Puławski Zygmunt Rafał

Zygmunt Rafał Puławski. (Źródło: Romeyko M. ”Polska lotnicza”. Główna Księgarnia Wojskowa. Warszawa 1937).

Zygmunt Rafał Puławski (1901-1931)- inżynier mechanik, najbardziej znany polski konstruktor lotniczy, twórca samolotów myśliwskich PZL P, kpt. pil. Urodził się 24.10.1901 r. w Lublinie jako najstarszy z czworga dzieci robotnika fabryki maszyn rolniczych Wojciecha i Kazimiery z Szumiłłów. Uczęszczał do gimnazjum handlowego A.J. Vetterów w Lublinie, należąc do harcerstwa i udzielając płatnych korepetycji. W 1920 r. zdał maturę i w lecie tegoż roku zgłosił się do ochotniczego Batalionu Harcerskiego by uczestniczyć w wojnie polsko-bolszewickiej. W jesieni 1920 r. rozpoczął studia na Wydziale Mechanicznym Politechniki Warszawskiej. Równocześnie w Akademickim Związku Sportowym uprawiał turystykę pieszą, rowerową górską narciarstwo, wioślarstwo i kajakarstwo. Swe zainteresowania lotnicze poszerzał w Sekcji Lotniczej Koła Mechaników działającej od 1922 r. Tam zaprojektował szybowiec SL-3 zbudowany w Warsztatach Sekcji Lotniczej Koła Mechaników w 1924 r. W maju i czerwcu 1925 r. szybowiec ten wziął udział w II Krajowym Konkursie Szybowców na Oksywiu w Gdyni. Podczas studiów intensywnie uczył się języków: francuskiego, niemieckiego i angielskiego. Pod koniec studiów wziął udział w konkursie na projekt samolotu ogłoszonym przez Departament Żeglugi Powietrznej Ministerstwa Spraw Wojskowych uzyskując nagrodę za samolot liniowy Scout.

W 1925 r. uzyskał dyplom inż. mech. specjalności lotniczej z bardzo dobrym wynikiem i otrzymał skierowanie na praktykę lotniczą w wytwórni samolotów Breguet we Francji. W 1926 r. powrócił do kraju i ukończył Szkołę Podchorążych Rezerwy Lotnictwa w Poznaniu a następnie Szkołę Pilotów w Bydgoszczy uzyskując odznakę pilota wojskowego. W 1927 r. został przyjęty jako główny konstruktor do Centralnych Warsztatów Lotniczych w Warszawie, które w końcu grudnia 1927 r. zostały przekształcone w Państwowe Zakłady Lotnicze (PZL). Tam opracował oryginalny projekt samolotu myśliwskiego, który rozsławił jego i wytwórnię PZL w świecie. Zasadniczym jego nowatorstwem było zaprojektowanie płata o mewim kształcie tzn. przy kadłubie zwężonego i silnie wzniesionego ku górze, a w pewnej odległości od kadłuba załamanego i biegnącego ku swym końcom poziomo, oraz podpartego zastrzałami. Skrzydła takie zapewniają bardzo dobrą widoczność z kabiny przy dużej wytrzymałości. Otrzymały one nazwę płat Puławskiego lub płat polski. Ponadto zastosował tzw. podwozie nożycowe, a ściślej dźwigniowe z amortyzatorami schowanymi w kadłubie, co zmniejszało opory samolotu.

Według tej koncepcji zaprojektował samolot myśliwski PZL P-1, którego prototyp odbył pierwszy lot w sierpniu 1929 r. W czerwcu 1930 r. samolot na konkursie na samolot myśliwski w Bukareszcie zajął pierwsze miejsce w 8 spośród 15 odbywanych konkurencji. Samolot nie wszedł do produkcji w wyniku decyzji władz lotniczych nie produkowania w Polsce silników dużej mocy o układzie rzędowym, a taki zastosowano na PZL P-1. Wówczas opracował nowy projekt, PZL P-6, dostosowany do silnika o układzie gwiazdowym, którego produkcję podjęto u nas. Prototyp PZL P-6 został oblatany w sierpniu 1930 r., a w grudniu zaprezentowany został na Międzynarodowym Salonie Lotniczym w Paryżu, Tam uzyskał opinię konstrukcji wyprzedzającej budowane w innych krajach. W 1931 r. B. Orliński na PZL P-6 odniósł sukces w akrobacji w amerykańskich zawodach National Air Races wsławiając polski samolot. Kolejnymi samolotami projektu Puławskiego, będącymi odmianami rozwojowymi P-1 były PZL P-7 oblatany w 1930 r., PZL P-8 i PZL P-11 oblatane w sierpniu 1931 r.

W 1930 r. Z. Puławski za zgodą dyrekcji PZL zaprojektował do własnego użytku dwumiejscowy samolot amfibię PZL-H (oznaczoną później PZL-12) oblataną przez konstruktora w lutym 1931. W dniu 21.03.1931 r. samolot ten pilotowany przez Puławskiego podczas porywistego wiatru, w zakręcie po starcie zszedł do ziemi rozbijając się. Puławski w wyniku ciężkich obrażeń ciała zmarł w drodze do szpitala. Został pochowany w Lublinie na cmentarzu przy ul. Lipowej.

Po śmierci Puławskiego kierownictwo zespołu projektującego samoloty myśliwskie PZL P przejął inż. Wsiewołod Jan Jakimiuk. Samoloty PZL P-7 i PZL P-11 zostały skierowane do produkcji seryjnej i stały się podstawowymi myśliwcami polskiego lotnictwa do końca lat 1930-tych. Na nich nasi piloci bronili polskiego nieba we wrześniu 1939 r. Ponadto w Rumunii były używane wersje PZL P-11b i PZL P-11f. Dalszym rozwinięciem P-11 był samolot PZL P-24, który był produkowany na eksport do Rumunii, Bułgarii, Grecji i Turcji oraz budowany z licencji w Rumunii i Turcji. Wszystkich typów samolotów PZL P zbudowano ok. 648 egz., co było dużym osiągnięciem w okresie międzywojennym.

Płat Puławskiego miał też wpływ na rozwój techniki lotniczej na świecie. Powstało wiele samolotów myśliwskich o układzie skrzydła Puławskiego. Najszerzej został zastosowany na sowieckich samolotach dwupłatowych Polikarpow I-15 i I-153 (łącznie 4277 egz.) włoskich wodnosamolotów Romeo 43 i Romeo 44 (125 egz.) oraz na wodnosamolotach amerykańskich Martin ”Mariner” (1324 egz.) i sowieckich Berirjew Be-6 i Be-12 (132 egz.) Łącznie powstało ponad 5500 samolotów z mewim płatem. Ponadto był on zastosowany na wielu szybowcach. Natomiast podwozie dźwigowe, jest do tej pory stosowane w wielu krajach.

Wytwórnia śmigłowców PZL-Świdnik od 1957 r. nosiła nazwę im. Zygmunta Puławskiego. W 1986 r. Sekcja Lotnicza Stowarzyszenia Inżynierów Mechaników Polskich ustanowiła medal za zasługi dla polskiego lotnictwa Skrzydła Puławskiego.

Konstrukcje:
SL-3, 1924, szybowiec.
Scout, 1925, projekt samolotu liniowego.
PZL P-1, 1929, samolot myśliwski.
PZL P-2, 1930, projekt samolotu myśliwskiego.
PZL P-6, 1930, samolot myśliwski.
PZL P-7, 1930, samolot myśliwski.
PZL P-8 , 1931, samolot myśliwski.
PZL P-9, 1932, projekt samolotu myśliwskiego.
PZL P-10, 1932, projekt samolotu myśliwskiego.
PZL P-11, 1931, samolot myśliwski.
PZL-12 (PZL-H), 1931, amfibia sportowa, szkolna, obserwacyjna i patrolowa.

Galeria

  • Zygmunt Rafał Puławski. (Źródło: ”Polskie konstrukcje lotnicze do 1939”. Tom 3).

Źródło:

[1] Morgała A. ”Samoloty wojskowe w Polsce 1924-1939”. Wyd. Bellona. Warszawa 2003.
[2] Glass A. ”Polskie konstrukcje lotnicze do 1939”. Tom 1. Wydawnictwo STRATUS. Sandomierz 2004.
[3] Glass A. ”Polskie konstrukcje lotnicze 1893-1939”. Wydawnictwo Komunikacji i Łączności. Warszawa 1977.
[4] Glass A. ”Samoloty PZL 1928-1978”. Wydawnictwo Komunikacji i Łączności. Warszawa 1980.
[5] Glass A. ”Problemy konstruowania samolotów myśliwskich Puławskiego”. Polska Technika Lotnicza. Materiały Historyczne nr 1/2004.
[6] Radzik T., Witusik A. A., Ziółek J. "Słownik biograficzny miasta Lublina". Tom 2. Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej. Lublin 1996.
blog comments powered by Disqus