PWS-24, 1931

Samolot pasażerski. Polska.
Seryjny samolot PWS-24 SP-AJF w barwach Polskich Linii Lotniczych Lot. (Źródło: Glass Andrzej ”Polskie konstrukcje lotnicze do 1939”. Tom 1. Wydawnictwo STRATUS. Sandomierz 2004).
Wykorzystując wnioski z prób samolotu PWS-21 bis, inż. Stanisław Cywiński zaprojektował w Podlaskiej Wytwórni Samolotów na przełomie lat 1930/1931 samolot pasażerski PWS-24 (oznaczony początkowo PWS-24T), do którego wykorzystał płat od PWS-21 bis.

Prototyp PWS-24 o znakach SP-AGR został oblatany w sierpniu 1931 r. Na podstawie prób przeprowadzonych jesienią 1931 r. w IBTL prototyp nieznacznie zmodyfikowano. Próby wykazały dobre osiągi samolotu. W kwietniu 1932 r. samolot przeszedł próby eksploatacyjne w PLL ”LOT”, wygrywając konkurs na następcę samolotu Junkers F-13 i pokonując samolot konkurencyjny Lublin R-XVI. Zamówiono 5 egzemplarzy seryjnych PWS-24, które wytwórnia dostarczyła na wiosnę 1933 r. Otrzymały one znaki rejestracyjne SP-AJF, SP-AJG, SP-AJH, SP-AJJ, SP-AJK, i imiona utworzone od ostatnich liter znaków: ”Filip”, ”Gienek”, ”Hipek”, ”Jacek” i ”Kazik”. Prototyp otrzymał imię ”Roman”. Samoloty 1.05.1933 r. zostały wprowadzone do użytku na krajowych liniach lotniczych.

W związku z dążeniem do zwiększania prędkości przelotowej samolotów pasażerskich drogą stosowania silników większej mocy, w drugiej połowie 1932 r., na zamówienie PLL ”LOT”, wytwórnia PWS zabudowała na prototypie samolotu PWS-24 silnik Lorraine ”Algol”, a następnie w 1934 r. zastąpiono go silnikiem Pratt-Whitney ”Wasp Junior”. Po przeprowadzeniu prób PLL ”LOT” zamówiły pięć samolotów w wersji PWS-24 bis (oznaczane czasem jako PWS-24 WJ) z silnikiem ”Wasp Junior”. W jesieni 1934 r. i na wiosnę 1935 r. ”LOT” otrzymał te samoloty. Nosiły one znaki rejestracyjne: SP-AMN, SP-AMO, SP-AMP, SP-AMR i SP-AMS. W drugiej połowie 1935 r. jeden PWS-24 (SP-AJH) przerobiono na PWS-24 bis, nadając mu znaki SP-ASY.

W 1935 r. samoloty PWS-24 bis po przejściu prób eksploatacyjnych w PLL ”LOT”, weszły na linie, zastępując samoloty PWS-24, które zostały przeznaczone do lotów specjalnych. W 1935 r. trzy PWS-24 (SP-AGR, SP-AJF i SP-AJJ) przerobiono na fotogrametryczne. W 1936 r. wycofano z użycia 4 PWS-24, zaś SP-AJJ w 1938 r. Samoloty PWS-24 bis były użytkowane na liniach krajowych przez rok 1935 oraz przez pierwsze dwa miesiące 1936 r. W kwietniu 1935 r. SP-AMR został odstąpiony wojsku. Przekazano go do ET/1 PL z przeznaczeniem do lotów służbowych sztabowców Generalnego Inspektoratu Sił Zbrojnych. Wiosną 1936 r. Liga Morska i Kolonialna zakupiła SP-AMO oddając go wyłącznej dyspozycji swojego prezesa- gen. dyw. Orlicz-Dreszera. Samolot został przydzielony do Eskadry Treningowej 1 PL. Na początku lipca został rozbity na Okęciu. Egzemplarz SP-ASY (ex SP-AJH) w 1936 r. został skasowany, a w 1937 r. skasowano egzemplarz SP-AMN, natomiast SP-AMP i SP-AMS w 1936 r. przerobiono na fotogrametryczne. Pierwszy z nich rozbito we wrześniu 1939 r., drugi ewakuowano do Rumunii, gdzie został przejęty przez lotnictwo rumuńskie.

PWS-24 był jedynym typem polskiego samolotu pasażerskiego, który wszedł do produkcji i służył w polskiej komunikacji lotniczej.

Konstrukcja.
Wolnonośny górnopłat o konstrukcji mieszanej. Załoga- 2 osoby, pasażerów- 4.
Płat prostokątno- eliptyczny, niedzielony, drewniany, dwudźwigarowy, wielopodłużnicowy, kryty sklejką, moco­wany do kadłuba za pomocą czterech okuć. Lotki dwudziel­ne. Zbiorniki na 260 l paliwa w środkowej części płata.
Kadłub kratownicowy, spawany z rur stalowych, kryty płótnem, na listwach drewnianych. Przód kadłuba do ściany ogniowej kryty blachą aluminiową. Łoże sil­nika spawane z rur stalowych. Pierścień Townenda z blachy duralowej. Kabina załogi wysunięta do góry. Miejsce pilota z lewej strony, miejsce mechani­ka z prawej strony. Sterownice podwójne- z lewej strony wolant, z prawej wyjmowany drążek sterowy. Drzwi po obu stronach kabiny załogi. Kabina pasażerska czteromiejscowa z tapicerką z granatowej dermy. Wejście do kabiny przez drzwi z lewej strony kadłuba. Za kabiną bagażnik z drzwia­mi z prawej strony kadłuba.
Usterzenie spawane z rur stalowych, kryte płótnem. Statecznik poziomy przestawialny, podparty zastrzałami. Statecznik pionowy usztywniony cięgnami.
Podwozie stałe, główne trójgoleniowe, z rur stalowych, z amortyzatorami olejowo- powietrznymi, na goleniach mocowanych do płata. Płoza ogonowa z rur stalowych, z amortyzatorem olejowo- powietrznym.

Silnik:
- PWS-24- chłodzony powietrzem, 9-cylindrowy, gwiazdowy Skoda- Wright ”Whirlwind J5” o mocy nominalnej 162 kW (220 KM) i mocy startowej 176 kW (240 KM). Śmigło dwułopatowe, metalowe, przestawialne Gnôme- Rhône 350,
- jeden egzemplarz PWS-24 posiadał- chłodzony powietrzem, 9-cylindrowy, gwiazdowy Lorraine ”Algol 9Na” o mocy nominalnej 221 kW (300 KM) i mocy startowej 285 kW (387 KM). Śmigło dwułopa­towe, metalowe, przestawialne, Ratier 1071,
- PWS-24 bis- chłodzony powietrzem, 9-cylindrowy, gwiazdowy Pratt & Whitney ”Wasp Junior TB” o mocy nominalnej 294 kW (400 KM) i mocy startowej 309 kW (420 KM). Śmigło dwułopatowe, metalowe, przestawialne Hamilton.

Dane techniczne PWS-24 (wg [3]):
Rozpiętość- 15,0 m, długość- 9,65 (wg [2]- 9,6) m, wysokość- 2,95 (wg [2]- 2,9) m, powierzchnia nośna- 31,75 (wg [2]- 31,7) m2.
Masa własna- 1167 (wg [2]- 1245) kg, masa użyteczna- 700 (wg [2]- 622) kg, masa całkowita- 1867 kg.
Prędkość max- 185 km/h, prędkość przelotowa- 160 km/h, prędkość min.- 85 km/h, wznoszenie- 2,15 (wg [2]- 2,1) m/s, pułap- 3330 m, zasięg- 750 km.

Dane techniczne PWS-24 prototyp z silnikiem ”Algol 9Na” (wg [3]):
Rozpiętość- 15,0 m, długość- 9,65 m, wysokość- 2,95 m, powierzchnia nośna- 33,75 m2.
Masa własna- 1245 kg, masa użyteczna- 622 kg, masa całkowita- 1867 kg, masa całkowita max- 2000 kg.
Prędkość max- 227 km/h, prędkość przelotowa- 180 km/h, prędkość min.- 85 km/h, wznoszenie- 4,75 m/s, pułap- 5700 m, zasięg- 680 km.

Dane techniczne PWS-24 bis (wg [3]):
Rozpiętość- 15,0 m, długość- 9,65 (wg [1]- 9,6) m, wysokość- 2,95 (wg [1]- 2,9) m, powierzchnia nośna- 31,75 (wg [1] i [2]- 31,7) m2.
Masa własna- 1200 (wg [1] i [2]- 1220) kg, masa użyteczna- 780 kg, masa całkowita- 2000 kg.
Prędkość max- 225 km/h, prędkość przelotowa- 180 km/h, prędkość min.- 90 km/h, wznoszenie- 4,2 m/s, pułap- 5000 (wg [1]- 4000) m, zasięg- 700 km.

Galeria

  • Prototyp PWS-24 SP-AGR z silnikiem Lorraine ”Algol 9Na”. (Źródło: Glass Andrzej ”Polskie konstrukcje lotnicze do 1939”. Tom 1. Wydawnictwo STRATUS. Sandomierz 2004).
  • Seryjny samolot PWS-24 SP-AJK w barwach Polskich Linii Lotniczych Lot. (Źródło: Glass Andrzej ”Polskie konstrukcje lotnicze do 1939”. Tom 1. Wydawnictwo STRATUS. Sandomierz 2004).
  • Wojskowy PWS-24 bis na lotnisku Rumia w Gdyni, z nietypowo namalowaną sza¬chownicą - na kadłubie, zamiast na sterze kierunku. (Źródło: Glass Andrzej ”Polskie konstrukcje lotnicze do 1939”. Tom 1. Wydawnictwo STRATUS. Sandomierz 2004).
  • Seryjny samolot PWS-24 bis SP-AMP w barwach Polskich Linii Lotniczych Lot. (Źródło: Glass Andrzej ”Polskie konstrukcje lotnicze do 1939”. Tom 1. Wydawnictwo STRATUS. Sandomierz 2004).
  • PWS-24, rysunek w rzutach. (Źródło: archiwum).
  • PWS-24 bis, rysunek w rzutach. (Źródło: archiwum).
  • PWS-24, rysunek w rzutach. (Źródło: Glass Andrzej ”Polskie konstrukcje lotnicze 1893-1939”).

Źródło:

[1] Morgała A. ”Samoloty wojskowe w Polsce 1924-1939”. Wyd. Bellona. Warszawa 2003.
[2] Chwałczyk T., Glass A. ”Samoloty PWS”. Wydawnictwo Komunikacji i Łączności. Warszawa 1990.
[3] Glass A. ”Polskie konstrukcje lotnicze do 1939”. Tom 1. Wydawnictwo STRATUS. Sandomierz 2004.
[4] Glass A. ”Polskie konstrukcje lotnicze 1893-1939”. Wydawnictwo Komunikacji i Łączności. Warszawa 1977.
blog comments powered by Disqus