Tysięczny "Promyk", 2004

Śmigłowiec amatorski. Polska.
Śmigłowiec amatorski Tysięczny ”Promyk” na stacji benzynowej w miejscowości Browina k. Chełmży. (Źródło: Copyright Tomek Spólnicki- ”Militarne Podróże”).
Śmigłowiec ”Promyk” został zbudowany przez Józefa Tysięcznego- siedemdziesięcioletniego (!) konstruktora-amatora. Chciał on tylko na moment wznieść się w powietrze, a nie latać. Pomysł budowy obiektu latającego pojawił się ok. 1990 r. Śmigłowiec miał zabrać na pokład tylko pilota-konstruktora, z uwagi na świadomość ponoszonego ryzyka. Wzorem dla projektu stał się śmigłowiec BŻ-1 ”Gil”, z którego przyjęto analogiczną moc silnika i masę konstrukcji: odpowiednio 100 KM i 600 kg. Kształt kadłuba w bardzo ogólnych zarysach miał inspirację w śmigłowcu Bell-206, zaś szereg wielkości, szczególnie prędkości obrotowe wirnika nośnego i śmigła ogonowego, zostało określonych proporcjonalnie do PZL Mi-2.

Budowa śmigłowca została rozpoczęta w 1997 r. Pomimo problemów ze zdrowiem Józef Tysięczny niemal każdy dzień spędzał nad projektem, wspierany przez żonę, córkę i wnuka. Zbudował walcarkę blach, tokarkę, spawarkę i kuźnię polową dzięki czemu szkielet, poszycie kadłuba, zbiornik paliwa, łopaty śmigła ogonowego i układ transmisji napędu wykonane zostały od podstaw w przydomowym warsztacie. Skrócone do założonej długości łopaty wirnika nośnego pozyskano ze śmigłowca Mi-2. Fotele pochodziły z samochodu Polski Fiat 126P, zaś szereg elementów instalacji paliwowej czy elektrycznej z innych samochodów. Najtrudniejszym zadaniem było zaprojektowanie i wykonanie tarczy sterującej.

W 2001 r przeprowadzone zostały pierwsze próby naziemne. Początkowo założony silnik z samochodu Wołga o mocy 77 kW (105 KM) nie spełnił oczekiwań, został więc zamieniony na mocniejszy z Hondy Accord o mocy 85 kW (115 KM). Jednakże brak nadzoru technicznego i analizy wytrzymałościowej zastosowanych materiałów dał o sobie znać 17.10.2003 r. podczas nieudanej próby podniesienia śmigłowca, kiedy to nastąpiło skręcenie wału śmigła ogonowego. Jednak w dniu 9.10.2004 r. na polu w Łochowie pod Bydgoszczą sterowany przez Józefa Tysięcznego śmigłowiec wzniósł się na moment w powietrze, spełniając założenie, z którym był budowany. Próba ta zakończyła się uszkodzeniem wirnika nośnego.

Po przeglądzie przeprowadzona została próba naziemna (bez łopat), z oczywistych jednak powodów konstruktor odłożył na bok myśli o kolejnym locie. Łopaty zostały naprawione i 7.01.2005 r. śmigłowiec przekazano Wielkiej Orkiestrze Świątecznej Pomocy. Konstrukcja nie spełniała wówczas żadnych kryteriów wytrzymałościowych i nie mogła wykonywać lotów. Śmigłowiec ”Promyk” jest dziełem i świadectwem pracy człowieka, który wykazał niezwykłą siłę ludzkiego umysłu i poświęcenie, budując skomplikowany statek powietrzny i w odpowiednim momencie uznając prowadzenie dalszych prac za bezcelowe.

Śmigłowiec został kupiony przez Włodzimierza Augustyniaka. W 2010 r. ”Promyk” znajdował się na stacji benzynowej w miejscowości Browina k. Chełmży (woj. kujawsko-pomorskie) przy trasie Warszawa-Gdańsk.

Konstrukcja:
Jednomiejscowy (przeznaczony do użycia tylko przez konstruktora, chociaż wyposażony został również w fotel pasażera) śmigłowiec w układzie klasycznym, z dwułopatowym wirnikiem nośnym i śmigłem ogonowym.
Wirnik nośny dwułopatowy, przegubowy, osadzony na stalowym wale. Skrócone łopaty metalowe z Mi-2. Śmigło ogonowe dwułopatowe, metalowe, oparte na stalowym dźwigarze.
Kadłub w postaci kratownicy ze stalowych teowników, pokrycie duralowe. Oszklenie ze szkła organicznego (pleksi). Za kabiną przegroda duralowa i przedział silnika. Belka ogonowa o przekroju owalnym przechodzącym w kołowy.
Statecznik poziomy po lewej stronie, na nim zabudowany statecznik pionowy.
Podwozie trójkołowe stałe. Płoza ogonowa mocowana do statecznika pionowego wygięta ze stalowego płaskownika o dużej sprężystości.

Wyposażenie- instalacja elektryczna i olejowa typu samochodowego.

Silnik samochodowy: początkowo Wołga o mocy 77 kW (105 KM), później zamieniony na Honda o mocy 85 kW (115 KM) zwiększonej do ok. 96 kW (130 KM), umieszczony w poziomie za kabiną pilota.
Transmisja- umieszczona za silnikiem przekładnia wstępna zmienia kierunek obrotu wału silnika i poprzez przekładnię łańcuchową przekazuje napęd do mocowanej do kratownicy dwustopniowej przekładni właściwej, redukującej prędkość obrotową silnika. Z pierwszego stopnia wyprowadzony został napęd śmigła ogonowego, przeprowadzony wewnątrz belki z wykorzystaniem wału z Mi-2. Przekładnia końcowa zmienia kierunek jego obrotów o 90° i przekazuje napęd na śmigło ogonowe.

Dane techniczne „Promyk” (wg [5]):
Średnica wirnika nośnego- 8,0 m, długość- 8,15 m, wysokość kadłuba- 1,5 m.
Masa startowa- 600 kg.

Galeria

  • Śmigłowiec Tysięczny ”Promyk”, widok z boku. (Źródło: Koziarczuk L. ”Wiatrakowce i helikoptery 1944-2002”).
  • Śmigłowiec ”Promyk”, widok z przodu. (Źródło: Koziarczuk L. ”Wiatrakowce i helikoptery 1944-2002”).
  • Tablica przyrządów. (Źródło: Koziarczuk L. ”Wiatrakowce i helikoptery 1944-2002”).

Źródło:

[1] ”Preserved Aircraft in Poland- Directory. Wykaz Historycznych Samolotów i Śmigłowców zachowanych w Polsce”. Militarne Podróże.
[2] Lotnictwo z Szachownicą.
[3] Pietraszak T. ”Promyk odleciał”. TVP PL.
[4] ”Polskie śmigłowce amatorskie”. Polska Technika Lotnicza. Materiały Historyczne nr 42 (5/2008).
[5] Budniak K. „Promyk”. Aeroplan nr 1/2010.
[6] Koziarczuk L. "Wiatrakowce i helikoptery 1944-2002. Katalog  konstrukcji  wiropłatów  ZSRR, Polski i państw WNP". Wydanie 3. Wydawnictwo Weża-Druk. Łuck 2013.
blog comments powered by Disqus