Piper PA-28 "Cherokee", 1960
("Archer", "Aerostar", "Arrow", "Cruiser", "Pathfinder", "Dakota", "Turbo Dakota")

Na początku lat 1950- tych firma Piper Aircraft Corporation rozpoczęta pracę nad całkowicie metalowym następcą krytego płótnem górnopłata Piper PA-22 "Tri Pacer" ("Colt"). Przez krótki czas brano pod uwagę ewentualny zakup istniejącej konstrukcji, jak na przykład Mooney M20, ERCO "Ercoupe" i Thorp T-211 "Sky Skooter". Gdy na początku 1957 r. zapadła decyzja o produkcji całkowicie nowego samolotu oznaczonego symbolem PA-28, firma wynajęła konstruktorów samolotów "Sky Scooter" i "Ercoupe": Johna Thorpe’a i Freda Weicka i założyła nowy zakład w Vero Beach na Florydzie.
Według założeń PA-28 miał być prostym, czteromiejscowym samolotem w układzie dolnopłata o stałym podwoziu, składającego się z minimalnej liczby części, tak aby umożliwić ekonomiczną produkcję dużej liczby egzemplarzy. Pierwszy, doświadczalny prototyp PA-28 (N9315R) z silnikiem o mocy 112 kW (152 KM) wystartował po raz pierwszy 10.01.1960 r. Udało się zminimalizować liczbę części składowych, których było tylko 1200, dla porównania "Tri Pacer" miał ich 1600. Innowacją było zastosowanie włókna szklanego w elementach nie będących istotnymi częściami konstrukcji, takich jak końcówki skrzydeł, usterzenie poziome i statecznik pionowy oraz osłona silnika.
Prawdziwy prototyp PA-28, napędzany silnikiem Lycoming O-320- D2A o mocy 119,2 kW (162 KM), przeznaczonym dla samolotu produkcyjnego, odbył swój pierwszy lot wiosną 1960 r. Samolot otrzymał nazwę "Cherokee" (zgodnie z ówczesną praktyką firmy nadawania nazw plemion indiańskich). Uzyskał certyfikat 31.10.1960 r. Dostawy rozpoczęto wkrótce po starcie pierwszego samolotu seryjnego 10.02.1961 r. Początkowo oferowano dwie wersje: PA-28-150 "Cherokee 150" z silnikiem Lycoming O-320-A2B lub O-320-E2A (wg innych źródeł- O-320-A2A) o mocy 112 kW (150 KM) i PA-28-160 "Cherokee 160" z zespołem napędowym Lycoming O-320-B2B lub O-320-D2A o mocy 119 kW (160 KM). Ich wygląd zewnętrzny był identyczny, lecz do wyboru były cztery poziomy wyposażenia i wykończenia kabiny: standard, custom, super custom i autoflite, przy czym ten ostatni miał prostego autopilota. Wersja PA-28-180 "Cherokee 180" napędzana silnikiem Lycoming O-360-A3A lub O-360-A4A o mocy 134 kW (180 KM) dołączyła do rodziny w sierpniu 1962 r. Wprowadzono wówczas ulepszone wszystkie trzy wersje, oznaczone jako "Cherokee B". Miały one zwiększoną pojemność zbiorników paliwa, opływowe osłony kół i liczne ulepszenia wnętrza. Produkcja samolotów "Cherokee" szybko rosła: tysięczny samolot dostarczono 24.01.1963 r., niecałe dwa lata po przekazaniu pierwszego samolotu klientowi.
W 1963 r. powstały wersje PA-28S-160 i PA-28S-160, czyli warianty "Cherokee 160" i "Cherokee 180" wyposażone w pływaki. Wersja "Cherokee 235" otrzymała silnik Lycoming O-540-B2B5 o mocy 175 kW (238 KM). Samolot, oblatany 9.05.1953 r., uzyskał certyfikat 16.06.1963 r. Miał wzmocnione skrzydło, dłuższe o 0,6 m niż w wersjach o małej mocy, mieszczące zbiorniki paliwa w końcówkach skrzydeł, co zwiększyło całkowity zapas paliwa z 182 do 310 l. "Cherokee 235", ze swą masą netto 640 kg i maksymalną masą startową 1316 kg, miał najlepszy udźwig w swej klasie i był jednym z niewielu samolotów mających większy udźwig użyteczny niż masa pustego samolotu z wyposażeniem. "Cherokee 235B" z 1966 r. miał ulepszony układ paliwowy i samoprzestawialne śmigło zamiast jednostki o stałym skoku.
W 1964 r. Piper wprowadził wersje "Cherokee C" z silnikami o mocy 112 kW, 119 kW i 134 kW, wszystkie wyposażone w nowe, opływowe osłony silnika, podobne do montowanych w wersji z silnikiem 175 kW, lepszą izolację dźwiękochłonnej kabiny i komory silnika, zmienioną stylistykę wnętrza kabiny i tablicy przyrządów, większą przestrzeń bagażową i uproszczone układy paliwowe. Ich produkcję, wraz z wersją "Cherokee 235B", kontynuowano do 1968 r. W tym samym roku rozpoczęto dostawy wersji "Cherokee 180D" i "Cherokee 235C". Miały one trzecie okno z każdej strony w kabinie, wydłużony kołpak piasty śmigła i nowe rozwiązanie tablicy przyrządów. Produkcja wersji "Cherokee 150" / "160" została zakończona. Natomiast produkcja serii "Cherokee 180" i "235" trwała z niewielkimi ulepszeniami i mniej więcej corocznymi zmianami oznaczeń aż do 1972 r.
W 1972 r. firma Piper wprowadziła wersję PA-28-180, która miała kadłub wydłużony o 12,7 cm w celu zwiększenia miejsca dla tylnych siedzeń, rozpiętość skrzydeł większą o 0,6 m i większe usterzenie poziome. Wprowadzono także opływowe połączenie statecznika pionowego z kadłubem, szersze drzwi wejściowe, masę startową większą o 23 kg, nowe fotele i tablicę przyrządów. Silnik Lycoming O-360-A4A lub O-360-A4M o mocy 134 kW (180 KM). Samolot otrzymał nazwę "Cherokee Challenger", zmienioną później na "Cherokee Archer". Podobne modyfikacje i zwiększenie masy całkowitej o 45 kg w wersji z silnikiem Lycoming O-540-B2B5, O-540-B1B5 lub O-540-B4B5 o mocy 175 kW (235 KM), która miała już wydłużone skrzydło, doprowadziły do powstania samolotu "Cherokee Charger", później "Cherokee Pathfinder ". Certyfikat otrzymał 15.07.1963 r.
Po rozpoczęciu dostaw samolotów Piper PA-28 "Cherokee", firma Piper zamknęła linię produkcyjną samolotu szkolnego Piper PA-22-108 "Colt". Pragnąc konkurować z samolotem Cessna 150, najlepiej sprzedającym się na rynku maszyn szkolnych, w 1964 r. firma wprowadziła wersję "Cherokee 140". Był on uproszczoną wersją z silnikiem Lycoming O-320-E2A o mocy 112 kW (152 KM), wyposażoną w dwa fotele i przeznaczoną głównie dla szkół lotniczych. W 1966 r. pojawiła się wersja z możliwością wyposażenia w cztery fotele, znana jako "Cherokee 140-4". Gdy w latach 1968- 1970 Piper założył sieć ośrodków szkoleniowych Piper Flight Center, każdy z nich szkolił uczniów według jednolitego programu szkoleniowego firmy, wykorzystując najnowsze pomoce audiowizualne do szkolenia naziemnego. W owym czasie standardowym wyposażeniem ośrodków szkoleniowych stał się podstawowy "Cherokee 140" nazwany jako "Cherokee Flite Liner", podczas gdy czteromiejscowy "Cherokee 140-4" został przemianowany na "Cherokee Cruiser". Produkcja różnorodnych odmian "Cherokee 140" z silnikiem o mocy 112 kW trwała z niewielkimi zmianami wyposażenia i stylistyki aż do 1977 r.
W czerwcu 1972 r. rozpoczęto prace konstrukcyjne nad nowym, czteromiejscowym samolotem z silnikiem Lycoming O-320-E3D o mocy 112 kW, który rzeczywiście wniósł znaczące zmiany. Certyfikat uzyskał 9.08.1973 r. Pokazany publicznie 26.10.1973 r., PA-28-151 "Cherokee Warrior" łączył dłuższy kadłub i większe usterzenie wersji "Challenger" / "Charger" z nowym, częściowo zbieżnym skrzydłem o dużej rozpiętości. Nowe skrzydło miało tę samą powierzchnię co stara konstrukcja, lecz miało mniejszy opór aerodynamiczny dzięki większemu wydłużeniu, podczas gdy większe lotki poprawiały zachowanie podczas przechyłów, szczególnie przy małych prędkościach. Lepsze właściwości nośne nowego skrzydła umożliwiły zwiększenie masy startowej o 79 kg w stosunku do wersji "Cherokee Cruiser".
Tę nową konstrukcję skrzydła wprowadzono w samolocie "Cherokee Archer" (silnik Lycoming O-360-A4M lub O-360-A4A o mocy 134 kW / 180 KM) w 1975 (wg innych źródeł- 1976) r. nadając mu nazwę PA-28-181 "Cherokee Archer II", a dwa lata później w "Cherokee Pathfinder" (silnik Lycoming O-540-J3A5D o mocy 175 kW / 235 KM), który stał się PA-28-236 "Dakota". Wersja tego ostatniego samolotu, z silnikiem z doładowaniem, PA-28-201T "Turbo Dakota" była krótko w sprzedaży w latach 1979- 1980, lecz nie był to sukces handlowy. Samolot był napędzany silnikiem Continental TSIO-360-FB o mocy 149 kW (200 KM). W dniu 20.08.1976 r. został oblatany samolot PA-28-161 "Cherokee Warrior II", który otrzymał silnik Lycoming O-320-D3G lub O-320-D2A (wg innych źródeł- 0-320-D2G) o mocy 119 kW (160 KM), mogący pracować na paliwie 100LL o małej zawartości ołowiu. Samolot ten stał się standardową wersją produkcyjną od 1977 r. W 1988 r. Piper, który w owym czasie został wykupiony przez kalifornijskiego biznesmana Stuarta Millara, zapowiedział wersję szkolną samolotu "Warrior II" nazwaną PA-28-161 "Cadet". Przeznaczona była dla szkól latania i klubów. Samolot ten dostępny był z awioniką i przyrządami w wersji podstawowej do szkolenia w lotach w warunkach dobrej widoczności oraz zaawansowanej- do szkolenia w lotach według przyrządów. W dniu 1.07.1994 r. została certyfikowana wersja PA-28-161 "Warrior III", napędzana silnikiem Lycoming O-320-D3G o mocy 119 kW (160 KM).
Łączna produkcja wszystkich wersji PA-28 ze stałym podwoziem przekroczyła 30 000 samolotów. Oprócz tych, które wyprodukowano w Vero Beach, samoloty PA-28 na rynki Ameryki Łacińskiej montowano z części dostarczonych przez firmę Piper albo produkowano je na licencji w firmach Aero Industrial Colombiana SA (AICSA) z Kolumbii, Chincul z Argentyny, EMBRAER z Brazylii i ENAER oraz Aero Salfa z Chile.
W 1966 r. zostały oblatane trzy prototypy wersji PA-28R-180 "Cherokee Arrow" z chowanym podwoziem. Powstała ona na bazie budowanego w owym czasie czteromiejscowego "Cherokee 180D", lecz miała silnik Lycoming IO-360-B1E (wg innych źródeł- IO-300-A2A) o mocy 134 kW (180 KM) z wtryskiem paliwa, napędzający śmigło o zmiennym skoku. "Cherokee Arrow" miał chowane podwozie trójkołowe z wbudowanym automatycznym systemem wypuszczania podwozia. System ten wypuszczał automatycznie podwozie, gdy prędkość samolotu spadała poniżej 169 km/h. System ten, mający za zadanie zapobiegać nierzadkim, a zawsze kosztownym lądowaniom z chowanym podwoziem, nie zyskał powszechnej aprobaty. Niestety, powodowałby on także wypuszczenie podwozia w chwili awarii silnika akurat wtedy, gdy pilot szykujący się do przymusowego lądowania starał się wydłużyć lot ślizgowy, nie życząc sobie dodatkowego oporu wysuniętych goleni podwozia. "Cherokee Arrow" uzyskał certyfikat 8.06.1967 r. Wariant PA-28R-200 "Cherokee Arrow" posiadał silnik Lycoming IO-360-C1C o mocy 149 kW (200 KM), certyfikat uzyskał 16.01.1969 r. Łącznie zbudowano 1161 egz.
W 1972 r. do produkcji weszła wersja PA-28-200R "Cherokee Arrow II". Miała dłuższy kadłub, zwiększoną rozpiętość skrzydeł, większe usterzenie poziome i inne ulepszenia, zastosowane już we współczesnym mu "Cherokee Challenger" ze stałym podwoziem. Otrzymała silnik Lycoming IO-360-C1C lub C1C6 o mocy 149 kW (200 KM), miała prędkość maksymalną większą o 8 km/h i masę startową zwiększoną do 1202 kg. Dostępny był również wariant z silnikiem o mocy 134 kW. Jednak większość spośród 2850 egz. "Cherokee Arrow II", zbudowanych w latach 1972-1976, miała silniki o mocy 149 kW.
Podobnie jak wersje ze stałym podwoziem, samolot "Arrow" (pierwszy człon nazwy "Cherokee" zarzucono) uzyskał częściowo zbieżne skrzydła o dużej rozpiętości. Po raz pierwszy wystartował jako prototyp 16.09.1975 r., wszedł do produkcji od 1977 r. pod oznaczeniem PA-28R-201 "Arrow III".
Wersja ta miała masę startową zwiększoną o dalsze 113 kg i powiększony zapas paliwa. Oferowano dwa warianty: z silnikiem Lycoming IO-360-C1C6 o mocy 149 kW (200 KM) jako "Arrow III" oraz PA-28R-201T "Turbo Arrow III" z silnikiem z turbodoładowaniem Continental TSIO-360-F lub TSIO-360-FB o mocy149 kW (200 KM). Obydwa samoloty uzyskały certyfikat FAA w dniu 2.11.1976 r., a dostawy rozpoczęto w styczniu następnego roku. W latach 1977- 1979 wyprodukowano łącznie 492 samoloty obydwu wariantów.
W 1979 r. ukazała się ostateczna wersja serii "Arrow" w postaci PA-28RT-201 "Arrow IV" / PA-28RT-201T "Turbo Arrow IV", różniący się zewnętrznie od poprzednich nowym usterzeniem poziomym w układzie T. Prototypy obu wariantów oblatano w marcu 1978 r., a certyfikaty przyznano w listopadzie. Produkcję "Arrow IV" zakończono w 1982 r. po dostarczeniu ok. 500 egz. Wersja "Turbo Arrow" pozostała na linii produkcyjnej, osiągając liczbę przeszło 900 egz. do chwili wykupienia firmy w 1987 r. przez Stuarta Millara. Odpowiadając na krytykę usterzenia w układzie T, które niektórzy właściciele obarczali winą za pogorszenie sterowności, Millar wznowił produkcję wcześniejszych wersji "Arrow III" / "Turbo Arrow III" z usterzeniem klasycznym, aż do chwili zawieszenia produkcji wszystkich samolotów jednosilnikowych. Do tego czasu zbudowano prawie 7000 egz. wszystkich wersji "Arrow".
Stuart Millar nabył firmę w 1987 r. w chwili spadającego popytu i rosnących kosztów, co było w dużej mierze spowodowane nowymi normami odpowiedzialności za produkt obowiązującymi w USA. Prawa te wystawiały producentów sprzętu lotniczego na pastwę roszczeń o ogromne odszkodowania w przypadku katastrofy z udziałem jednego z ich wyrobów. Na początku 1990 r. Millar poszukiwał kupca na Piper Aircraft Corporation. W owym czasie kontynuowano produkcję rodziny "Cherokee" w niewielkich liczbach, a w 1991 r. spółka zgłosiła dobrowolne bankructwo i wystąpiła o ochronę. Ochronę tę przedłużono, gdy Piper nadal poszukiwał nabywcy. W 1995 r. powstała firma New Piper Aircraft, której nazwa została zmieniona w 2006 r. na Piper Aircraft. W produkcji znajdowały się wówczas wersje "Arrow" oraz "Archer TX" i "Archer LX". W kwietniu 2014 podczas targów AERO Friedrichshafen pokazana została wersja "Archer DX" napędzana silnikiem wysokoprężnym Continental CD-155 o mocy 116 kW (155 KM).
Na bazie konstrukcji Piper PA-28 zostały opracowane samoloty Piper PA-32 "Cherokee Six" ("Saratoga", "Lance"), Piper PA-34 "Seneca" i Piper PA-44 "Seminole".
W Polsce.
W lutym 1990 r. Przedsiębiorstwo Handlu Zagranicznego PEZETEL podpisało z firmą Piper Aircraft Corporation umowę, na mocy której miały być montowane w PZL Mielec z zestawów (tak zwanych kitów) następujące samoloty wytwórni Piper: "Warrior II", "Archer II", "Arrow", "Turbo Arrow", "Dakota", Piper PA-32 "Saratoga" / „Saratoga SP", Piper PA-44 "Seminole" i Piper PA-46 "Malibu Mirage". Samoloty miały być sprzedawane na terenie Polski,Węgier, CSRF, Bułgarii, Rumunii i Jugosławii. Jednak budowa tych samolotów w Polsce nie została podjęta.
Do 2007 r. firma J.B. Investments Sp. z o.o. sprowadziła do Polski 2 samoloty Piper PA 28R-201 ”Arrow” i 3 samoloty Piper PA 28-181 ”Archer III”. W dniu 1.01.2006 r. w polskim rejestrze statków powietrznych znajdowało się 7 samolotów Piper PA-28-181/235 (w tym min.: dyspozycyjne- 5 egz., prywatne- 2 egz.), natomiast 1.01.2007 r.- 9 egz., zwiększając się w ciągu następnego roku do 18 samolotów. Jednym z ich użytkowników była Spółka Cywilna IBEX-UL. W 2016 r. w polskim rejestrze statków powietrznych znajdowały się 23 samoloty PA-28.
Konstrukcja.
Silnik- patrz historia rozwoju.
Dane techniczne:
Galeria
Źródło:
[1] Liwiński J. ”Rejestr polskich statków powietrznych 2006”. Przegląd Lotniczy Aviation Revue nr 2/2006.
[2] Liwiński J. ”Co lata na polskim niebie, rejestr 2007”. Przegląd Lotniczy Aviation Revue nr 2/2007.
[3] Liwiński J. ”Polscy przewoźnicy”. Lotnictwo nr 8/2004.
[4] J.B. Investments Sp. z o.o..
[5] Liwiński J. ”Rejestr polskich statków powietrznych 2008”. Przegląd Lotniczy Aviation Revue nr 2/2008.
[6] "Samoloty- Encyklopedia Lotnictwa".
[7] Reklama Przedsiębiorstwa Handlu Zagranicznego PEZETEL. Skrzydlata Polska nr 23/1990.
[8] Liwiński J. ”Rejestr polskich statków powietrznych 2016”. Przegląd Lotniczy Aviation Revue nr 2/2016.