL w Krośnie wyremontowane zostały dwa samoloty CSS-13, które posiadały znaki rejestracyjne:
- SP-APD- oblatany 1.08.1982 r. przez Witolda Świadka. Samolot ten został praktycznie zbudowany od podstaw gdyż kadłub usterzenie pionowe i poziome zostało wyprodukowane w całości a skrzydła odbudowane z kawałków przez stolarzy Sajdaka i Bigosa. Brygadą mechaników dowodził Stanisław Kubal z Tadeuszem Draczem, w brygadzie pracowali również Mariusz Kubal (syn majstra ) Tadeusz Kubal i Zdzisław Banasik,
- SP-AOL- pierwszy lot wykonał w sierpniu 1984 r., oblatywacz Witold Świadek. Silnik do tego samolotu został wydobyty ze składnicy (po złomowaniu w latach 1960- tych), przywrócony przez mechaników do życia uruchomił się za drugim pociągnięciem śmigła. Śmigło do tego samolotu zostało zdjęte ze ściany w gabinecie dyrektora i wyremontowane,
- SP-ACP,
- SP- FGC.

W 1992 r. w Lotniczych Zakładach Produkcyjno-Naprawczych rozpoczęto bu­dowę replik samolotu CSS-13 według oryginalnych planów i z użyciem oryginalnych części. Wyprodukowano 5 pięć nowych CSS-13, w tym SP-FZP, -APA, -FZN, -APB i -FCN. Część z nich eksportowano. Jeden z nich, sfinansowany przez Dowództwo Wojsk Lotniczych, tra­fił do Aeroklubu Orląt w Dęblinie. W 2004 r. samolot odkupił właściciel firmy Silvair.

W dniu 1.01.2006 r. w polskim rejestrze statków powietrznych znajdowało się 6 samolotów CSS-13 (w tym min.: Aeroklub Polski- 3 egz., dyspozycyjne- 2 egz., prywatne- 1 egz.), natomiast 1.01.2007 r. nawet 7 egz.

Konstrukcja:
Dwumiejscowy dwupłat o konstrukcji drewnianej. W wersji rolniczej- jednomiejscowy, wersja sanitarna CSS S-13 trzymiejscowa (pilot, lekarz i chory na noszach),
Skrzydła dwudźwigarowe, kryte płótnem. Profil CAGI-541 o grubości 8,1%. Płat górny trójdzielny (z baldachimem), dolny- dwudzielny. Lotki na obu płatach. Skrzydła między sobą rozparte słupkami i usztywnione taśmami stalo­wymi. Na końcach, u dołu dolnych skrzydeł- ochronne kabłąki z rur oraz uchwyty dla obsługi startowej.
Kadłub drewniany kratownicowy z wykrzyżowaniami z drutów stalowych. Przednia i górna część kadłuba kryta sklejką, boki i spód kadłuba- płótnem. Kabina w układzie tandem, odkryta, z wiatrochronami. W wersji sanitarnej CSS S-13 kabina i górna część kadłuba została przeprojektowana. Nosze umieszczono na kratownicy tyłu kadłuba, sytuując nad nimi otwieraną na bok osłonę, która nadała kadłubowi garbaty kształt. Kabina pilota i druga kabina z miejscem lekarza otrzymały oszkloną osłonę otwieraną na bok, ze stałym wiatrochronem.
Usterzenie poziome podparte zastrzałami. Usterzenie pionowe z rogowym odciążeniem aerodynamicznym. Ster kierunku sprzężony z płozą ogonową.
Podwozie klasyczne stałe. Podwozie główne osiowe, z amortyzacją sznurem gumowym. Koła 700 x 150 mm bez hamulców. Płoza ogonowa drewniana, okuta. Zimą zamiast kół zakładano narty o długości 2,2 m, szerokości 0,33 m, a na płozę nartę o wymiarach 0,5 x 0,2 m.

Uzbrojenie- 1 ruchomy karabin maszynowy SzKAS kal. 7,62 mm, zamocowany na stojaku za tylną kabiną. Udźwig bomb- 300 kg.

Wyposażenie- przednia tablica przyrządów wyposażona w przyrządy silnikowe i pilotażowo- nawigacyjne, tylna- tylko w pilotażowo- nawigacyjne.

Silnik- chłodzony powietrzem, pięciocylindrowy, gwiazdowy M-11D lub M-11K o mocy startowej 92 kW (125 KM) i trwałej 85 kW (115 KM).
Śmigło drewniane produkcji WSK Okęcie WD-451 o średnicy 2,35 m. Zbiornik paliwa 195 l umieszczony przed kabiną. Zbiornik oleju 16 l. W wersji sanitarnej CSS S-13 w celu zmniejszenia oporu samolotu silnik otrzymał pierścień Townenda.

Dane techniczne CSS-13 (wg [1]):
Rozpiętość- 11,4 m, długość- 8,2 (wg [2] i [6]- 8,17) m, wysokość- 3,1 m, powierzchnia nośna- 33,2 (wg [2] i [6]- 33,15) m².
Masa własna- 770 (wg [6]- 723) kg, masa użyteczna- 350 (wg [6]- 334) kg, masa całkowita- 1120 (wg [6]- 1057) kg.
Prędkość max- 150 km/h, prędkość przelotowa- 110 km/h, prędkość min.- 70 km/h, wznoszenie- 2 m/s, pułap- 3000 m, zasięg- 700 (wg [6]- 650) km.

Dane techniczne CSS S-13 (wg [2]):
Rozpiętość- 11,4 m, długość- 8,17 m, wysokość- 3,1 m, powierzchnia nośna- 33,15 m².
Masa własna- 900 kg, masa użyteczna- 368 (wg [6]- 364) kg, masa całkowita- 1268 (wg [6]- 1264) kg.
Prędkość max- 162 km/h, prędkość przelotowa- 110 (wg [6]- 115) km/h, prędkość min.- 70 (wg [6]- 74) km/h, wznoszenie- 2 (wg [6]- 0,9) m/s, pułap- 1500 (wg [6]- 2500) m, zasięg- 400 km

Dane techniczne CSS-13FR (wg [8]):
Rozpiętość- 11,38 m, długość- 8,17 m, wysokość- 3,0 m, powierzchnia nośna- 33,15 m².
Masa własna- 800 kg, masa użyteczna- 350 kg, masa całkowita- 1250 kg.
Prędkość max- 170 km/h, prędkość przelotowa- 130 km/h, prędkość min.- 80 km/h, wznoszenie- 2,6 m/s, pułap- 3500 m, zasięg- 430 km.