Messerschmitt Me-110 (Bf-110), 1936

Samolot myśliwski, myśliwsko-bombowy, rozpoznawczy. Niemcy.
Samolot myśliwski Messerschmitt Bf-110 w locie. (Źródło: archiwum).
W latach 1930-tych powstała koncepcja ciężkiego myśliwca (niszczyciela), która zakładała dużą uniwersalność maszyny. Samolot powinien móc nawiązać walkę z myśliwcami przeciwnika, zapewnić eskortę samolotom bombowym na długich dystansach, a także w razie konieczności wykonać loty rozpoznawcze. W 1934 r. niezależnie w kilku państwach rozpoczęto prace nad projektem ciężkiego samolotu myśliwskiego. W Holandii rozpoczęto budowę samolotu Fokker G-I, w Polsce przystąpiono do projektu PZL-38 ”Wilk”, we Francji opracowano samoloty Breguet 690 i Potez 63.

W Niemczech, w 1934 r., przedstawiono założenia techniczne i taktyczne klasy samolotów nazwanej Kampfzerstörer. Samolot miał przechwytywać samoloty myśliwskie nieprzyjaciela nad jego terytorium, stanowić bezpośrednią eskortę bombowców, przechwytywać bombowce nieprzyjaciela, wykonywać ataki szturmowe i prowadzić rozpoznanie. Miał to być trzymiejscowy, dwusilnikowy dolnopłat o konstrukcji metalowej, z silnym uzbrojeniem strzeleckim i z komorą bombową dla 500 kg bomb. Założenia przesłane zostały pod koniec 1934 r. do firm AGO, Dornier, Focke-Wulf, Heinkel, Henschel, Gothaer Waggonfabrik i Bayerische Flugzeugwerke. Do konkursu stanęły trzy prototypy: Focke-Wulf Fw-57, Henschel Hs-124 i Messerschmitt Bf-110. Dwa pierwsze samoloty zbudowane zostały dokładnie według założeń, natomiast Willi Messerschmitt i główny inżynier zakładów BFW- Walter Rethel opracowali swoją maszynę według własnej koncepcji. Zrezygnowano z zainstalowania komory bombowej, co zmniejszyło ciężar i wymiary kadłuba. Jednocześnie na początku 1935 r. zmieniono założenia rozwoju lotnictwa wojskowego w Niemczech. Zrezygnowano z uniwersalnego Kampfzerstörer na rzecz dwóch klas samolotów: Schnellbomber (szybki bombowiec) oraz Zerstörer (samolot niszczycielski- ciężki myśliwiec). Założenia tej drugiej kategorii spełniał idealnie Bf-110.

Pierwszy prototyp Bf-110 V1 oblatany został 12.05.1936 r. Loty próbne wykazały wady silników, a także niedostateczną sterowność samolotu w zakresie małych i średnich prędkości. Poprawiony prototyp Bf-110 V2 został oblatany 24.10.1936 r. RLM złożyło zamówienie na zbudowanie 4 egz. serii przedprodukcyjnej Bf-110A-0. 24.12.1936 r. oblatany został Bf-110 V3. Był to pierwszy Bf-110 z zamontowanym uzbrojeniem strzeleckim złożonym z 4 umieszczonych w nosie maszyny nieruchomych, karabinów maszynowych MG 17 kal. 7,92 mm. Czwarty prototyp Bf-110 V4 oblatano 21.01.1937 r. Wersja Bf-110A miał być napędzany silnikami DB 600Aa jednakże nie były one zbyt udane i podjęto decyzję o zastąpieniu ich przez silniki DB 601. W międzyczasie płatowce Bf-110A-0 otrzymały silniki rzędowe Junkers Jumo 210Da o mocy max 471 kW (640 KM). Pierwszy samolot tej wersji Bf-110A-01 ukończony został w sierpniu 1937 r., a ostatni Bf-110A-04 w marcu 1938 r. Ich prędkość max wynosiła 430 km/h.

Wersja Bf-110B otrzymała lepiej opracowany aerodynamicznie przód kadłuba, mieszczący dodatkowo 2 działka MG FF kal. 20 mm. Do napędu zastosowano silniki Junkers Jumo 210Ga o mocy max 500 kW (680 KM). Prototypami wersji Bf-110B-0 były samoloty Bf-110 V5 (oblatany 15.03.1938 r.) oraz Bf-110 V7 (oblatany 19.04.1938 r.). Samoloty serii przedprodukcyjnej latały bez uzbrojenia. W lipcu 1938 r. taśmy produkcyjne opuściły pierwsze egz. wariantu Bf-110B-1 z pełnym uzbrojeniem strzeleckim. Niewielką liczbę samolotów wyprodukowano w wariancie rozpoznawczym Bf-110B-2, w którym działka zastąpione zostały przez kamery fotograficzne. Część maszyn Bf 110B-1 przebudowano już po wybuchu wojny na wariant treningowy B-3. Ogółem zbudowano 45 egz. Bf-110B. Kilka płatowców Bf-110B służyło jako samoloty eksperymentalne. Jeden testowany był od marca 1939 r. z zabudowanym urządzeniem do wystrzeliwania pocisków rakietowych Trommelgerät. Przeprowadzono też próby działka MK 101 kal. 30 mm.

W styczniu (wg [3]- w lutym) 1939 r. została dostarczona do jednostek Luftwaffe przedprodukcyjna seria 10 egz. Bf-110C-0. Samoloty otrzymały docelowe silniki Daimler Benz DB 601A. Nieco później rozpoczęły się dostawy produkowanego w dużych ilościach wariantu myśliwskiego Bf-110C-1. Wariant C-1/U1 posiadał zaczep do holowania szybowca transportowego Messerschmitt Me-321 ”Gigant”. Do września 1939 r. wyprodukowano 159 egz. Bf-110C-1. W pierwszej połowie 1940 r. pojawił się wariant Bf-110C-2 wyposażony w radiostację FuG 10 w miejsce montowanej wcześniej FuG IIIaU. Wariant Bf-110C-3 otrzymał działka MG FF/M kal. 20 mm. Samoloty Bf-110C-4 posiadały opancerzenie pilota i strzelca. Samoloty Bf-110C były produkowane także w zakładach Focke-Wulf, Gothaer Waggonfabrik i MIAG. Służyły one także do prób i testów. Wariant myśliwsko-bombowy Bf-110C-4/B Jabo z zamontowanymi pod kadłubem dwoma wyrzutnikami bombowymi typu ETC 250 służącymi do przenoszenia bomb do 250 kg każdy. Jako jednostki napędowe służyły silniki DB 601N o mocy max 934 kW (1270 KM). Wariant rozpoznawczy Bf-110C-5 posiadał pojedynczą kamerę Rb 50/30. Uzbrojenie ofensywne ograniczone zostało do 4 karabinów maszynowych MG 17 kal. 7,92 mm. Niektóre samoloty tego wariantu otrzymały silniki DB 601 N, oznaczono je Bf-110C-5/N. Bf 110C-6 otrzymał w miejsce dwóch kadłubowych działek MG FF/M kal. 20 mm pojedyncze działko MK 101 kal. 30 mm. Wariant myśliwsko-bombowy Bf-110C-7 posiadał dwa podkadłubowe wyrzutniki bombowe ETC 500/IXb dla dwóch bomb po 500 kg. Prototyp wariantu C-7 oblatano 11.07.1940 r.

Udział Bf-110C w kampanii norweskiej wykazał, że samoloty nie mają dostatecznego zasięgu. Dlatego zamontowano pod kadłubem samolotów Bf-110C-3 duży sklejkowy zbiornik o pojemności 1089 dm3, nazwanego Dackelbauch. Samoloty otrzymały początkowo oznaczenie Bf-110D-0. Po rozpoczęciu produkcji seryjnej oznaczenie zmieniono na Bf-110D-1/R1. Problemy, których nastręczała eksploatacja zbiorników Dackelbauch spowodowały powstanie wariantu Bf-110D-1/R2, wyposażonego w dwa dodatkowe podskrzydłowe zbiorniki o pojemności 900 dm3 każdy. Wariant Bf-110D-2 otrzymał dwa podkadłubowe wyrzutniki ETC 500/IXb oraz zaczepy podskrzydłowe dla dwóch dodatkowych zbiorników paliwa o pojemności 300 dm3 każdy. Wariant Bf-110D-3, obok wyposażenia charakterystycznego dla wariantu D-2, miał możliwość przenoszenia, zamiast dwóch zbiorników po 300 dm3, dwóch zbiorników o pojemności po 900 dm3. Samoloty te otrzymały też przedłużoną końcówkę kadłuba, mieszczącego łódź pneumatyczną. Wariant Bf-110D-1/U1, wyposażony był w wykrywacz promieniowania podczerwonego. Urządzenie to rejestrowało emisję ciepła z rur wydechowych samolotów lecących przed myśliwcem nocnym.

Pod koniec lat 1930-tych rozpoczęto pracę nad samolotem Messerschmitt Me-210, który miał być następcą Bf-110. Niestety, przy konstrukcji tego samolotu napotykano liczne problemy techniczne i dlatego wczesną wiosną 1941 r. rozpoczęto produkcję kolejnej wersji Bf-110E. Samoloty serii przedprodukcyjnej Bf-110E-0 oraz pierwsze Bf-110E-1 były napędzane silnikami DB 601A-1, pozostałe maszyny miały silniki DB 601N. Bf-110E-1 był produkowany w odmianach: E-1/U1- nocny myśliwiec z wykrywaczem promieniowania podczerwonego, E-1/U2- z przebudowaną trzymiejscową kabiną załogi, pośrodku za pilotem znajdowało się stanowisko operatora urządzeń naprowadzających, E-1/R2- pozbawiony został podskrzydłowych wyrzutników ETC 50, a podkadłubowe wyrzutniki ETC 500 zastąpione zostały przez wyrzutniki ETC 1000 dla dwóch bomb 1000 kg. Samoloty Bf-110E pod zewnętrznymi częściami skrzydeł miały po dwa ETC 50/VIIId dla bomb o masie po 50 kg. Pod kadłubem montowane były dwa wyrzutniki ETC 500/IXb. W Bf-110E-2 (budowany od 1942 r.) zastosowano modyfikacje jak w samolocie Bf-110D-3. Bf-110E-3 był odmianą rozpoznawczą dalekiego zasięgu bez działek MG FF oraz podkadłubowego wyrzutnika ETC 500/IXb. Pod skrzydłami można było podwieszać dodatkowe zbiorniki paliwa. W niektórych samolotach Bf-110E-3 z tyłu kadłuba, za kabiną, zamontowano dwa stałe karabiny maszynowe MG 17 strzelające do tyłu. Wyposażenie fotograficzne stanowiła kamera Rb 50/30.

Produkowana równolegle z Bf-110E wersja Bf-110F napędzana była silnikami DB 601F. Samoloty wersji przedprodukcyjnej Bf-110F-0 różniły się od wersji Bf-110E tylko nowymi silnikami. Samoloty Bf-110F-1 posiadały wzmocnione opancerzenie kabiny. Uzbrojenie bombowe przenoszone było na dwóch podkadłubowych wyrzutnikach ETC 500/IXb oraz czterech podskrzydłowych wyrzutnikach ETC50/VIIId. Produkowany w niewielkiej ilości wariant myśliwski Bf-110F-2 nie posiadała wyrzutników bombowych. Prowadzono też próby z samolotami Bf-110F-2, wyposażonymi w cztery podskrzydłowe wyrzutnie niekierowanych pocisków rakietowych W.Gr.42 kal. 210 mm. Wariant rozpoznawczy Bf-110F-3 był odpowiednikiem samolotów w wersji E-3. Samolot Bf-110F-4 był nocnym myśliwcem z 2 dodatkowymi działkami MK 108 kal. 30 mm w gondoli podkadłubowej. Latem 1942 r. część samolotów pozbawiono gondoli podkadłubowej, a działka MK 108 zainstalowano jako Schräge Musik w środkowej części kabiny, karabin maszynowy tylnego strzelca zdemontowano. Samoloty te oznaczono Bf-110F-4/U1 Od końca lata 1942 r. samoloty Bf-110F-4 otrzymały radary pokładowe FuG 202 Lichtenstein BC i otrzymały oznaczenie Bf-110F-4a, kadłubowe działka MG FF zastąpione zostały przez działka MG 151/20 kal. 20 mm. Samoloty Bf-110F-4 były produkowane w zakładach MIAG i Gothauer Wagon Fabrik.

Z uwagi na opóźnienia we wprowadzeniu do produkcji seryjnej samolotu Messerschmitt Me-210 oraz na rozpoczęcie seryjnej produkcji silników Daimler-Benz DB 605 dowództwo Luftwaffe podjęło decyzję o dalszym rozwoju Messerschmitta Bf-110. Nowa wersja Bf-11OG-0 (pierwsze samoloty wyprodukowano w maju 1942 r.), różniła się od Bf-110F głównie silnikami DB 605B-1 o mocy startowej 1085 kW (1475 KM). Produkcji dziennego samolotu myśliwskiego Bf-110G-1 nie podjęto. Opracowano szereg wersji rozwojowych:
- Bf-110G-2- pierwsza wersja seryjna, produkowana od grudnia 1942 r. Samolot otrzymał zdwojony karabin maszynowy MG 81Z kal. 7,92 mm. Uzbrojenie ofensywne składało się z 4 karabinów maszynowych MG 17 kal. 7,92 mm i 2 działek MG 151/20 kal. 20 mm. Pod kadłubem jako standard montowano dwa wyrzutniki bombowe ETC 500/IXb. Można je było zastępować zasobnikiem mieszczącym 2 działka MG 151 kal. 20 mm. Pod skrzydłami stosowano zamiennie cztery wyrzutniki ETC50/VIIId lub dwa zaczepy do zbiorników dodatkowych po 300 dm3,
- Bf-110G-2/U1- zmiana uzbrojenia z działek MG FF/M na działka MG 151/20,
- Bf-110G-2/R1- odmiana wprowadzona jesienią 1942 r. Posiadała zestaw modyfikacji wyposażenia, składający się z działka BK 3,7 kal. 37 mm, umieszczonego w podkadłubowej gondoli. Uzbrojenie strzeleckie zredukowano o 2 działka MG 151/20, umieszczone w przodzie kadłuba. Działko BK 3,7 było bardzo skuteczne podczas walki z pozbawionymi eskorty formacjami czterosilnikowych bombowców USAAF,
- Bf-110G-2/R2- odmiana z instalacją GM 1, zwiększającą moc silnika. Z samolotu zdemontowano opancerzenie tylnej kabiny oraz ruchomy karabin maszynowy MG 81Z,
- Bf-110G-2/R3- w miejsce 4 karabinów maszynowych MG 17 kal. 7,92 mm w nosie kadłuba instalowano 2 działka MK 108 kal. 30 mm. Budowana od 1943 r.,
- Bf-110G-2/R4- odmiana wyposażona w zestawy R1 i R3 (działko BK3.7 plus 2 działka MK 108),
- Bf-110G-2/R5- odmiana wyposażona w zestawy R1, RR3 (działko BK 3,7 plus instalacja GM1 plus dwa działka MK 108),
- Bf-110G-3- odmiana rozpoznawcza wyposażona w jedną kamerę Rb 50/30 i jedną kamerę Rb 70/30 oraz radiostację FuG 17 przystosowaną do łączności z wojskami lądowymi. Przednie działka MG 151/20 zostały zdemontowane. Pod kadłubem umieszczono dodatkowe uzbrojenie obronne w postaci Waffentropfen (kropli uzbrojenia) z pojedynczym, skierowanym do tyłu, stałym działkiem MG 151/20 kal. 20 mm. Prędkość max- 560 km/h, zasięg- 900 km. Wyprodukowana w niewielkiej liczbie,
- Bf-110G-3/U1- zmiana kamery Rb 50/30 na działka MG 151 /20,
- Bf-110G-3/R3- posiadały 2 działka MK 108 w miejsce 4 karabinów maszynowych MG 17,
- Bf-110G-4- nocny samolot myśliwski. Typowe uzbrojenie to 4 karabiny maszynowe MG 17 kal. 7,92 mm oraz 2 działka MG 151 kal. 20 mm i zdwojony karabin maszynowy tylnego strzelca MG 81Z kal. 7,92 mm. Produkcja została uruchomiona w styczniu 1943 r. w zakładach Gothaer Waggonfabrik oraz Lüther Werke GmbH. Do 22.02.1945 r. wyprodukowano 1850 egz. Opracowano warianty tej wersji:,
- Bf-110G-4/U1- otrzymał 2 działka MK 108 zamontowane jako Schräge Musik,
- Bf-110G-4/U5- posiadał radar FuG 212 Lichtenstein C-1,
- Bf-110G-4/U6- obok radaru Lichtenstein C-1 posiadał odbiornik fal wysyłanych przez stacje radarową ostrzegania tylnej półsfery Monica instalowaną w bombowcach brytyjskich FuG 221 a Rosendaal-Halbe,
- Bf-110G-4/U7- posiadał instalację GM 1, zwiększającą moc silnika,
- Bf-110G-4/U8- posiadał w tylnej kabinie dodatkowy zbiornik paliwa o pojemności 540 dm3,
- Bf-110G-4a- posiadał radar Lichtenstein C-1 z czterodipolową anteną. Stosowano na nich polowe zestawy wyposażenia R1 (działko 37 mm), R2 (instalacja GM 1) i R3 (2 działka MK 108 w miejsce 4 karabinów maszynowych MG 17)
- Bf-110G-4b- posiadał radar FuG 220 Lichtenstein SN-2. Stosowano na nich polowe zestawy wyposażenia R3 (jak G-4a/R3) oraz R6 (instalacja GM1 plus 2 działka MK 108, w miejsce 4 karabinów maszynowych MG 17) i R7 (R3 plus dodatkowy zbiornik w kadłubie o pojemności 540 dm3. Bf-110G-4b produkowane były od końca 1943 r.,
- Bf-110G-4c- posiadał zmodernizowany radar FuG 220b Lichtenstein SN-2. Wyposażano je w polowe zestawy R3, R6, R7 i R4, w którym para działek MK 108 kal. 30 mm zastąpiona została przez 2 działka MG 151 kal. 20 mm. Bf-110G-4c przenosił dwa podkadłubowe wyrzutniki bombowe ETC 500 lub gondolę Waffenwanne 151Z z 2 działkami MG 151 kal. 20 mm,
- Bf-110G-4d/R3- wariant ze zmodyfikowanymi antenami radaru FuG 220b Lichtenstein SN-2. Część tych samolotów wyposażono również w urządzenia radiolokacyjne FuG 227/1 Flensburg, które zastąpiły wcześniej stosowane FuG 221a.
Samoloty Bf-110C do G mogły mieć wyposażenie tropikalne. Samoloty Messerschmitt Bf-110 były przedmiotem licznych modyfikacji, tzw. Rüstsätze (zestawy dodatkowego wyposażenia lub uzbrojenia, możliwe do instalowania w warunkach polowych) i Urnrüst-Bausätze (zestawy zestawy dodatkowego wyposażenia lub uzbrojenia, możliwe do instalowania podczas procesu produkcji lub też w warsztatach naprawczo-remontowych). Niektóre opisałem wyżej. Było ich bardzo dużo i podanie ich wszystkich zdecydowanie przekracza objętość tej pracy (dokładnie są opisane w [3]).

Planowano zbudowanie wersji Bf-110H z silnikami Daimler-Benz DB 601E o mocy startowej 1272 kW (1730 KM). Samolot ten miał być produkowany w wersjach: Bf-110H-1 Jabo (myśliwiec bombardujący), H-2 Zerstörer (ciężki samolot myśliwski, uzbrojenie- 2 działka MK 108 i 1 MK 103 kał. 30 mm i MG 81Z), H-3 Aufklärer (samolot rozpoznawczy), H-4 Nachtjäger (nocny myśliwiec) i H-5 (ciężki, jednomiejscowy myśliwiec, wyposażenie elektroniczne- FuG 220, FuG 16-17ZY, FuG 135, FuG 101). Prace projektowe rozpoczęto w grudniu 1943 r. Oblot prototypu był przewidziany na marzec 1944 r. 24.02.1944 r. zakłady Gothaer Waggonfabrik zostały zbombardowane, zostało zniszczone biuro konstrukcyjne i zakład prototypowy. Zahamowało to prace nad Bf-110H. Ostatecznie zostały one przerwane we wrześniu 1944 r.

Ogółem wyprodukowanych zostało 6050 egz. Bf-110 wszystkich wersji (inne źródła podają liczby od 5762 do 5873 egz.).

W 1938 r. samoloty Bf-110B zostały przekazane do pierwszych jednostek niszczycielskich I.(Z)/LG 1, I./ZG 1 oraz I./ZG 76. Jednostki te brały udział w walkach nad Polską we wrześniu 1939 r., podczas których piloci latający na Bf-110 zestrzelili około 20 samolotów polskich przy stracie 12 własnych maszyn. Największy sukces odnieśli piloci I.(Z)/LG 1 w godzinach popołudniowych 1.09.1939 r. zestrzeliwując, bez strat własnych nad Warszawą pięć polskich myśliwców ze 123 i 114 eskadry (PZL P-7 i PZL P-11).

I./ZG 76 operował następnie nad Morzem Północnym. W wielkiej bitwie powietrznej nad Hellgolandem pilotom tej jednostki udało się zestrzelić 15 bombowców RAF-u. Klęska poniesiona 18.12.1939 r. nad Hellgolandem zadecydowała o prowadzeniu przez Brytyjczyków nocnych operacji lotnictwa bombowego. W czasie walk w Danii i Norwegii brały udział samoloty I./ZG 1 i I./ZG 76. Przyczyniły się one walnie do wywalczenia przez Luftwaffe panowania w powietrzu. W dniu rozpoczęcia ofensywy na Zachodzie Europy 10.05.1940 r. Luftwaffe posiadała 335 samolotów Bf-110, z których 228 przydzielono do Luftflotten 2 i 3, biorących udział w inwazji. Już pierwszego dnia walk piloci ZG 1 i ZG 76, operujący nad krajami Beneluksu zapewnili Luftwaffe panowanie w powietrzu. Jednak straty własne jednostek niszczycielskich odniesione w kampanii na Zachodzie były znaczne i wyniosły 82 samoloty, z tego prawie połowa utracona została w wyniku walk z myśliwcami RAF-u nad Dunkierką.

Prawdziwym egzaminem przydatności samolotów Bf-110 jako maszyn niszczycielskich okazała się Bitwa o Anglię. Wzięły w niej udział samoloty należące do 2, 3 i 5 Floty Powietrznej, w sumie 289 Bf-110C i D z czego 224 były sprawne. Podczas walk nad Anglią okazało się, że Bf-110 chociaż górował siłą uzbrojenia ofensywnego nad wszystkimi typami myśliwców brytyjskich to jednak nie mógł się im równać w walce manewrowej. Również jego uzbrojenie obronne było niewystarczające. Zastosowany manewr kręgu obronnego okazał się być nieskuteczny. Myśliwce RAF po zestrzeleniu jednej maszyny z kręgu przerywały go i po kolei strącały pozostałe. Tylko w sierpniu 1940 r. Luftwaffe utraciła 120 samolotów Bf-110, we wrześniu do tej liczby doszły kolejne 83. Niektóre dywizjony niszczycielskie musiały zostać, wskutek katastrofalnych strat, rozwiązane, a inne wykonywały już tylko zadania rozpoznawcze lub myśliwsko-bombowe.

Wiosną 1941 roku podczas walk nad Jugosławią i Grecją w składzie Luftwaffe operowały samoloty Bf-110 z I. i II./ZG 26 oraz II./ZG 76 i rozpoznawcze warianty należące do 7.(F)/LG 2. W maju 1941 r. 4./ZG 76 wysłana została do Iraku w celu wsparcia antybrytyjskiego powstania. Operujące tam Bf-110D-3 nosiły irackie znaki rozpoznawcze. Od początku 1941 r. Bf-110 operowały również nad kontynentem afrykańskim. Działające tam samoloty z ZG 26 odniosły liczne sukcesy. Do końca sierpnia 1941 roku III./ZG 26 zgłosiła 33 zwycięstwa powietrzne przy stracie 23 własnych maszyn.

Największą operacją Luftwaffe w 1941 r. był jednak atak na Związek Radziecki, który rozpoczął się 22 czerwca. Brały w nim udział tylko nieliczne jednostki wyposażone w samoloty Bf-110. odniosły jednak ogromne sukcesy. Do końca lipca 1941 r. II./ZG 26 zniszczył w powietrzu i na ziemi 620 radzieckich samolotów. Do 27 września 1941 r. jednostka ta zniszczyła 96 samolotów radzieckich w powietrzu, 741 na ziemi, 148 czołgów, 166 stanowisk artylerii, 3280 pojazdów, 49 pociągów, 1 pociąg pancerny, 68 lokomotyw i 4 mosty. W tym czasie jednak większość samolotów Bf-110 przeniesionych zostało do działań nocnych przeciwko bombowcom RAF. Już 20.07.1940 r. powstał I./NJG 1. We wrześniu 1940 r. powołany został oficjalnie II./NJG 1 oparty na I./ZG 76. Od lata 1943 r. stosowano na szerszą skalę uzbrojenie nocnych wariantów myśliwskich Bf-110 w 2 działka montowane w systemie Schräge Musik, czyli ustawione w kadłubie i skierowane w przód i w górę. Od lutego 1942 r. rozpoczęto wyposażać nocne Bf-110 w radary pokładowe. Samoloty te odniosły znaczne sukcesy i tak w nocy 21.01.1944 r. z 648 bombowców atakujących Magdeburg zestrzelonych zostało 55, 19.02.1944 r. z 823 bombowców atakujących Lipsk Luftwaffe zniszczyła 78, a 30.03.1944 r., w największej bitwie powietrznej tamtych czasów podczas nalotu na Norymbergę z 795 bombowców brytyjskich zestrzelonych zostało 94. Samolotów Bf-110 używali najbardziej znani nocni piloci myśliwscy Luftwaffe: major Heinz-Wolfgang Schnaufer(121 zestrzeleń), pułkownik Helmut Lent (102 zestrzelenia w nocy i 8 w dzień) czy kapitan Manfred Meurer (65 zestrzeleń).

Od jesieni 1943 r. Bf-110 operowały ponownie jako dzienne samoloty niszczycielskie, zwalczając formacje lecących bez eskorty myśliwskiej czterosilnikowych bombowców amerykańskich. 11.01.1944 r., podczas nalotu 650 bombowców USAAF na zakłady lotnicze w Brunszwiku (Braunschweig), doszło do masowego użycia dywizjonów niszczycieli, uzbrojonych w podwieszone pod skrzydłami wyrzutnie rakietowych pocisków W.Gr. 21. Wybuchy rakiet rozerwały szyki formacji bombowej, co umożliwiło jednosilnikowym myśliwcom Luftwaffe niszczenie lecących samotnie bombowców. 41 samolotów amerykańskich zostało zestrzelonych. 16.03.1944 r. 43 Bf-110 z ZG 76 zaatakowały formacje Boeing B-17 ”Flying Fortress” zestrzeliwując 18 z nich. Podczas trwania niemieckiego ataku pojawiła się duża grupa myśliwców eskortowych, które zestrzeliły 26 Bf-110. Spowodowało to rozwiązanie III./ZG 76. Do czerwca 1944 r. tylko II./ZG 1 użytkowała Bf-110 w dziennych operacjach skierowanych przeciwko bombowcom amerykańskim.

Nieliczne samoloty Messerschmitt Bf-110 użytkowane były również przez inne kraje:
- Włochy- między czerwcem a sierpniem 1942 r. otrzymały 3 samoloty Bf-110C. Lotnictwo Włoskiej Republiki Socjalnej używało do lotów treningowych dwóch Bf-110G,
- Węgry- używały kilkanaście Bf-110F-4 i G-4, latały jako nocne samoloty myśliwskie w 101. dywizjonie nocnych myśliwców,
- Rumunia- używała do treningu dwa lub trzy samoloty Bf-110 różnych wersji,
- ZSRR- w 1940 r. kupił 3 lub 5 egz. Bf-110C i D, które były testowane w ośrodkach doświadczalnych. We wrześniu 1941 r. był testowany jeden zdobyczny samolot Bf-110C. W 1942 r. zdobyty samolot Bf-110D był używany w 750. pułku lotnictwa dalekiego zasięgu do lotów rozpoznawczych poza linię frontu,
- Wielka Brytania- testowała zdobyczne samoloty Bf-110, m.in. Bf-110C oraz Bf-110G-4d/R3 .

W Polsce.

W październiku 1943 r. skierowano do specjalnej jednostki RAF, noszącej nazwę 1426 Eskadra Samolotów Nieprzyjacielskich- Nr 1426 Enemy Aircraft Flight (EAC) stacjonującej w miejscowości Collyweston położonej niedaleko Londynu, grupę polskich lotników składającą się z: 3 pilotów, 3 nawigatorów, 2 strzelców pokładowych (techników uzbrojenia) i oficera technicznego. Celem szkolenia było zapoznanie z typami najczęściej spotykanych samolotów Luftwaffe. Dowódcą grupy był ppłk pil. Jan Biały. Polacy wykonywali tam loty m.in. na samolocie myśliwskim Messerschmitt Bf-110C nr RAF AX772.

W kwietniu 1944 r. grupa ppłk. Białego, licząca 8 osób, została przerzucona drogą powietrzną w dwóch partiach do kraju z zadaniem polegającym m.in. na wyszkoleniu i przygotowaniu żołnierzy przeznaczonych do ewentualnego przejęcia zdobycznego sprzętu niemieckiego na lotnisku po przechwyceniu obiektów przez Armię Krajową w planowanym powszechnym powstaniu. Samoloty zdobyczne zamierzano szybko uruchomić i wykorzystać w działaniach przeciw okupantowi. Lotniska miały być natomiast przystosowane do lądowania samolotów alianckich z zaopatrzeniem bojowym dla powstańców. Późniejszy przebieg wypadków zniweczył zamiar.

Po zakończeniu II wojny światowej na terenach zachodniej Polski znalazły się duże ilości niemieckiego sprzętu wojennego, w tym sporo samolotów różnych typów. Pozostawione samoloty stanowiły mozaikę różnych typów począwszy od standardowych maszyn bojowych Luftwaffe, poprzez sprzęt szkolno-treningowy, a skończywszy na rzadziej spotykanych konstrukcjach. Wśród nich znalazły się również różne wersje samolotu myśliwskiego Messerschmitt Me-110 (Bf-110). Samoloty te przedstawiały znikomą wartość użytkową bądź to wskutek uszkodzeń odniesionych podczas działań wojennych lub daleko posuniętej dewastacji. Wszystkie samoloty tego typu zostały z biegiem czasu przeznaczone na złom.

Konstrukcja:
Dwumiejscowy lub trzymiejscowy dolnopłat o konstrukcji metalowej.
Płat dwudzielny, jednodźwigarowy. Automatyczne sloty Handley-Page zajmowały około 40% krawędzi natarcia. Na krawędzi spływu klapy szczelinowe i lotki szczelinowe.
Kadłub o obrysie owalnym i konstrukcji półskorupowej. Kabina zakryta.
Usterzenie o konstrukcji metalowej, półskorupowe z podwójnym usterzeniem pionowym. Stery kierunku i wysokości kryte płótnem.
Podwozie klasyczne chowane w locie.

Uzbrojenie:
- Bf-110A-0- 4 strzelające do przodu karabiny maszynowe MG 17 kal. 7,92 mm oraz 1 ruchomy karabin maszynowy MG 15 kal. 7,92 mm tylnego strzelca,
- Bf-110B-1- 2 działka MG FF kal. 20 mm i 4 karabiny maszynowe MG 17 kal. 7,92 mm strzelające do przodu oraz 1 ruchomy karabin maszynowy MG 15 kal. 7,92 mm tylnego strzelca,
- Bf-110C-1, Bf-110F-2- 2 działka MG FF kal. 20 mm i 4 karabiny maszynowe MG 17 kal. 7,92 mm strzelające do przodu oraz 1 ruchomy karabin maszynowy MG 15 kal. 7,92 mm tylnego strzelca,
- Bf-110C-3- 2 działka MG FF/M kal. 20 mm i 4 karabiny maszynowe MG 17 kal. 7,92 mm strzelające do przodu oraz 1 ruchomy karabin maszynowy MG 15 kal. 7,92 mm tylnego strzelca,
- Bf-110C-5- 4 karabiny maszynowe MG 17 kal. 7,92 mm strzelające do przodu oraz 1 ruchomy karabin maszynowy MG 15 kal. 7,92 mm tylnego strzelca,
- Bf-110G-2- 4 karabiny maszynowe MG 17 kal. 7,92 mm zabudowane z przodu samolotu oraz 2 działka MG FF/M kal. 20 mm lub 2 działka MG 151/20 kal. 20 mm strzelające do przodu oraz zdwojony karabin maszynowy MG 81Z kal. 7,9 mm strzelca. Udźwig bomb- 1200 kg,
- Bf-110G-4c/R3- 2 działka MK 108 kal. 30 mm, 2 działka MG 151/20 kal. 20 mm strzelające do przodu oraz zdwojony karabin maszynowy MG 81Z kal. 7,9 mm strzelca,
Patrz również historia rozwoju konstrukcji.

Wyposażenie:
- Bf-110C-5- kamera Rb 50/30,
- Bf-110G-2- radiostacja FuG 10 P lub FuG 16, urządzenie identyfikujące FuG 25a, urządzenie do radionawigacji APZ 6, radiowe urządzenie nawigacyjne do lądowania bez widoczności FuBl 2, radionamiernik Peil G V, radiowysokościomierz FuG 101a,
- Bf-110G-4- radiostacja FuG 10P lub FuG 16ZY, urządzenie identyfikacyjne FuG 25, odbiornikiem lotniskowych sygnałów umożliwiających podchodzenie do lądowania bez widoczności ziemi FuB12F.
Instalacje: hydrauliczna, tlenowa, elektryczna.
Patrz również historia rozwoju konstrukcji.

Napęd- 2 silniki rzędowe:
- Bf-110 V1- Daimler-Benz DB 600A o mocy max 670 kW (910 KM) każdy,
- Bf-110A-0- Junkers Jumo 210 Da o mocy max 471 kW (640 KM) każdy,
- Bf-110B- Junkers Jumo 210Ga o mocy max 500 kW (680 KM) każdy. Wg [2]- o mocy startowej 515 kW (700 KM) i mocy max 537 kW (730 KM) każdy,
- Bf-110C-1- Daimler-Benz DB 601A-1 o mocy startowej 772 kW (1050 KM) i mocy max 809 kW (1100 KM) każdy,
- Bf-110F-2- Daimler-Benz DB 601F o mocy startowej 993 kW (1350 KM) każdy,
- Bf-110G-0, Bf-110G-2, Bf-110G-4- Daimler-Benz DB 605B-1 o mocy startowej 1085 kW (1475 KM) i mocy max 996 kW (1355 KM) każdy.
Patrz również historia rozwoju konstrukcji.

Dane techniczne (wg [2]):


Rozpiętość

Długość

Wysokość

Masa
własna

Masa
całk. max

Prędkość
max

Prędkość
przelot.

Czas
wznosz.
na 6000 m

Pułap

Zasięg

Zasięg
max

Model

[m]

[m]

[m]

[kg]

[kg]

[km/h]

[km/h]

[min.]

[m]

[km]

[km]

Bf-110B-1

16,8

12,52

4,1


5653

455

320


8000


1730

Bf-110C-1

16,2

12,1

4,13

5150

6750

560

485

10,2

10000


1100

Bf-110F-2

16,2

12,1

4,13

5600

7200

566

500

9,2

10900


1200

Bf-110G-4c/R3

16,25

12,07

4,18

5094

9888

550

510


11000

900

1300

Dane techniczne (wg [3]):


Rozpiętość

Długość

Wysokość

Pow.
nośna

Masa
własna

Masa
całk. max

Prędkość
max

Prędkość
lądow.

Pułap

Zasięg

Zasięg
max

Model

[m]

[m]

[m]

[m2]

[kg]

[kg]

[km/h]

[km/h]

[m]

[km]

[km]

Bf-110A-0

16,8

12,5

4,1

45,6


5005

435





Bf-110B-1

16,8

12,523

4,1

45,6


5653

453


7954

1715


Bf-110C-1

16,2

12,7

4,12

38,4

4889

6028

538

150

10000

1400

2600

Bf-110D-1

16,2

12,7

4,12

38,4


7230

538

150

10000

1400


Bf-110E-1

16,2

12,7

4,12

38,4


6925

548


10000

1400


Bf-110F-2

16,2

12,7

4,12

38,4

5605

7206

563


10840

1200


Bf-110G-4c/R3

16,2

12,7-13,05

4,12

38,4

5093

9390

547


7954

900

2090

Galeria

  • Uszkodzony Messerschmitt Bf 110 na lotnisku w Mielcu. (Źródło: Technika Lotnicza i Astronautyczna nr 7/1985).

Źródło:

[1] Morgała A. ”Polskie samoloty wojskowe 1939-1945”. Wydawnictwo MON. Warszawa 1976.
[2] Murawski M. ”Samoloty Luftwaffe 1933-1945”. Tom 2. Wydawnictwo Lampart. Warszawa 1997.
[3] Ledwoch J. ”Messerschmitt Me-110”. Seria Monografie Lotnicze nr 16. Wyd. AJ-Press. Gdańsk 1994.
blog comments powered by Disqus