Zakład Szybowcowy „JEŻÓW” Henryk Mynarski
Okręgowe Warsztaty Szybowcowe Nr 2 w Jeżowie
OWS-2 Jeżów
Zakłady Sprzętu Lotnictwa Sportowego nr 2 w Jeżowie
(ZSLS nr 2 w Jeżowie)
Zakład Szybowcowy w Jeżowie Sudeckim
Przedsiębiorstwo Doświadczalno-Produkcyjne Szybownictwa PZL-Bielsko Zakład w Jeżowie Sudeckim

Zakład Szybowcowy ”JEŻÓW” Henryk Mynarski. (Źródło: Krzysztof Studniarek).

W 1924 r. (wg [7]- w marcu 1923 r.) w Grunau założono europejskiej sławy, drugą w Niemczech (i tym samym na świecie) Szkołę Szybowcową, Segel-Flugschule, wykorzystującą znakomite warunki naturalne góry Szybowisko (561 m n.p.m.), co było szczególnie ważne, jako że starty odbywały się wówczas z lin gumowych lub wyciągarek- wysokość względną 200 m, związane z wiatrami falowymi silne prądy wznoszące umożliwiające osiąganie pułapów do 10 000 m i łatwy dojazd- wzniesiono budynki mieszkalne, hangary i warsztaty.

W 1928 r. Edmund Schneider, na działce ofiarowanej mu przez teścia, ogrodnika Martina Hoffmanna, zbudował pierwszą halę produkcyjną, która pomieściła stworzony przezeń zakład budowy szybowców- Segel Flugzeugbau Edmund Schneider. W ciągu kilku lat zakład stał się najważniejszym w świecie. Jego szybowce, zwłaszcza Grunau ”Baby II” i SG-38 "Schulgleiter", były sprzedawane na wszystkich kontynentach, zbudowano ich tysiące egzemplarzy. Szybowce te spopularyzowały szybownictwo w okresie przedwojennym na świecie. Były tanie w produkcji, a zatem bardziej dostępne dla szerszej rzeszy potencjalnych nabywców.

Po II Wojnie Światowej i regulacjach granic państw europejskich Grunau, obecnie Jeżów Sudecki, znalazł się na terytorium Polski. Zakład ten nie ucierpiał zupełnie w czasie wojny. Nadawał się do natychmiastowego uruchomienia. Na bazie niemieckiej wytwórni powstały Okręgowe Warsztaty Szybowcowe nr 2 w Jeżowie. Od sierpnia 1945 r. młoda polska załoga, przyuczona przez dotąd pracujących tu doskonałych niemieckich fachowców, rozpoczęła wykonywanie remontów poniemieckich szybowców. Tylko do listopada 1945 r. wyremontowano 30 szybowców Grunau "Baby IIB", 6 szybowców DFS ”Kranich”, 6 typu SG-38 i po jednym: DFS "Liege Kranich" i DFS "Rhönbussard", SG-40, Grunau 8.

Od 1947 r. w warsztatach pracowała praktycznie już tylko załoga polska, gdyż prawie wszyscy Niemcy opuścili te tereny, udając się do niemieckich stref okupacyjnych. Na początku 1947 r. obok typowych prac remontowych, uruchomiono produkcję krótkiej serii (10 egz.) szybowca ”Jeżyk”, który był właściwe powieleniem szybowca Grunau "Baby". Od 1949 r. prowadzono prace modernizacyjne szybowców DFS ”Liege Kranich”. W latach 1945- 1950 warsztaty wypuściły ponad 600 wyremontowanych i zbudowanych szybowców, zasilając szybownictwo polskie w tak potrzebny sprzęt.

Zakład szybowcowy od 1945 do 2001 r. był przedsiębiorstwem państwowym działającym w strukturach Ministerstwa Komunikacji. W 1952 r. nazwę zakładu zmieniono na Zakłady Sprzętu Lotnictwa Sportowego nr 2 (ZSLS nr 2) w Jeżowie. Podlegały one wówczas Dyrekcji Zakładów Sprzętu Lotnictwa Sportowego w Warszawie. W lipcu 1963 r. nastąpiła reorganizacja Zakładów Sprzętu Lotnictwa Sportowego, w wyniku której zlikwidowano dyrekcję ZSLS w Warszawie. Nowo powołana dyrekcja z siedzibą w Bielsku zaczęła kierować przedsiębiorstwem pod nazwą Zakłady Szybowcowe Delta-Bielsko. Wraz z tymi zmianami, Zakład w Jeżowie stał się filią na prawach wydziału Dyrekcji, pod nazwą Przedsiębiorstwo Doświadczalno-Produkcyjne Szybownictwa PZL-Bielsko Zakład w Jeżowie Sudeckim. Cały ten okres rozwoju Zakładu był nierozerwalnie związany z szybownictwem.

W Jeżowie były seryjnie produkowane szybowce: IS-A ”Salamandra”- od wiosny 1947 r. do końca 1948 r. zbudowano 75 egz.; IS-B ”Komar-49”- budowę rozpoczęto w 1948 r.. pierwszy szybowiec oblatany został w marcu 1950 r., zbudowano 18 egz.; IS-2 ”Mucha ter”, SZD-9 ”Bocian”- wyprodukowano w sumie 612 egz.; SZD-19 ”Zefir 2” i SZD-30 ”Pirat”. Od 1989 r. w zakładzie wykonano kadłub i usterzenie prototypów szybowca SZD-54 ”Perkoz”. (Wg [7]- w zakładzie były również produkowane szybowce SZD-12 "Mucha 100", SZD-22 "Mucha Standard", SZD-24 "Foka" i SZD-50 ”Puchacz”, SZD-48 "Jantar Standard 3". Informacji tej nie potwierdzają inne źródła).

Poza produkcją Zakład zajmował się również obsługą i naprawą szybowców drewnianych i kompozytowych. Jako nieliczny w Polsce, otrzymał zgodę niemieckiego nadzoru lotniczego LBA na obsługę polskich konstrukcji zarejestrowanych w Niemczech. Produkowano również śmigła do śmigłowców, samolotów oraz do motoszybowców.

W 1999 r. nastąpiła upadłość zakładu. Jeszcze przez ponad rok syndyk masy upadłościowej pozwolił kilku byłym pracownikom na ukończenie budowy produkowanych wcześniej szybowców. W lutym 2001 r. przedsiębiorstwo zostało sprywatyzowane. Nabywcą był Henryk Mynarski. Od tamtej pory zakład nosi nazwę Zakład Szybowcowy ”JEŻÓW” Henryk Mynarski (ZSJ).

Zakład objął 32 Świadectwa Typu na szybowce SZD, które w chwili prywatyzacji nie były produkowane. Zakład remontuje szybowce różnych typów, od dawnych drewnianych po najnowsze kompozytowe. Większość z nich to szybowce polskie, produkowane od dawnych lat w SZD Bielsko i w innych zakładach. Opiekuje się skutecznie ok. dwoma tysiącami szybowców polskiej produkcji. Posiada również uprawnienia do wykonywania napraw specjalnych, głównych oraz przeglądów na następujące typy szybowców: SZD-48-3 ”Jantar Standard 3”, SZD-50-3 ”Puchacz”, SZD-51-1 ”Junior”, SZD-55-1, SZD-59 ”Acro”.

Remontuje również wiele szybowców wytwarzanych w innych krajach, nawet te produkowane przed wojną. Takim unikatem był szwajcarski Spalinger S.15k z lat 1930- tych. Remontowane były również takie szybowce, jak: Grunau "Baby", DFS "Olympia Meise", Schleicher Ka 7 (K 7) "Rhönadler", Göppingen Gö-3 "Minimoa" dla pilotów holenderskich oraz dwumiejscowe: Slingsby T.21 "Sedbergh" i bezogonowiec Fauvel AV-36 "Monobloc", wysłany do Nowej Zelandii. W zakładzie przeprowadzono również rekonstrukcję szybowca SZD-8 ter ”Jaskółka” z 1959 r., ukończona w 2004 r., odbudowę szybowca SZD-19-2 ”Zefir-2” z 1964 r., zakończona w 2004 r. oraz budowę replik szybowca drewnianego IS-A ”Salamandra”.

Zakład cieszy się w zagranicznym świecie lotniczym zasłużonym uznaniem. Użytkownicy z różnych krajów, nie tylko europejskich, cenią sobie wysoką jakość wykonywanych tu remontów.

W 2005 r. firma PZL-Świdnik S.A. przekazała do Jeżowa Sudeckiego produkcję seryjną szybowców PW-5 ”Smyk” i PW-6. Produkcja PW-6U została uruchomiona w 2006 r., szybowce były dostarczane m.in. do Australii, USA, Kanady, Japonii, Czech, Węgier i Wielkiej Brytanii.

W 2014 r. została podjęta współpraca z Politechniką Warszawską przy budowie bezzałogowej platformy latającej ILX-27, pierwszego w Polsce motoszybowca AOS-71, napędzanego silnikiem elektrycznym oraz motoszybowca AOS-H2 z hybrydowym napędem wodorowym. Był to etap zwrotny w działalności firmy. Uczestnictwo w projektach badawczych pozwoliło nam na poznanie i przyswojenie nowoczesnej technologii. Podjęto współpracę z Instytutem Lotnictwa, Politechniką Rzeszowską i Akademią Górniczo- Hutniczą.

W 2015 r. Zakład uczestniczył w budowie repliki szybowca SL-1 Akar (replika), prowadzonej przez studentów Koła Naukowego Lotników działającego przy wydziale Mechanicznym Energetyki i Lotnictwa Politechniki Warszawskiej.

Konstrukcje:
Grunau ”Baby II” (GB-II, ”Jeżyk”), 1947, szybowiec treningowy.
IS-A ”Salamandra”, 1948, szybowiec szkolny.
IS-B ”Komar-49”, 1950, szybowiec treningowo-wyczynowy.
IS-2 ”Mucha ter”, 1950, szybowiec treningowo-wyczynowy.
SZD-9 ”Bocian”, 1952, szybowiec wyczynowy.
SZD-19-2 ”Zefir 2”, 1962, wysokowyczynowy szybowiec klasy otwartej.
SZD-30C ”Pirat”, 1978, szybowiec treningowy.
PW-5 ”Smyk”, 2006, szybowiec klasy światowej.
PW-6, 2006, szybowiec szkolno-treningowy.
ZSJ IS-A "Salamandra 53J", 2009, replika szybowca szkolnego.

Galeria

  • Budowa szybowców w firmie Segel Flugzeugbau Edmund Schneider w latach międzywojennych. (Źródło: Zakład Szybowcowy JEŻÓW).
  • Pierwsza hala produkcyjna firmy Segel Flugzeugbau Edmund Schneider zbudowana w 1928 r. (Źródło: Zakład Szybowcowy JEŻÓW).
  • Mapa zakładów Segel Flugzeugbau Edmund Schneider z 1940 r. (Źródło: Zakład Szybowcowy JEŻÓW).
  • Zakład Szybowcowy ”JEŻÓW” Henryk Mynarski. Warsztat nr 1, 2012 r. (Źródło: Interaktywne Muzeum Techniki- Fundacja Otwartego Muzeum Techniki).
  • Zakład Szybowcowy ”JEŻÓW” Henryk Mynarski. Warsztat nr 1, 2012 r. (Źródło: Interaktywne Muzeum Techniki- Fundacja Otwartego Muzeum Techniki).
  • Zakład Szybowcowy ”JEŻÓW” Henryk Mynarski. Warsztat nr 2, 2012 r. (Źródło: Interaktywne Muzeum Techniki- Fundacja Otwartego Muzeum Techniki).
  • Zakład Szybowcowy ”JEŻÓW” Henryk Mynarski. Warsztat nr 2, 2012 r. (Źródło: Interaktywne Muzeum Techniki- Fundacja Otwartego Muzeum Techniki).
  • Zakład Szybowcowy ”JEŻÓW” Henryk Mynarski. Warsztat nr 2, 2012 r. (Źródło: Interaktywne Muzeum Techniki- Fundacja Otwartego Muzeum Techniki).
  • Zakład Szybowcowy ”JEŻÓW” Henryk Mynarski. Warsztat nr 3, 2012 r. (Źródło: Interaktywne Muzeum Techniki- Fundacja Otwartego Muzeum Techniki).
  • Zakład Szybowcowy ”JEŻÓW” Henryk Mynarski. Warsztat Mechaniczny, 2012 r. (Źródło: Interaktywne Muzeum Techniki- Fundacja Otwartego Muzeum Techniki).
  • Budowa repliki szybowca SL-1 ”Akar” w Zakładach Szybowcowych ”Jeżów” w Jeżowie Sudeckim. (Źródło: Przegląd Lotniczy Aviation Revue nr 4/2015).
  • Zakład Szybowcowy ”JEŻÓW” Henryk Mynarski. (Źródło: www.polska-org.pl).
  • Szyld zlikwidowanego w 2000 r. Przedsiębiorstwa Doświadczalno-Produkcyjnego Szybownictwa PZL-Bielsko Zakład w Jeżowie Sudeckim. (Źródło: Zakład Szybowcowy JEŻÓW).

Źródło:

[1] Krzyżan M. ”Samoloty w muzeach polskich”. Wydawnictwo Komunikacji i Łączności. Warszawa 1983.
[2] Morgała A. ”Nie tylko z szachownicą. Pierwsze szybowce w Polsce po roku 1945”. Lotnictwo z szachownicą nr 25.
[3] Zakład Szybowcowy JEŻÓW Henryk Mynarski.
[4] Sobczak E. ”Wrocławski Zakład Szybowcowy”. ”Lotnictwo stulecie przemiany”. Fundacja Otwartego Muzeum Techniki. Wrocław 2003.
[5] Januszewski S. ”Lotnictwo kotliny jeleniogórskiej”. ”Lotnictwo stulecie przemiany”. Fundacja Otwartego Muzeum Techniki. Wrocław 2003.
[6] Wójcik A. "Odrodzenie Akara". Przegląd Lotniczy Aviation Revue nr 4/2015.
[7] "Zakład Szybowcowy Jeżów Henryk Mynarski. Jubileusz XX lat istnienia". Biuletyn Samorządowy Gmina. Pismo Rady Gminy Jeżów Sudecki nr 4/2021 (nr 147/21).
[8] Ombach M. "Salamandra w  Bezmiechowej". Gazeta Politechniki nr 10- 11/2009, dodatek Bezmiechowa 2009.
[9] "Pierwsze próby lotniskowe motoszybowca AOS-H2". BIP PW - Biuletyn Informacji Publicznej Politechniki ....
[10] "Zakład Szybowcowy „Jeżów”: „Organizacja CAMO dla szybowców to absurd…”". Strona główna | dlapilota.pl.
[11] "Zakład Szybowcowy „Jeżów”: „Tylko wspólne działanie może tutaj coś zmienić…”". Strona główna | dlapilota.pl.
[12] Glass A., Kubalańca J. "Polskie konstrukcje lotnicze 1939-1954". Tom 5. Wydawnictwo STRATUS. Sandomierz 2013.
blog comments powered by Disqus