Lwowskie Warsztaty Lotnicze
LWL
Płaniernyj Zawod Ossoawiachima Nr 5

Logo Lwowskich Warsztatów Lotniczych. (Źródło: rys. Krzysztof Luto).

Lwowskie Warsztaty Lotnicze (LWL) mieściły się we Lwowie. Powstały 1.10.1937 r. jako kontynuacja Warsztatów Szybowcowych ZASPL. Były one filią Podlaskiej Wytwórni Samolotów, gdzie w 1937 r. rozpoczął pracę inż. Wacław Czerwiński. Warsztaty zajmowały pomieszczenia o powierzchni ok. 400 m2 i zatrudniały ok. 35 pracowników.

LWL produkowały szybowce konstrukcji inż. W. Czerwińskiego: WWS-1 ”Salamandra”, WWS-2 ”Żaba II” i WWS-3 ”Delfin” oraz PWS-101. Między LWL i PWS istniała kooperacja przy budowie szybowców. Biuro konstrukcyjne było wspólne, kierowane przez inż. W. Czerwińskiego. Projekty opracowywał W. Czerwiński, a dokumentację techniczną Józef Niespał.

W LWL wykonano prototypy PWS-102 ”Rekin”, w 1938/1939 r. zbudowano prototyp szybowca B-38 inż. M. Blaichera oraz motoszybowce ITS-8. W 1939 r. warsztaty rozpoczęły budowę szybowca PWS-103 oraz rozpoczęto budowę 2 egzemplarzy niemieckich szybowców DFS "Olympia Meise", na których mieli startować nasi szybownicy w czasie Olimpiady 1940 r. Warsztaty służyły także jako miejsce praktyk dla studentów Politechniki Lwowskiej. Produkcja warsztatów wyniosła ok. 160 szybowców.

We wrześniu 1939 r. Niemcy nic zbombardowali LWL. W dniu 8 września grupa pracowników LWL połączyła się z grupą ewakuacyjną PWS i dotarła 10 września do Czortkowa a następnie zatrzymała się w Kopyczyńcach. W dniu 16 września grupa LWL-PWS dołączyła się pod Worwolińcami do grupy ewakuacyjnej PZL WP-1. Atak Niemców na Lwów w dniach 12- 15 września został odparty przez wojska polskie. Gdy pod Lwów doszły wojska radzieckie, polska obrona przekazała im miasto, nic chcąc go oddać w ręce niemieckie.

W październiku tego samego roku warsztaty zostały przemiano­wane na Płaniernyj Zawod Ossoawiachima Nr 5. Dyrektorem najpierw został Rosjanin, Kudriaszow, a na wiosnę 1940 r. Andruszczenko, zastępcą do spraw technicznych Luizow, a pilotem doświadczalnym Korotow. Kierowni­kiem biura konstrukcyjnego pozostał Polak, inż. Rudolf Matz, a wśród pracowników biura utrzymali się polscy inżynierowie: Józef Niespał, Władysław Nowakowski i Roman Zatwarnicki. Majstrem w dziale drzewnym był Stanisław Hebda, a w dziale montażowym- Marian Janiszewski. Jesienią i zimą 1939/1940 r. ukończono w warsztatach budowę 10 szybowców przejściowych WWS-1 "Sala­mandra", czterech szybowców wysokowyczynowych PWS-102 "Rekin", jednego prototypu (wg [7]- dwóch prototypów) szybowca klasy olimpijskiej PWS-103 oraz dwóch szybowców "Olympia Meise" (których jednak nie oblatano). Następnie wytwórnia podjęła produk­cję około 25 dwumiejscowych szybowców treningowych Szeremietiew Sz-10 oraz kilkunastu dwumiejscowych szybowców szkolnych Antonow Us-6 i akrobacyjnych Gribowski G-9. Do warsztatów przysłano egzemplarz szybowca wyczynowego Antonow "Rot-Front 7" z zadaniem odtworzenia jego dokumentacji. Zadanie to wykonano, lecz produkcji nie zdążono uruchomić przed napaścią Niemiec na Związek Sowiecki 22.06.1941 r.

Niemcy zamienili wytwórnię w naprawcze zakłady samocho­dowe HKP (Heeres Kraft-Park).

Konstrukcje:
ITS-8, 1936, motoszybowiec szkolno-treningowy, wyczynowy, meteorologiczny.
WWS-1 ”Salamandra”, 1936, szybowiec treningowy.
WWS-2 ”Żaba”, 1937, szybowiec szkolny.
WWS-3 ”Delfin”, 1937, szybowiec treningowy.
PWS-101 (”Rekin”), 1938, szybowiec wysokowyczynowy.
B-38, 1939, szybowiec wysokowyczynowy.
PWS-102 ”Rekin”, 1939, szybowiec wysokowyczynowy.
PWS-103, 1939, szybowiec wysokowyczynowy.
DFS "Olympia Meise", 1939, szybowiec wyczynowy.

Galeria

  • Dwudźwigarowe skrzydło szybowca B-38 w budowie w Lwowskich Warsztatach Lotniczych. 1938/1939 r. (Źródło: ”Polskie konstrukcje lotnicze do 1939”. Tom 3).
  • Usterzenie pionowe B-38 w budowie w Lwowskich Warsztatach Lotniczych. 1938/1939 r. (Źródło: ”Polskie konstrukcje lotnicze do 1939”. Tom 3).

Źródło:

[1] Chwałczyk T., Glass A. ”Samoloty PWS”. Wydawnictwo Komunikacji i Łączności. Warszawa 1990.
[2] Krzyżan M. ”Samoloty w muzeach polskich”. Wydawnictwo Komunikacji i Łączności. Warszawa 1983.
[3] Glass A. ”Polskie konstrukcje lotnicze 1893-1939”. Wydawnictwo Komunikacji i Łączności. Warszawa 1977.
[4] Glass A. ”Ewakuacja polskich samolotów po 1 września 1939 roku”. Samoloty wojskowe świata 1935-1945.
[5] Skarbiński A. "Kolebka polskiego szybownictwa". Cracovia Leopolis nr 2/1997.
[6] Glass A., Kubalańca J. "Polskie konstrukcje lotnicze 1939- 1954". Tom 5. Wydawnictwo STRATUS. Sandomierz 2013.
[7] Glass A. ”Polskie konstrukcje lotnicze do 1939”. Tom 3. Wydawnictwo STRATUS. Sandomierz 2008.

blog comments powered by Disqus