Lublin R-XIII bis / ter / G (hydro), 1932
W maju 1933 r. Morski Dywizjon Lotniczy zamówił 10 wodnosamolotów R-XIII ter/hydro. Samoloty były pływakową wersją samolotów Lublin R-XIIID. Otrzymały one obrotnice typu KZA. Samoloty te nosiły numery od 704 do 713. Każdy samolot miał wymienny komplet podwozia kołowego i nart. Samoloty R-XIII ter/hydro zostały dostarczone do Dywizjonu Morskiego w Pucku od marca do czerwca 1934 r. Przydzielono je do eskadr liniowych I i II. Klucz złożony z trzech nowych R-XIII ter złożył wizytę w Kopenhadze w dniach 22-25.08.1934 r. Niestety w 1934 r. MDL utracił aż cztery R-XIII, a jeden został wyeliminowany na pewien czas ze służby.
W maju 1934 r. wytwórnia otrzymała zamówienie na 6 samolotów w wersji R-XIIIG, nieznacznie różniącej się tylko od wersji R-XIII ter i R-XIIID. Ponadto jeden R-XIIIG wytwórnia wykonała dla MDL w zamian za czwarty wodnosamolot Lublin R-VIII bis, którego przebudowa nie została dokończona. Samoloty R-XIIIG otrzymały numery od 714 do 720. Samoloty te miały podwozia lądowe wymieniane na metalowe pływaki oraz obrotnice SS-32 bis. Samoloty dostarczono w marcu i kwietniu 1935 r. W MDL były przydzielone do II eskadry liniowej i do REL w Pińsku. Wykorzystywano je do szkolenia załóg i do lotów patrolowych i rozpoznawczych. W 1939 r. zostały rozbite trzy R-XIII ter i R-XIII G. 31.08.1939 r. MDL dysponował czterema R-XIII ter i sześcioma R-XIIIG, w tym jeden na kołach.
1.09.1939 r. samoloty ewakuowano na Hel. Na samolocie R-XIIIG/hydro wykonano tylko dwa loty bojowe. Por. J. Rudzki z por. obs. Juszczakiewiczem wykonali lot rozpoznawczy w nocy z 6 na 7 września oraz następny w nocy z 7 na 8 września na samolocie R-XIII nr 714, podczas którego ostrzelali w Gdańsku Niemców, świętujących z powodu zdobycia Westerplatte. W dniu 8 września wszystkie R-XIII MDL zostały zbombardowane koło Juraty. Żaden cały R-XIII nie dostał się w ręce wroga. Ostatni R-XIIIG na kołach został przydzielony do plutonu łącznikowego Lądowej Obrony Wybrzeża. Stacjonował początkowo w Rumii, a później w Nowym Obłużu. 17.09.1939 r. samolot uległ rozbiciu podczas startu z meldunkiem sytuacyjnym do Warszawy.
Konstrukcja:
Dwumiejscowy zastrzałowy górnopłat (parasol) o konstrukcji mieszanej.
Płat prostokątno- eliptyczny, dwudzielny, drewniany, dwudźwigarowy, kryty sklejką do przedniego dźwigara- płótnem, wsparty na piramidce z rur stalowych i podparty dwiema parami duralowych kroplowych zastrzałów, wykrzyżowany cięgnami profilowymi. Profil płata zmodyfikowany IAW-127. Lotki ze skrzydełkami odciążającymi.
Kadłub kratownicowy spawany z rur stalowych, kryty lnianym płótnem. Przednia część kratownicy kadłuba wykrzyżowana rurami, tylna- drutem. Wieżyczka do mocowania płatów oraz piramidki boczne do mocowania podwozia i zastrzałów- integralne z kratą kadłuba. Łoże spawane z rur stalowych. Osłona silnika i przodu kadłuba z blachy duralowej. Zbiorniki na 200 l paliwa w przodzie kadłuba za silnikiem, nitowany z duralu, awaryjnie wyrzucany. Kabiny odkryte. Przednia kabina- pilota, osłonięta wiatrochronem, tylna kabina- obserwatora. Sterownice w obu kabinach, w tylnej kabinie drążek wyjmowany.
Usterzenie spawane z rur stalowych, kryte płótnem. Stateczniki usztywnione drutami. Statecznik poziomy przestawialny w locie. Stery z rogowym odciążeniem aerodynamicznym.
Podłodzie z rur stalowych i dwa metalowe pływaki metalowe Short z hydronalium, z redanem i sterem wodnym (w wersji R-XIII bis również drewniane płaskodenne Pińsk). Zamiennie było stosowane podwozie kołowe.
Uzbrojenie- 1 lub 2 ruchome karabiny maszynowe Vickers K lub Lewis obserwatora kal. 7,92 mm. Pod kadłubem małe bomby głębinowe oraz bomby ”myszki” w skrzynce, wyrzucane ręcznie przez obserwatora. Wg [1] w wersji R-XIII bis przewidziano możliwość zabierania 6 bomb po 12,5 kg pod kadłubem, ale z niej nie skorzystano.
Wyposażenie- tablica przyrządów wyposażona różnie w poszczególnych wersjach, m.in. w prędkościomierz Badin z zakrętomierzem i chyłomierzem, dwa wysokościomierze, busolę, sztuczny horyzont, manometry oleju i paliwa, termometr oleju i zegar czasowy.
- R-XIII bis- radiostacja pokładowa RKL/D lub aparat fotograficzny stały, albo ręczny, rakietnica, fotokarabin K-28, prądnica wiatraczkowa,
- R-XIII ter/G- aparat fotograficzny Eagle III, radiostację AVA.
Silnik- chłodzony powietrzem, 9- cylindrowy, gwiazdowy Skoda Wright ”Whirlwind J5” o mocy nominalnej 162 kW (220 KM) i mocy startowej 176 kW (240 KM). Śmigło dwułopatowe drewniane, stałe, Szomański- Hamilton o średnicy 2,7 m.
Dane techniczne R-XIII bis/hydro (wg [2]):
Rozpiętość- 13,25 m, długość- 9,13 m, wysokość przed przeróbkami- (wg [1]) 3,24 m, po przeróbkach- 3,08 m, powierzchnia nośna- 24,5 m2.
Masa własna- 998 kg, masa użyteczna- 402 kg, masa całkowita- 1400 kg.
Prędkość max- 170 km/h, prędkość przelotowa- 150 km/h, prędkość minimalna- 76 km/h, wznoszenie- 3,3 m/s, pułap- 3900 m, zasięg- 450 km.
Dane techniczne R-XIII ter/hydro (wg [2]):
Rozpiętość- 13,25 m, długość- 9,13 m, wysokość- 3,08 m, powierzchnia nośna- 24,5 m2.
Masa własna- 1031 kg, masa użyteczna- 394 kg, masa całkowita- 1425 kg.
Prędkość max- 175 km/h, prędkość przelotowa- 155 km/h, prędkość minimalna- 76 km/h, wznoszenie- 3,2 m/s, pułap- 3800 m, zasięg- 450 km.
Dane techniczne R-XIIIG/hydro (wg [2]):
Rozpiętość- 13,25 m, długość- 9,4 m, wysokość- 3,08 m, powierzchnia nośna- 24,5 m2.
Masa własna- 1094 kg, masa użyteczna- 331 kg, masa całkowita- 1425 kg.
Prędkość max- 175 km/h, prędkość przelotowa- 155 km/h, prędkość minimalna- km/h, wznoszenie- 3,2 m/s, pułap- 3800 m, zasięg- 450 km.
Dane techniczne R-XIIIG lądowy (wg [2]):
Rozpiętość- 13,25 m, długość- 8,46 m, wysokość- 2,76 m, powierzchnia nośna- 24,5 m2.
Masa własna- 948 kg, masa użyteczna- 440 kg, masa całkowita- 1342 kg.
Prędkość max- 185 km/h, prędkość przelotowa- 165 km/h, prędkość minimalna- km/h, wznoszenie- 3,5 m/s, pułap- 4000 m, zasięg- 450 km.
Inne wersje:
Lublin R-XIII
Lublin R-XIIIDr (R-XXIII) ”Błękitny Ptak”
Lublin R-XIIIE/F
Lublin R-XIV
Lublin R-XIX
Galeria
Źródło:
[1] Morgała A. ”Samoloty wojskowe w Polsce 1924-1939”. Wyd. Bellona. Warszawa 2003.[2] Glass A. ”Polskie konstrukcje lotnicze do 1939”. Tom 1. Wydawnictwo STRATUS. Sandomierz 2004.