Zakłady Sprzętu Lotnictwa Sportowego nr 5 w Krośnie
ZSLS nr 5 w Krośnie
Okręgowe Warsztaty Szybowcowe w Krośnie
OWS Krosno

Logo Zakładów Sprzętu Lotnictwa Sportowego nr 5 w Krośnie. (Źródło: Modelarz nr 3/1958).

Jesienią 1945 r. Aeroklubie Podkarpackim utworzone zostały Warsztaty Szybowcowe w Krośnie w małym zakładzie stolarskim Tenerowicza, obok rafinerii i stacji kolejowej w Krośnie, przy obecnej ulicy Pużaka. Pierwotnie produ­kcja polegała na remontowaniu poniemieckich szybowców SG-38 sprowadzanych z zachodniej Polski, z terenu ziem odzyskanych. Wyremontowane szybowce były oblatywane do Łączek Jagiellońskich, gdzie startowały z naturalnego wzgórza przy pomocy naciąganych lin gumowych. Ze względu na sprzyjające w tym terenie bardzo dobre warunki dla rozwoju szybownictwa, w miesiącach wakacyjnych 1946 r., utworzono tutaj szkołę szybowcową dla harcerzy z całej Polski. Aeroklub podjął również decyzję o przeniesieniu warsztatów remontowych z zakładu Tenerowicza do Łączek Jagiellońskich, gdzie na bazie znajdujących się tam dużych podworskich stodół urządzono prowizoryczne warsztaty remontowe latających szybowców.

Po kilku miesiącach działalności- zarówno szkoła szybo­wcowa, jak i zakłady remontowe zostały przeniesione z powrotem do Krosna, gdzie w wybudowanym hangarze urządzono warsztaty remontowe i produkcyjne. Ponieważ na lotnisku w dalszym ciągu brak było pomieszczenia dla biura zakładu, dlatego też zostało ono zlokalizowane w Krośnie na ul. Franciszkańskiej. Załoga zakładu, składająca się zaledwie z trzydzie­stu młodych modelarzy, starała się zwiększyć produkcję, ale niestety, jeden mały hangar nie pozwalał na dalszy rozwój branży lotniczej. Załoga z własnej inicjatywy, z wielkim poświęceniem, po godzi­nach pracy wyremontowała drugi, znacznie większy hangar, z którego po wojnie pozostały tylko sterczące kikuty. (Wg [5]- pierwszym wyprodukowanym szybowcem był IS-3 ABC).

W 1948 r. zostały utworzone Okręgowe Warsztaty Szybowcowe w Krośnie. W 1952 r. nazwę zakładu zmieniono na Zakłady Sprzętu Lotnictwa Sportowego nr 5 (ZSLS nr 5) w Krośnie. Podlegały one wówczas Dyrekcji Zakładów Sprzętu Lotnictwa Sportowego w Warszawie. Biuro zakładu zostało przeniesione z ulicy Franciszkańskiej na lotnisko. ZSLS przystąpiły do seryjnej produkcji szybowców: SZD-12 "Mucha 100", "Mucha 100A". SZD-12 "Czapla", wyczynowych szybowców IS-4."Jastrząb", SZD-9 "Bocian", SZD-25 "Lis". Wyprodukowane w Krośnie szybowce eksportowane były między innymi do Chin, Francji, Niemiec, Stanów Zjednoczonych, Egiptu. Produkcja szybowców zamknęła się liczbą ok. 760 egz.

Niezależnie od produkcji szybowców wykonano wówczas także serię wozów transportowych "Strzała". Prowadzono również produkcję części znormalizowanych dla całego przemysłu szybowcowego oraz kooperacyjną produkcję dla przemysłu samolotowego.

W lipcu 1963 r. nastąpiła reorganizacja Zakładów Sprzętu Lotnictwa Sportowego, w wyniku której zlikwidowano dyrekcję ZSLS w Warszawie, a zakłady ZSLS nr 5 w Krośnie, usamodzielniły się jako Wytwórnia Sprzętu Komunikacyjnego Krosno.

Konstrukcje:
IS-4 ”Jastrząb”, 1953, szybowiec akrobacyjny.
SZD-12 ”Mucha”, 1953, szybowiec treningowo-wyczynowy.
SZD-10 ”Czapla”, 1955, szybowiec szkolny.
IS-3 ABC-A, 1956, szybowiec szkolny.
SZD-15 ”Sroka”, 1957, szybowiec przejściowo-treningowy.
SZD-22 ”Mucha Standard”, 1960, szybowiec wyczynowy klasy standard.
SZD-25A ”Lis”, 1961, szybowiec treningowy.
SZD-9 ”Bocian”, 1962, szybowiec wyczynowy.

Źródło:

[1] Krzyżan M. ”Samoloty w muzeach polskich”. Wydawnictwo Komunikacji i Łączności. Warszawa 1983.
[2] Morgała A. ”Nie tylko z szachownicą. Pierwsze szybowce w Polsce po roku 1945”. Lotnictwo z szachownicą nr 25.
[3] Praca zbiorowa ”Konstrukcje lotnicze Polski Ludowej”. Wydawnictwo Komunikacji i Łączności. Warszawa 1965.
[4] Sobczak E. ”Wrocławski Zakład Szybowcowy”. ”Lotnictwo stulecie przemiany”. Fundacja Otwartego Muzeum Techniki. Wrocław 2003.
[5] Machnik J. "Powojenna historia lotniska w Krośnie". Piastun nr 8/2007.
[6] J.N. "Rudolf Radwański". Skrzydlata Polska nr 32/1978.
[7] Glass A., Kubalańca J. "Polskie konstrukcje lotnicze 1939-1954". Tom 5. Wydawnictwo STRATUS. Sandomierz 2013.
blog comments powered by Disqus