MBDA SAMP/T "Aster", 1995
(FSAF)

Przeciwlotniczy i przeciwrakietowy zestaw rakietowy. Francja/Włochy.
W dniu 26.10.1988 r. rządy Francji i Włoch podpisały porozumienie o współpracy przy opracowaniu rodziny morskich i lądowych przeciwlotniczych zestawów rakietowych, początkowo znanych pod nazwą FSAF (Familie Sol-Air Future, czyli rodzina perspektywicznych systemów ziemia/woda-powietrze). Biuro programu ustanowiono w styczniu 1989 r. w Paryżu. Pół roku później ustanowiono konsorcjum Eurosam, które utworzyły firmy Aérospatiale Matra, Alenia OTO Sistemi Missilistici i Thomson-CSF. Po późniejszych transformacjach i zmianach, w 2007 r. konsorcjum Eurosam było w 2/3 własnością MBDA i w 1/3 - Thalesa. Za rozwój systemu SAMP/T odpowiadały: MBDA France- pocisk rakietowy, MBDA Italy- wyrzutnia, Thales- radiolokator i układ kierowania ogniem, do którego komputery i konsole operatorów opracowała MBDA Italy.

Założono, że FSAF będzie miał możliwość walki nie tylko z samolotami i śmigłowcami, ale także z wysokomanewrowymi myśliwcami najnowszej generacji, małowymiarowymi bezpilotowymi aparatami latającymi, pociskami skrzydlatymi, a nawet, iż będzie w stanie zestrzelić lotnicze kierowane środki rażenia dużego i średniego zasięgu, już po ich zrzucie. Początkowo założono możliwość zwalczania pocisków balistycznych małego zasięgu (do 100 km). Nie zakładano bezpośredniego trafienia taktycznego pocisku balistycznego, uważając, że kierunkowy wybuch głowicy bojowej pocisku przeciwlotniczego będzie skuteczną metodą niszczenia pocisków balistycznych w locie. Aby zmniejszyć koszty opracowania przyjęto koncepcję systemu o budowie modułowej przy maksymalnym wykorzystaniu dostępnych komercyjnie elementów. Uznano, że nowy PZR będzie składał się z pięciu głównych modułów: pocisk (dwa różne typy), wyrzutnia, wielofunkcyjny radiolokator (wykrywanie celów i kierowanie ogniem), komputer zarządzania przechwyceniem oraz stanowisko pracy operatorów wraz z konsolami. Pocisk miał być naprowadzany na cel metodą komendową w fazie dolotu (ale nie w sposób ciągły, lecz poprzez okresowe przekazywanie informacji uaktualniających położenie celu, zaprogramowane w komputerze pocisku przed odpalaniem) oraz samonaprowadzania w końcowej fazie przechwycenia. Nowoczesne systemy samonaprowadzania dają o wiele większe możliwości w zakresie precyzji trafienia, niż półaktywny radiolokacyjny sposób kierowania. Wysoka precyzja trafienia umożliwiała podjęcie wyzwania bezpośredniego trafienia w cel oraz zwalczanie celów małowymiarowych, takich jak małe bezpilotowe aparaty latające czy amunicja precyzyjna.

System miał zaspokoić wymagania w zakresie obrony punktowej okrętów klasy fregata (samoobrona) oraz wymagania w zakresie obrony strefowej (grup okrętów, jak i obiektów naziemnych). System wymagał dwóch różnych typów pocisków rakietowych: tzw. poszerzonego małego zasięgu (20-30 km) oraz średniego zasięgu (50-80 km). Przechwycenie celów na odległościach ponad 20 km oraz ponad 50 km wymaga zbliżonej manewrowości pocisku przeciwlotniczego i wysokiej precyzji trafienia, dlatego zdecydowano się na wykorzystanie tego samego elementu przechwytującego, który jest wynoszony w odpowiedni rejon przechwycenia przez dwa typy pierwszego stopnia dwustopniowej rakiety- przyspieszacza startowego w przypadku pocisku o mniejszym zasięgu oraz przyspieszacza i silnika marszowego w przypadku pocisku o większym zasięgu. Pierwszy stopień w obu przypadkach zapewnia pionowy start, szybki dowrót w stronę celu oraz rozpędzenie pocisku dla zapewnienia mu odpowiedniej energii na mniejszej, bądź dalszej odległości, w zależności od typu. Pocisk kategorii poszerzonego małego zasięgu (nazwa wynika z faktu, że zasięg pocisku lokuje się pomiędzy ogólnie stosowanymi kategoriami klasyfikacji tego typu sprzętu) otrzymał nazwę ”Aster 15”, a pocisk średniego zasięgu- ”Aster 30”.

Przyjęcie metody pionowego startu początkowo było wymaganiem marynarki wojennej, by zapewnić skuteczną, dookreżną osłonę przeciwlotniczą, ale okazało się, że jest to także bardzo dobre rozwiązanie w przypadku systemu bazowania lądowego. Aby uzyskać wysoką manewrowość drugiego stopnia pocisku (elementu przechwytującego) firma MBDA opracowała unikalny system sterowania pociskiem, znany jako PIF-PAF (Pilotage en Force and Pilotage Aerodynamique Fort). Drugi stopień pocisku ”Aster” jest sterowany przy pomocy dużych sterów aerodynamicznych przez większą część lotu, zapewniając manewry z imponującym przeciążeniem 60-62 g. W 1993 r. założono, że system będzie zwalczać taktyczne pociski balistyczne średniego zasięgu, w związku z tym uzyskanie bezpośredniego trafienia stało się niezbędne. W związku z tym zdecydowano, że możliwości pocisku Block 1 zostaną znacznie powiększone. Na tym etapie dodano element PIF do układu sterowania pociskiem. System składa się z minisilniczków rakietowych umieszczonych prostopadle do osi pocisku, które krótkimi impulsami dokonują bocznych przesuwów pocisku na torze lotu, z bocznym przeciążeniem do 12 g. System zapewnia pewne bezpośrednie trafienie obiektów o bardzo małych wymiarach, w tym celów balistycznych. Układ aktywnego radiolokacyjnego samonaprowadzania na cel (głowica samonaprowadzania 4A) ma zasięg ok. 20 km w odniesieniu do samolotów oraz 7-10 km w odniesieniu do celów małowymiarowych. Jego dokładność wystarcza do skutecznego przechwycenia głowicy pocisku balistycznego czy lotniczej bomby kierowanej.

Lądowa wersja przeciwlotniczego zestawu rakietowego otrzymała oznaczenie SAMP/T. Jedna samobieżna wyrzutnia przenosi osiem pojemników z pociskami, podnoszonymi hydraulicznie do pozycji pionowej. Cztery takie wyrzutnie, opracowane przez MBDA Italy, mogą być włączone do jednej baterii ogniowej, co daje 32 gotowe do odpalenia pociski. Każda bateria może mieć do sześciu wyrzutni, ale pierwsi odbiorcy systemu wybrali konfigurację z czterema wyrzutniami. Każda bateria składa się z modułu kierowania ogniem, który jest umieszczony na ciężarówce tego samego typu co wyrzutnie. Moduł kierowania ogniem składa się z radiolokatora Arabel, wspólnego dla wersji włoskiej i francuskiej (różne są typy ciężarówek, na których montuje się cały system), moduł kierowania ogniem zawiera także element kierowania z dwoma komputerami Alenia (obecnie MBDA) MARA oraz dwie konsole operatorów nazywane MAGICS. Moduł kierowania ogniem zapewnia niemal jednoczesne wprowadzenie danych do 16 pocisków oraz przekazanie komend uaktualniających położenie celu do 16 odpalonych pocisków, co pozwala na jednoczesne zwalczanie 16 celów powietrznych jednocześnie. System SAMP/T ma możliwość podłączenia się do rozmieszczonego na teatrze systemu dowodzenia i wzajemnej wymiany informacji w ramach systemu.

Radiolokator Arabel był opracowywany od 1982 r. i jest pierwszym francuskim radarem z anteną o fazowanej sieci antenowej, jaki wszedł do służby. Arabel zapewnia dookreżną obserwację przestrzeni powietrznej. Antena może obracać się z prędkością do 60 obr./min. Kąty obserwacji w płaszczyźnie pionowej zawierają się w zakresie od -5° do +90°, do osi pionowej, bez martwej strefy bezpośrednio nad stacją! Początkowo wartości te wynosiły 0° do +70°, a martwa strefa nad stacją (zwalczanie pocisków balistycznych) miała być eliminowana dodatkowym radiolokatorem Zebra. Modyfikacja anteny stacji Arabel i uzyskanie pełnego pokrycia obserwacji wyeliminowało potrzebę stosowania dodatkowej stacji i rozwój Zebry został wstrzymany. Arabel ma możliwość szybkiej zmiany częstotliwości i wytwarza bardzo wąskie wiązki sondujące. Sektor obserwacji jest przeszukiwany metodą skanowania elektronicznego, a jednocześnie sektor ten jest obracany dookrężnie, co zwiększa odporność na zakłócenia radioelektroniczne. Radar może śledzić do 130 celów jednocześnie na odległościach co najmniej 80 km i określa trzy współrzędne celu. W systemie SAMP/T wyrzutnie są połączone z modułem kierowania ogniem przy pomocy łącza radioliniowego i mogą być rozstawione w odległości do 10 km od układu kierowania ogniem. Zastosowano nowoczesny moduł topograficzny, wspomagany odbiornikiem GPS.

Próby pocisku ”Aster 30” prowadzono od lipca 1995 r., z użyciem specjalnego stanowiska naziemnego. Pierwsze odpalenie kierowane pocisku przeciwko realnemu celowi nastąpiło w grudniu 1997 r. Pierwsze bezpośrednie trafienie zostało uzyskane w listopadzie 1998 r. Aby przeprowadzić próby systemu SAMP/T, dwie prototypowe baterie zostały zakupione przez Francję i Włochy (każda z jednym modułem kierowania ogniem i z jedną wyrzutnią), dostarczone wraz z 70 pociskami ”Aster 30”. Próby prototypowych baterii zakończono w końcu 2001 r.

W 2007 r. zamówienie przewidywało dostawę 18 baterii bojowych i 863 rakiet ”Aster 30”. Spośród wymienionych, 6 baterii (24 wyrzutnie i 300 pocisków) miało trafić do francuskiego lotnictwa, 6 baterii (24 wyrzutnie i 288 pocisków)- do francuskich wojsk lądowych oraz 6 baterii (24 wyrzutnie i 288 pocisków) do włoskich wojsk lądowych. Dostawy seryjnych zestawów zaczęły się w 2006 r. Podpisany w listopadzie 2005 r. kontrakt przewidywał modernizację systemu do postaci Block 1. Dostawy SAMP/T Block 1 dla Francji miały się zacząć w 2008 r., podczas gdy wcześniej dostarczone systemy będą zmodyfikowane do tego standardu. Odmiana Block 1 będzie mogła zwalczać pociski balistyczne o zasięgu do 600 km (zasięg zwalczania- 30-40km na wysokości- ok. 20000m), równocześnie (w tym samym czasie) z cela aerodynamicznymi. Istnieje też możliwość zwalczania celów opancerzonych (śmigłowce bojowe, czy opancerzone elementy skrzydlatych pocisków manewrujących).

W 2007 r. prowadzone były dyskusje nad nową wersją systemu, budowaną w ramach serii SAMP/T Block 2. Miała ona posiadać większe możliwości w zakresie zwalczania celów balistycznych (o zasięgu do 2000 km, wyposażone w oddzielane głowice i zaawansowane pułapki). Wersja ta będzie wzbogacona o dwustopniową przeciwrakietę ”Aster Block 2”. W pierwszym stopniu ma znajdować się silnik na stały materiał pędny, drugi stopień stanowić ma pocisk rażący cel energią kinetyczną TKV, który nie będzie wyposażony we własny napęd, ale jedynie w czujnik termiczny układu samonaprowadzania i reaktywny system sterowania DACS na stały materiał pędny. TKV nie posiada głowicy bojowej, ma niszczyć cel energią kinetyczną uderzenia.

W Polsce.

Koncern MBDA oferował dostawę przeciwlotniczego zestawu rakietowego SAMP/T dla Wojsk Obrony Przeciwlotniczej Sił Powietrznych. Zestaw SAMP/T zastąpiłby zestawy: 2K11 Krug i S-125M Newa-SC. Zapewniłby również Polskim Siłom Powietrznym niezbędne możliwości w zakresie zwalczania taktycznych pocisków balistycznych. SAMP/T oferowany Polsce zostałby odpowiednio dostosowany do konkretnych wymagań naszego kraju.

W dniu 29.06.2009 r. została podpisana umowa pomiędzy MBDA i Bumar Sp. z o.o. o strategicznej wieloletniej współpracy dwustronnej. Celem umowy, dla której bazę stanowiły porozumienia zawarte pomiędzy MBDA a CNPEP Radwar i Przemysłowym Instytutem Telekomunikacji S.A. w latach 2007 i 2008, był rozwój, produkcja, dostawy oraz promocja rakietowych systemów obrony przeciwlotniczej w oparciu o technologie polskich przedsiębiorstw oraz MBDA. Podstawą mają być polskie systemy radiolokacyjne i układy dowodzenia, wkładem MBDA będzie uzbrojenie rakietowe: pociski ”Mistral-2”, VL MICA i ”Aster”.

Dane techniczne pocisku ”Aster 15” (wg [1]):
Zasięg zwalczania: samolotu myśliwskiego- ok. 20 km, dużego samolotu taktycznego- ok. 30 km.

Dane techniczne pocisku ”Aster 30” (wg [1]):
Zasięg zwalczania: samolotu myśliwskiego- ok. 50 km, dużego samolotu taktycznego- ok. 70 km, dużego samolotu transportowego (np. samolotów walki elektronicznej czy rozpoznania elektronicznego) zasięg pocisku Aster 30 sięga 100-110 km.

Źródło:

[1] Kutnik S. ”Przeciwlotniczy zestaw rakietowy MBDA SAMP/T”. Nowa Technika Wojskowa nr 5/2007.
[2] Gyurösi M. ”Le Bourget 2007. Uzbrojenie przeciwlotnicze”. Nowa Technika Wojskowa nr 9/2007.
[3] Kiński A. ”Przeciwlotnicza oferta Bumaru i MBDA”. Nowa Technika Wojskowa nr 8/2009.
blog comments powered by Disqus