Lockheed Martin C-130J "Super Hercules", 1995

Samolot transportowy. USA.
Samolot transportowy Lockheed Martin C-130J-30 "Super Hercules" w barwach United States Air Force. (Źródło: Arpingstone via "Wikimedia Commons").
Część I- Lockheed Martin C-130 ”Hercules”

WERSJE ROZWOJOWE- CZWARTA GENERACJA- C-130J:

Na początku lat 1980-tych firma Lockheed oceniła, że czas na opracowanie znacznie zmodyfikowanej odmiany, która zastąpiłaby ”Herculesy” na początku XXI w. Prace zmierzały głównie w kierunku dalszej poprawy własności startu i lądowania, bezpieczeństwa lotu i efektywności sterowania. Pracom tym nadano kształt programu HTTB (High Technology Test Bed) i przygotowano samolot doświadczalny, który powstał z przebudowy L-100-20. Dodano w nim m.in.: płetwy przedłużone przed statecznik pionowy i poziomy, klapy dwuszczelinowe, przekonstruowaną krawędź natarcia skrzydła, przerywacze do wspomagania pracy lotek i nowe silniki Allison 501D Series IV o mocy po 3860 kW (5250 KM). Ponadto wprowadzono nowoczesne wyposażenie z cyfrowym układem sterowania, dalmierzem laserowym i kierowanym zestawem wykrywania w podczerwieni FLIR. Zmieniono kształt nosa, zmniejszając opory aerodynamiczne. HTTB oblatano 19.06.1984 r. Do 1990 r. przeprowadzono na nim rozmaite próby. Wiele rozwiązań przebadanych na HTTB zostało wprowadzonych na wersji C-130J.

Na początku lat 1990-tych firma Lockheed Martin rozpoczął prace nad opracowaniem nowej wersji C-130. Nowy samolot, oznaczony C-130J ”Super Hercules”, miał się charakteryzować możliwością transportu ładunku o masie 15 t na odległość większą niż w przypadku C-130H, posiadać skrócony rozbieg i dobieg oraz być tańszy w eksploatacji. Aby osiągnąć narzucone cele należało wyposażyć nowego C-130 w mocniejsze silniki oraz nowoczesną awionikę, a także dokonać niezbędnych zmian konstrukcyjnych. Do napędzania zastosowano nowy turbośmigłowy silnik Allison AE 210 (została wówczas wchłonięta przez Rolls-Royce'a). Zastosowano nowe, sześciołopatowe, śmigła firmy Dowty. Nowa jednostka napędowa charakteryzuje się niższym, o 15%, zużyciem paliwa w porównaniu z wcześniejszymi T56 jednocześnie generuje o 29% więcej ciągu. Dzięki wykorzystaniu nowoczesnej awioniki załoga została zredukowana o dwie osoby: usunięto stanowiska inżyniera pokładowego oraz nawigatora. Kabina została wyposażona w ciekłokrystaliczne wyświetlacze oraz systemy cyfrowe. Pierwsze dwa egzemplarze zeszły z linii produkcyjnej na przełomie września i października 1995 r. Jeden był w przedłużonej wersji C-130J-30, przeznaczony dla RAF, a drugi- w krótkiej wersji C-130J dla USAF.

W 1996 r. Lockheed Martin przedstawił też projekt wersji samolotu wczesnego ostrzegania C-130J AWACS. Poinformowano też o projekcie wersji... pływakowej dla amerykańskich jednostek specjalnych.

Na bazie wersji C-130J firma Lockheed Martin zaoferowała szeroki (i stale rozwijany) wachlarz wariantów specjalistycznych:
- C-130J-30- przedłużony wariant transportowego C-130J. Dodatkowy fragment kadłuba, o długości 4,56 m, został wstawiony przed skrzydło. Dzięki powiększeniu objętości C-130J-30 może zabrać o 28 spadochroniarzy lub 2 palety transportowe więcej niż zwykły C-130J,
- KC-130J- wariant dla lotnictwa piechoty morskiej USA, samoloty mogą być wykorzystywane jako maszyny transportowe lub latające cysterny wyposażone w podskrzydłowe zasobniki z giętkimi przewodami do pobierania paliwa przez samoloty lub śmigłowce,
- WC-130J- wariant przeznaczony do wykonywania zadań zwiadu meteorologicznego oraz badań związanych ze zjawiskami atmosferycznymi, samoloty tego typu zostały zakupione przez USAF,
- HC-130J - wariant patrolowo-ratowniczy przeznaczony dla Lotnictwa Straży Wybrzeża USA. Otrzymał radar poszukiwawczy dalekiego zasięgu, elektrooptyczne głowice obserwacyjne oraz dwa stanowiska dla operatorów i obserwatorów. Poza tym samoloty mają możliwość wykonywania zadań transportowych. W kabinie ładunkowej można też umieścić i zrzucać zasobniki ratunkowe. Pod skrzydłami można umieścić zasobniki z przewodami do tankowania w powietrzu śmigłowców ratowniczych,
- EC-130J- wariant zwiadu elektronicznego oraz walki psychologicznej poprzez emisję programów radiowych i telewizyjnych przeznaczony dla USAF. Samoloty tego typu są wyposażone w mocniejsze silniki AE 2100D3 o mocy 4615 kW (6000 KM) każdy. W kabinie ładunkowej znalazły się stanowiska dla pięciu operatorów systemów elektronicznych oraz potrzebne wyposażenie,
- HC/MC-130J- samolot ratownictwa bojowego przeznaczony dla Lotnictwa Sił Specjalnych USA. Informacja o przygotowywaniu tego typu samolotu została podana w 2008 r. Samolot przeznaczony jest do tankowania w powietrzu śmigłowców sił specjalnych, wsparcia misji bojowego poszukiwania i ratownictwa lotniczego oraz precyzyjnego zrzutu zaopatrzenia w trakcie lotu na małej wysokości. HC/MC-130J ma zwiększoną masę startową do 74 400 kg. Samolot będzie wyposażony w głowicę FLIR oznaczoną MTS-A (Multi Spectral Targeting System). Planowano, że powstanie ok. 115 egz. tej wersji, do 2009 r. zakontraktowanych było pierwszych 14 egz. Pierwszy HC/MC-130J miał zostać zaprezentowany w 2010 r., a dostawy samolotów seryjnych miały rozpocząć się w 2011 r.,
- AC-130J- w 2008 r. firma Lockheed Martin poinformowała, że na zlecenie USAF jest gotowa do opracowania i wprowadzenia do służby nowej generacji ”Herculesów” wsparcia artyleryjskiego- AC-130J. Miałyby one zastąpić używane obecnie AC-130H i AC-130U,
- C-130X- w 2008 r. firma Lockheed Martin poinformowała, że rozpoczęła prace nad kolejną wersją C-130J, oznaczoną wstępnie C-130XL. Nowy samolot ma się charakteryzować szerszym i dłuższym kadłubem, dzięki któremu nowa naszyna będzie mogła przewozić wozy bojowe rodziny Future Combat Systems. Jeśli amerykańskie USAF będą chciały ją zakupić możliwe jest rozpoczęcie dostaw w latach 2015-2020.

W październiku 2006 r. wyprodukowany został 2300 egz. samolotu C-130 ”Hercules”. Firmy Lockheed Martin oraz Snow Aviation International oferują wymianę dotychczasowych jednostek napędowych na Allison AE 2100 (Lockheed Martin) lub Pratt & Whitney PW-150A (Snow Aviation). Obie opcje są dedykowane dwóm najbardziej popularnym wersjom C-130E oraz C-130H.

Samolot-legenda Lockheed C-130 ”Hercules” stał się wyznacznikiem nowych standardów w klasie średnich samolotów transportowych, jest lub był wykorzystywany przez siły powietrzne ponad siedemdziesięciu państw na całym świecie (dane dotyczące liczby używanych samolotów należy traktować jako orientacyjne, w materiałach źródłowych są duże rozbieżności):
- Algieria- pierwsze 2 egz. C-130H-30 otrzymała w 1981 r., w latach 1982-1984 dostarczono 10 C-130H oraz 5 kolejnych C-130H-30. Ostatni egzemplarz, C-130H-30, dostarczono w listopadzie 1990 r. (wg [19]- w latach 1981-1984 zakupiono 10 C-130H, w 1990 dokupiono 1 C-130H-30. Cztery L-100-30 dostarczono liniom lotniczym Air Algerie, lecz w późniejszym okresie dwa z nich przejęło algierskie lotnictwo),
- Arabia Saudyjska- pierwsze 10 (wg [19]- 9) C-130E zostało dostarczonych w latach 1965-1968, dwa z nich zostały stracone w trakcie eksploatacji. W latach 1970-1992 zakupiono 37 (wg [19]- 32) C-130H, 8 KC-130H, 6 L-100-30 oraz 2 (wg [19]- 3) VC-130H. W wypadkach utracono 3 samoloty C-130H. Jeden L-100-30 został sprzedany prywatnemu użytkownikowi. W ich miejsce, w latach 1984-1992, dostarczono 3 C-130H-30 (wg [19]- 9 samolotów zostało specjalnie wyposażone i używane jako latające szpitale: 3 C-130H AEH (Air Emergency Hospital) i 6 przebudowanych z L-100-30),
- Argentyna- pierwsze 3 C-130E zostały dostarczone w 1968 r., jeden z nich został zniszczony w 1975 r. (wg [19]- dwa uległy zniszczeniu, ostatni przebudowano w 1983 r. na C-130H). W latach 1971-1975 zakupiono 5 C-130H, a w 1979 r.- 2 KC-130H. W czasie wojny o Falklandy jeden C-130E został zestrzelony przez samolot BAe ”Sea Harrier”. W ramach uzupełnienia strat po wojnie zakupiono 1 cywilny L-100-30, który został dostarczony w 1982 r. Kolejne C-130 otrzymano w latach 1992-1994, kiedy to USA przekazały za darmo 5 używanych C-130B,
- Australia- pierwszy odbiorca zagraniczny C-130. Kontrakt na zakup 12 C-130A został podpisany w 1958 r. Kolejne 12 C-130E zostało zamówionych w 1965 r. Samoloty były wykorzystane w czasie wojny wietnamskiej do mostu powietrznego między Australią, a siłami tego kraju operującymi w Azji Południowo-Wschodniej. C-130A zostały wycofane w 1978 r. i zastąpione przez 12 C-130H. W 1986 r. kilka zmagazynowanych C-130A sprzedano do Czadu. W drugiej połowie lat 1990-tych zamówiono 12 C-130J-30. W 2009 r. rozważano zakup kolejnych 6 egz. C-130J,
- Austria- zakupiła 3 używane C-130K pochodzące z nadwyżek sprzętowych RAF. Samoloty weszły do służby w 2003 r.,
- Bahrajn- posiadał 3 C-130B, które już zostały wycofane z eksploatacji,
- Bangladesz- otrzymał 5 wycofanych ze służby C-130B, które pochodziły z nadwyżek sprzętowych USAF,
- Belgia- w latach 1972-1973 dostarczono 12 C-130H. W czasie eksploatacji stracono 2 egz. Dla ich zrekompensowannia zakupiono od USAF używanego C-130E,
- Boliwia- w latach 1977-1979 zakupiono 2 C-130H oraz 1 L-100-30, które zostały uzupełnione w latach 1980-tych przez 12 wycofanych z użycia w USAF C-130A i C-130B (wg [19]- 7 wycofanych z użycia w USAF C-130A). W trakcie ich eksploatacji stracono 4 samoloty (cywilny L-100-30 został zestrzelony nad Angolą 16.03.1991 r.) Spośród pozostałych ”Herculesów”, 5 C-130A/B zostało wycofanych ze służby w latach 1990-tych,
- Botswana- otrzymała 3 wycofane ze służby C-130B, które pochodziły z nadwyżek sprzętowych lotnictwa amerykańskiego,
- Brazylia- od 1965 r. używała różnych wersji: 11 (wg [19]- 13) C-130E, 1 C-130H oraz 1 (wg [19]- 2) KC-130H. Spośród nich stracono w wypadkach różnego typu 6 egz., a jeden C-130E został wycofany ze służby. Od końca lat 1970-tych jeden z C-130E przebudowano na morski samolot patrolowo-rozpoznawczy i występował pod nieoficjalnym oznaczeniem RC-130E. Kolejne samoloty C-130H, dokupiono w latach 1980-tych. W 2001 r. zakupiono 10 eks-włoskich C-130H, które dostarczono do końca 2002 r.,
- Chile- w latach 1972-1973 zakupiono 2 C-130H, do których w 1992 r. dołączyły 4 C-130B pochodzące z nadwyżek sprzętowych lotnictwa USA,
- Czad- w latach 1980-tych zakupił używane C-130A: 3 egz. z Australii oraz 4 egz. z USA. Spośród nich stracono 5, a dwa kolejne sprzedano w 1991 r. W latach 1988-1989 zakupiono po jednym C-130H i C-130H-30 (wg [19]- aż do 1988 r., kiedy to zakończyły się libijskie napaści na Czad, państwo to otrzymywało pomoc militarną z Francji i z USA. Dostarczono tam m. in. 5 C-130A i C-130B w 1983 r. oraz 1 C-130H-30 i 1 C-130H w 1988 r.),
- Czechy- w latach 2008-2009 starały się o możliwość nabycia 4 samolotów C-130E/H niezbędnych dla zapewnienia mostu powietrznego do Afganistanu. Dwa z ”Herculesów”, po remoncie i modernizacji, byłyby używane operacyjnie, zaś pozostałe dwa stanowiłyby źródło części zamiennych,
- Dania- na początku lat 1970-tych (wg [19]- w 1975 r.) zakupiła 3 C-130H, które na początku XXI w. zostały zastąpione przez 4 C-13J-30,
- Egipt - w latach 1976-1982 zakupił 23 C-130H i 3 C-130H-30 (wg [19]- samoloty C-130H-30 zakupiono w 1990 r., jeden z nich był używany do transportu VIP). Spośród nich dwa samoloty C-130H były używane do transportu VIP. W trakcie służby stracono 4 egz., w tym jeden został rozbity w trakcie akcji komandosów na Cyprze w 1978 r. W celu uzupełnienia strat w 2003 r. zakupiono 3 eks-duńskie C-130H. Cztery C-130 przerobiono na dwa warianty specjalistyczne: latające salonki VC-130H (2 egz.) i latające stanowiska dowodzenia (2 egz.),
- Ekwador- w latach 1970-tych zakupił 4 eks-amerykańskie C-130B, które zostały w drugiej połowie dekady uzupełnione przez 3 C-130H. Niestety dwa C-130H rozbiły się w 1977 r. i 1982 r. W 1981 r. dokupiono jeden cywilny L-100-30. W 2009 r. w służbie znajdowały się 1 C-130B i 1 C-130H,
- Etiopia- w latach 1990-tych zakupiono 1 L-100-30 oraz 2 eks-amerykańskie C-130B,
- Filipiny- zakupiły 1 C-130A z Australii oraz 7 eks-amerykańskich C-130B. Większość z nich została wycofana ze służby w latach 1996-1997. W latach 1976-1977 zakupiono 3 C-130H oraz 4 (wg [19]- 5) L-100-20. Większość z nich została sprzedana użytkownikom cywilnym lub stanowiła źródło części zamiennych dla latających egzemplarzy (wg [19]- w 1991 r. otrzymały jeszcze 2 C-130B),
- Francja- w latach w 1987-1991 zakupiła 3 C-130H oraz 9 C-130H-30. Weszła również w posiadanie 2 C-130H, należących do Zairu, w wyniku ich zatrzymania (wg [19]- w 1996 odkupiono te samoloty od Zairu),
- Gabon- na przełomie lat 1980-tych i 1990-tych zakupił 1 C-130H oraz 2 (wg [19]- 3) L-100 (w wariantach L-100-20 i L-100-30). Ostatni z tych samolotów był wykorzystywany jako prezydencki,
- Grecja- w 1973 r. zakupiła 4 C-130H, kolejne 8 samolotów tej samej wersji zakupiono w 1975 r. W trakcie służby stracono w katastrofach 2 egz. W ramach uzupełnienia strat w zakupiono 5 (wg [19]- 4) eks-amerykańskich C-130B. Część z samolotów przystosowano do zadań przeciwpożarowych,
- Hiszpania- pierwsze 4 C-130H zostały dostarczone w latach 1973-1974, otrzymały one hiszpańskie oznaczenie T-10. W 1980 r. jeden z nich został stracony w wypadku. W 1976 r. dostarczono trzy KC-130H, które otrzymały oznaczenie TK-10. W latach 1980-tych zakupiono: 3 C-130H, 2 kolejne KC-130H oraz 1 C-130H-30, który otrzymał oznaczenie T-10-01,
- Holandia- w latach 1994-1995 zakupiła 2 C-130H-30,
- Honduras- otrzymał od USA w latach 1986-1989: 1 C-130D oraz 4 (wg [19]- 3) C-130A. C-130D rozbił się w 1986 r., a C-130A były sukcesywnie wycofywane ze służby od 1991 r. W 2009 r. w eksploatacji znajdował się 1 C-130A,
- Indie- w 2008 r. zamówiły 6 C-130J-30. Mają one służyć jako samoloty transportowe dla sił specjalnych. Ich dostawy miały rozpocząć się w 2011 r.,
- Indonezja- w latach 1958-1959 (wg [19]- lotniczych w latach 1960-1961) zakupiła 10 C-130B, w latach 1960-tych stracono w wyniku katastrof 2 egz. W latach 1970-tych zakupiono kolejnych 8 egz., a w latach 1980-tych zakupiono 2 latające cysterny KC-130B oraz nieokreśloną ilość C-130H i C-130H-30 (wg [19]- w latach 1980-1981 Indonezja zakupiła 5 C-130H-30, 1 egz. wykonany w wersji patrolowo-morskiej C-130H-MP, a w latach 1981-1982 3 C-130H). Dwa spośród C-130H rozbiły się. Pozostałe, na skutek embarga na części zostały uziemione i skaniabalizowane,
- Irak- po wojnie w 2003 r. nowy rząd iracki otrzymał 3 eks-amerykańskie C-130E, które stały się zalążkiem sił powietrznych tego kraju. W 2008 r. Irak ogłosił chęć zakupu 6 samolotów C-130J-30,
- Iran- w latach 1962-1975 zakupił 4 C-130B, 28 C-130E oraz 32 (wg [19]- 30) C-130H, stając się jednym z największych użytkowników ”Herculesów” na świecie. W latach 1970-tych C-130B i 5 C-130E zostały sprzedane do Pakistanu. Po zerwaniu stosunków dyplomatycznych z USA flota samolotów C-130 zaczęła się wykruszać w wyniku braku dostępu do części zamiennych. W dniu 17.03.1994 r. jeden C-130 zestrzelono w Górnym Karabachu, w pobliżu Stepanakertu. Spowodowało to lawinowy wzrost liczby wypadków, w 2009 r. w służbie znajdowało się ok. 10 sprawnych samolotów,
- Izrael- w latach 1971-1972 otrzymał z USA 12 C-130E, do których wkrótce dołączyły 2 KC-130H i 10 C-130H. Po wybuchu wojny Jom Kippur USA przekazały Izraelowi kolejnych 12 C-130E. W chwili obecnej wycofano już część C-130E. W 2009 r. planowano zakup 4 egz. C-130J-30 ”Super Hercules” z opcją na dalsze 5 egz. Ich dostawy miały rozpocząć się w 2013 r.,
- Japonia- w 2009 r. posiadała 16 C-130H, których dostawy rozpoczęły się w 1984 r. Dodatkowo są one przystosowane do zrzucania min morskich,
- Jemen- w 1979 r. zamówił 2 C-130H. W 2009 r. znajdowały się w eksploatacji,
- Jordania- w 1973 r. otrzymała 4 eks-amerykańskie C-130B, które zostały zastąpione zakupionymi w 1978 r. 4 C-130H. C-130B po wycofaniu zostały sprzedane do Singapuru (2 egz.) lub złomowane,
- Kambodża- w 1997 r. otrzymała od Tajlandii jeden samolot C-130H,
- Kamerun- zakupił 2 C-130H i 1 C-130H-30, które poza zadaniami wojskowymi były wykorzystywane do lotów pasażerskich,
- Kanada- pierwsze 4 C-130B zostały dostarczone w 1960 r., otrzymały lokalne oznaczenie CC-130B. Spośród nich jeden został stracony w 1966 r., pozostałe 3 samoloty zostały zwrócone firmie Lockheed w 1967 r. w rozliczeniu za zamówione 24 C-130E (lokalne oznaczenie CC-130E). W latach 1980-tych 5 tych samolotów używano w do szkolenia nawigatorów (jako CC-130NT). W 1992 r. 4 z nich wraz z jednym CC-130E przebudowano na samoloty ratownicze dalekiego zasięgu. W latach 1970-tych dokupiono 9 C-130H i 5 KC-130H (noszą one oznaczenie CC-130H(T)). W trakcie eksploatacji stracono w wypadkach lotniczych 5 C-130E oraz 3 C-130H. W ramach uzupełnienia strat zakupiono 2 cywilne L-100-30 i oznaczono je jako CC-130. Wszystkie, dotychczas eksploatowane, ”Herculesy” zostaną zastąpione przez 17 C-130J,
- Katar- w 2008 r. zamówił 4 C-130J-30 z dostawą w latach 2010-2011,
- Kolumbia- pierwsze 3 eks-kanadyjskieC-130B zostały zakupione w 1969 r. Dwa z nich zostały stracone w wypadkach lotniczych. Kolejne 8(wg [19]- 7) używanych C-130B zostało zakupionych na początku lat 1980-tych z nadwyżek sprzętowych USA, dwa z nich były używane do patroli antynarkotykowych. W 1983 r. dostarczono 2 nowe C-130H,
- Korea Południowa- w 1987 r. zakupiła 4 C-130H-30, a w latach 1990-tych kolejne 4 C-130H-30 i 8 C-130H,
- Kuwejt- w 1970 r. zakupił 2 L-100-20. W 1980 r. jeden z nich rozbił się w południowej Francji, drugi w latach 1980-tych został oddany w rozliczeniu Lockheedowi za 4 L-100-30. Cztery nowe ”Herculesy” zastała inwazja iracka w 1990 r. w Kuwejcie, trzy z nich uciekły do Arabii Saudyjskiej, a czwarty został zdobyty i przetransportowany do Iraku, gdzie został uszkodzony przez lotnictwo koalicji anty-irackiej. Uszkodzony samolot powrócił w 1995 r., drogą lądową, do Kuwejtu, gdzie został skasowany,
- Libia- pod koniec lat 1960-tych zamówiła 16 C-130H, z których w latach 1970-1971 dostarczono 8 egz., pozostałe zostały zatrzymane w USA w wyniku nałożonego embarga. Jeden z nich został zniszczony izraelskimi bombami w czasie rajdu na Entebbe w kwietniu 1979. W 2009 r. pozostałe siedem nadal znajdowało się w eksploatacji,
- Malezja- w latach 1976-1980 odebrała 6 C-130H (wg [19]- zakupiła 6 C-130H i 3 w wersji patrolowo-ratowniczej C-130H-MP). Spośród nich jeden został stracony w 1980 r., a kolejny wycofany ze służby w wyniku zużycia w 1997 r. W latach 1980-tych zakupiono 3 C-130H oraz 6 C-130H-30. W 2009 r. wszystkie znajdowały się w eksploatacji,
- Maroko- w latach 1974-1981 kraj ten odebrał 17 C-130H oraz 2 KC-130H. W trakcie służby stracono przynajmniej 2 egz., które zostały zestrzelone przez partyzantów frontu Polisario w 1976 r. i 1981 r.,
- Meksyk- w latach 1987-1989 otrzymał 9 C-130A i 1 RC-130A pochodzących z rezerw USAF. W 1997 r. cztery C-130A zostały wycofane ze służby i na ich miejsce zakupiono 4 eks-amerykańskie C-130E. Po 2000 r. zakupiono eks-brytyjskie C-130K Mk.1 i C-130K Mk.3 oraz eks-izraelskie C-130E,
- Niger - w 1979 r. otrzymał 2 samoloty C-130H. W 1997 r. jeden z nich rozbił się, a los drugiego egzemplarza nie jest znany,
- Nigeria- w latach 1975-1976 otrzymała 6 C-130H, do których w 1985 r. dołączyły 3 C-130H-30. Jeden z C-130H rozbił się w 1992 r.,
- Norwegia- w 1969 r. otrzymała 6 C-130H, które były intensywnie wykorzystywane do lotów na rzecz ONZ. W 2007 r. podjęto decyzję o zakupie 4 C-130J-30 z dostawą w 2010 r.,
- Nowa Zelandia- w 1965 r. otrzymała 5 C-130H, które są wykorzystywane do dziś. Po przedłużeniu ich żywotności planuje się, że będą latać do 2025 r., kiedy to zostaną zastąpione nowymi samolotami,
- Oman - w 1981 r. zakupił 3 samoloty C-130H, które są ciągle znajdują się w eksploatacji. W 2009 r. zamówił 1 egz. C-130J-30 ”Super Hercules”,
- Pakistan- w latach 1960-tych i 1970-tych zakupił 13 C-130B, z których 5 egz. pochodziło z nadwyżek amerykańskich, 4 egz. z irańskich oraz 4 egz. fabrycznie nowe. W 1965 r. kilka C-130B używano w roli bombowca, do zrzucania do 22 bomb 454 kg ze specjalnie zmodyfikowanej rampy ładunkowej. Do nich wkrótce dołączyły kolejne: 5 C-130E z Iranu oraz 2 L-100 zakupione u producenta. W trakcie ich służby stracono w katastrofach 2 samoloty oraz wycofano ze służby kolejnych 5 egz.
- Peru- kraj ten zakupił i otrzymał w formie grantu 16 C-130: 2 eks-amerykańskie C-130D, 6 eks-amerykańskich C-130B oraz 8 fabrycznie nowych L-100-20. Spośród nich stracono w katastrofach trzy L-110-20, a C-130B i D zostały wycofane z eksploatacji,
- Portugalia- w latach 1977-1978 otrzymała 3 C-130H i 2 C-130H-30, do których w 1991 r. dokupiono trzeciego C-130H-30. Samoloty są przystosowane i wykorzystywane do zadań przeciwpożarowych,
- RPA- w latach 1962-1963 kraj ten zakupił 7 C-130B, wszystkie szczęśliwie przetrwały okres embarga i w latach 1990-tych dołączyły do nich 2 eks-amerykańskie C-130B i 3 C-130F. Wszystkie samoloty wersji C-130B przeszły modernizację awioniki. Samoloty wersji C-130F zostały wycofane z eksploatacji na początku XXI w.,
- Rumunia- kraj ten był pierwszym państwem w Europie Środkowo-Wschodniej, który wprowadził do służby C-130. W latach 1996-1997 otrzymał 4 eks-amerykańskie C-130B. W 2004 r. zakupiono 1 C-130H, który wcześniej był używany przez Siły Powietrzne Włoch,
- Singapur- w 1977 r. zakupił 4 używane C-130B, pochodzące z Jordanii oraz USA. W latach 1985-1986 samoloty te przebudowano na tankowce KC-130B- pierwsze dwa w Izraelu przez IAI, dwa kolejne przez Singapore Aerospace. W latach 1980-tych zakupiono w USA 6 C-130H, w tym jeden KC-130H,
- Sri Lanka- wojska lotnicze tego kraju zakupiły po 2000 r. 3 eks-brytyjskie samoloty C-130K,
- Sudan- w 1978 r. zakupił 6 C-130H, które są do dziś wykorzystywane operacyjnie,
- Szwecja- to pierwszy europejski użytkownik C-130. W 1965 r. Szwedzi zakupili 2 C-130E, które w 1982 r. zostały zmodernizowane do standardu C-130H. W latach 1980-tych zakupiono 6 C-130H. Samoloty tego typu noszą lokalne oznaczenie Tp-84,
- Tajlandia- w ramach amerykańskiej pomocy wojskowej otrzymała w 1980 r. pierwsze 3 C-130H. W 1983 r. zakupiono 1 C-130H-30, w latach 1988-1990 zakupiono 6 kolejnych C-30H-30, a w latach 1990-1992 kolejne 3 C-130H. Jeden z nich został przekazany Kambodży w 1997 r.,
- Tajwan- w drugiej połowie lat 1980-tych zakupiono 21 C-130H (wg [19]- w 1986 r. tajwańskie lotnictwo zakupiło 12 C-130H, a w 1996 r. dalsze 4). Spośród nich jeden rozbił się w 1997 r. Jeden egzemplarz został przebudowany na samolot zwiadu elektronicznego,
- Tunezja- w 1985 r. zakupiła 2 C-130H, do których w latach 1995-1998 dołączyło 7 C-130B pochodzących z nadwyżek sprzętowych USA,
- Turcja- w latach 1964-1974 otrzymała 8 C-130E (wg [19]- jeden z nich był w wersji C-130H i przyleciał do Turcji w 1987 r.), które pochodziły z amerykańskiego programu pomocy wojskowej. Spośród nich jeden rozbił się w 1968 r. W latach 1991-1992 dostarczono 6 ex-amerykańskich C-130B. Część z nich została przebudowana do wersji samolotów zwiadu elektronicznego siłami tureckiego i izraelskiego przemysłu zbrojeniowego,
- Uganda- zakupiła 2 egz. L-100-30,
- Urugwaj- w latach 1992-1994 zakupił 3 eks-amerykańskie C-130B, z których jeden został przeznaczony na części zamienne,
- USA- największy użytkownik C-130. Samoloty tego typu są wykorzystywane przez Siły Powietrzne (USAF, Gwardia Narodowa oraz Rezerwy USAF), Lotnictwo Piechoty Morskiej, Lotnictwo Marynarki Wojennej oraz Lotnictwo Straży Wybrzeża. W 2009 r. łącznie wszystkie te formacje posiadały na stanie ok. 900 samolotów różnych wersji. W przypadku Sił Powietrznych plany zakładały wymianę ok. 200 C-130E na 172 C-130J (do 2009 r. zamówiono 89 egz.), a samoloty pozostające w służbie (głównie C-130H) mają przejść do 2020 r. zabiegi modernizacyjne. Kolejnym programem jest planowana wymiana 115 specjalnych HC/MC-130 na nowe samoloty, do 2009 r. zakontraktowano pierwszych 14 HC/MC-130J. W 2009 r. ”Herculesy” znajdowały się w wyposażeniu 85 eskadr USAF, 30 Gwardii Narodowej i 50 aktywnych i rezerwowych. Są one wykorzystywane przez 57 jednostek transportowych oraz 28 innych (ratowniczych, specjalnych, szkolnych, doświadczalnych). W 2009 r. w eksploatacji znajdowały się głównie wersje C-130H oraz C-130J, jednak ciągle na wymianę oczekiwała spora liczba C-130E. US Navy posiadało 18 samolotów C-130T oraz 2 KC-130F/J wypożyczone od Lotnictwa Piechoty Morskiej. Marynarka Wojenna posiadała także pojedynczego C-130T, który stanowił wsparcie dla zespołu akrobacyjnego Blue Angels. Lotnictwo Piechoty Morskiej posiadało na stanie samoloty C-130, wszystkie oznaczone jako KC-130 (w wersjach T, R, F i J), które były wykorzystywane jako transportowce i samoloty tankowania powietrznego. Lotnictwo Straży Wybrzeża posiadało 27 C-130 (w wersjach H i J), które rozdysponowane są między cztery bazy (Wyspa Kodiak na Alasce, port lotniczy Kalaeloa na Hawajach, Elizabeth City w Północnej Karolinie, Clearwater na Florydzie). Do ich głównych zadań należy wykonywanie lotów patrolowych nad morzem i dozór prawny na wodach znajdujących się pod jurysdykcją USA. Historia zakupów i zastosowania wszystkich wersji samolotów C-130 ”Hercules” w lotnictwie USA opisana jest dokładniej w Części I- Rozwój konstrukcji, opis konstrukcji, dane techniczne.,
- Wenezuela- w latach 1970-1974 otrzymała 6 (wg [19]- 7) C-130H. Stracono w wypadkach 2 egzemplarze, które zostały zastąpione nowymi C-130H zamówionymi w 1985 r.,
- Wielka Brytania- w 1965 r. zamówiła 66 egz., które otrzymały oznaczenie C-130K (były to zmodyfikowane do brytyjskich wymogów C-130H). Pierwsze egzemplarze trafiły do 242 OCU (jednostki szkolenia operacyjnego) w grudniu 1966 r. Ostatniego dostarczono pod koniec 1968 r. W trakcie eksploatacji samoloty były poddawane różnym przebudowom. Spośród nich stracono w wypadkach oraz w wyniku działania przeciwnika 10 egz. W latach 1990-tych zamówiono 25 C-130J, spośród których stracono jeden,
- Wietnam- w czasie wojny wietnamskiej Siły Powietrzne Wietnamu Południowego przejęły w 1972 r. od USA 35 (wg [19]- 32) samolotów C-130A. . Po wycofaniu się Amerykanów samoloty te wykonywały zadania transportowe, ale służyły też jako prowizoryczne bombowce. W tym celu używano superbomb o masie 6804 kg, opracowanych przez Amerykanów do wykonywania lądowisk dla śmigłowców w terenach zalesionych. Ponadto zrzucano też do 96 sztuk 200-litrowych beczek z napalmem, zaopatrzonych w zapalniki. W czasie tych akcji zanotowano nawet pewne sukcesy, zniszczono np. stanowisko dowodzenia dywizji północnowietnamskiej. Pod koniec konfliktu samoloty były używane do ewakuacji ludności wietnamskiej, transportując niekiedy do 350 osób w jednym locie. 2 samoloty zostały zestrzelone przez siły komunistyczne, 1 rozbił się w wypadku. Po opanowaniu państwa przez wojska komunistyczne 19 samolotów uciekło do Tajlandii, a 13 pozostałych zostało wcielonych do wojsk lotniczych komunistycznego Wietnamu (wg [19]- w chwili upadku Republiki, 29.04.1975 r. tylko 10 C-130A było zdatnych do lotu. Trzy wydostały się do Singapuru, a 7 do Tajlandii, 13 zaś wpadło w ręce komunistów). Samoloty te po remoncie wcielono do 918 Pułku Transportowego. Prawdopodobnie kilka C-130 trafiło do ośrodków badawczych w ZSRR. Z powodu braku części zamiennych ilość sprawnych samolotów w 1993 r. spadła do zera,
- Włochy - w latach 1970-1972 otrzymały 14 C-130H, które poza zadaniami transportowymi były wykorzystywane jako samoloty przeciwpożarowe. W 1977 r. stracono w katastrofie jeden samolot, a w 1980 r. wycofano ze względu na stan techniczny kolejny. Pod koniec lat 1990-tych zamówiono łącznie 24 egz. w najnowszych wersjach C-130J i C-130J-30, które wyparły C-130H,
- Zair- na początku lat 1970-tych zamówił 7 C-130H. W trakcie służby stracono w 1977 r. jeden samolot, kolejny w 1980 r. Dwa samoloty zostały aresztowane na lotnisku w Milanie i przekazane (wg [19]- sprzedane) Francji w 1994 r. Los pozostałych nie jest znany,
- Zambia- zakupiła 5 L-100-30 (wg [19]- kilka C-130B), które są wykorzystywane przez siły zbrojne oraz prezydenta kraju,
- Zimbabwe- w 1996 r. kraj ten otrzymał bezpłatnie od rządu USA 2 C-130E z zapasów USAF,
- Zjednoczone Emiraty Arabskie- pierwsze 2 C-130H otrzymały w 1975 (wg [19]- 1973) r. i były wykorzystywane do 1984 r. W 1981 r. zakupiono kolejne 2 C-130H, po czym w 1983 r. ostatnie 2 w wersji C-130H-30. W lutym 2009 r. podpisano kontrakt na dostawę 12 samolotów C-130J,
- Związek Socjalistycznych Republik Radzieckich- po 1975 r. ZSRR badał 1-2 C-130A zdobyte przez komunistów w Wietnamie.

W Polsce.

W latach 1980-tych w Etiopii w wyniku kilkuletniej, katastrofalnej suszy, miliony ludzi zostało zagrożonych klęską głodu i chorób. W styczniu 1985 r. do Etiopii została wysłana Polska Eskadra Pomocy Etiopii, w składzie 3 śmigłowców Mil Mi-8. Jej zadaniem był transport żywności, leków i ubrań do niedostępnych rejonów wysokogórskich i pustynnych. Do transportu osób oraz sprzętu Eskadry wykorzystywane były również brytyjskie samoloty Lockheed C-130 ”Hercules” z RAF oraz niemieckie Transall C-160.

W pierwszej połowie lat 1990-tych Polska zaczęła aspirować do członkostwa w NATO. Wojsko Polskie aktywnie uczestniczyło w misjach międzynarodowych, co wiązało się z koniecznością transportu żołnierzy i zaopatrzenia na dalsze odległości. Zadania takie nie zawsze mogły być wykonane przez samoloty Antonow An-26, głównie z racji ich ograniczonej ładowności i niedostatecznego zasięgu. Stany Zjednoczone zaproponowały wówczas bezpłatne przekazanie, wycofanych z eksploatacji, 4 samolotów C-130B ”Hercules”. Z racji ich znacznego wyeksploatowania, strona polska odmówiła, a samoloty trafiły ostatecznie do Rumunii.

W dniach od 17.09. do 13.10.1998 r. na poligonie w Drawsku przebywała na ćwiczeniach brytyjska 4 Brygada Pancerna ”Black Rats”. 19.09. nastąpiło lądowania brytyjsko-polskiego desantu powietrznego. Do transportu polskich spadochroniarzy z 6 Pomorskiej Brygady Desantowo-Szturmowej wykorzystano brytyjski samolot transportowy Lockheed C-130 ”Hercules”.

W latach 2002-2003 r. Polska podjęła starania o zakup 6 używanych ”Herculesów”, wycofywanych z eksploatacji w RAF (wersja C-130K). Na początku 2004 r. rząd USA zadecydował o przekazaniu Polsce eks-brytyjskich samolotów C-130K/K-30, będących od kilku lat własnością firmy Lockheed Martin. Początkowo przewidywano dwie opcje: albo przejęcie 6 samolotów, albo 5 plus 1 nielotnego magazynu części zamiennych. W obu uwzględniono, że 2 egz. będą w wariancie C-130K-30 o przedłużonym kadłubie, pozostałe zaś standardowe w wersji C-130K. Ostatecznie wybrano opcję drugą. Firma Lockheed Martin miała przeprowadzić ich remont i doposażyć je w niezbędne systemy awioniczne. Rozważano możliwość przystosowania 2 lub 3 maszyn do roli tankowców powietrznych. Początkowo przewidywano przekazanie Polsce pierwszego egzemplarza po remoncie w maju lub czerwcu 2005 r., natomiast przełomie lat 2006/2007 r. cała polska eskadra ”Herculesów” byłaby w komplecie. Jednak w maju 2005 r. przerwano przygotowania do przejęcia eks-brytyjskich samolotów Lockheed Martin C-130K/K-30. Decyzja podyktowana była dużym wzrostem kosztów programu.

Samoloty transportowe C-130 ”Hercules” lotnictwa amerykańskiego były wykorzystywane do transportu sił i środków Polskich Kontyngentów Wojskowych do Afganistanu i Iraku. Loty te były wykonywane przez samoloty USAF w ramach sojuszniczego mostu powietrznego.

Pod koniec 2005 r. administracja USA zaproponowała przejęcie 5 samolotów Lockheed Martin C-130E, po wycofaniu ich z jednostek liniowych USAF i poddaniu gruntownemu remontowi. Początkowo przewidywano, że pierwszy samolot zostanie dostarczony w grudniu 2007 r. Później termin ten został przesunięty, samoloty miały być dostarczone w okresie od września 2008 r. do sierpnia 2009 r. Pierwszy samolot C-130E został dostarczony dopiero 24.03.2009 r. Dostawa pozostałych 4 egz. znów uległa przesunięciu na styczeń 2010-koniec 2011 r. Powodem opóźnień dostaw było nieprawidłowe określenie stanu technicznego samolotów w firmie przeprowadzającej remont (L3 Systems) i wynikające stąd zbyt optymistyczne założenie czasu niezbędnego do wykonania prac. Aby wyszkolony polski personel nie utracił nawyków, Amerykanie zaproponowali rozwiązanie w postaci bezpłatnego użyczenia jednego samolotu na okres 11 miesięcy. Maszyna ta miała służyć do szkolenia załóg i podtrzymania ich nawyków, a także szkolenia personelu technicznego. Samolot został dostarczony do Polski 2.11.2009 r. ”Herculesy” trafiły do 14. Eskadry Lotnictwa Transportowego, wchodzącej początkowo w skład, powstałej z początkiem kwietnia 2007, 3. Brygady Lotnictwa Transportowego. W związku ze zmianami w strukturach Sił Powietrznych od 1.01.2009 r. 3. Brygadę Lotnictwa Transportowego przeformowano w 3. Skrzydło Lotnictwa Transportowego.

Pierwszy lot do Afganistanu transportowego ”Herculesa” z polskimi szachownicami na skrzydłach miał miejsce 14.12.2009 r.

Źródło:

[1] Rochowicz R. ”Kolejne podejście do Herculesa”. Nowa Technika Wojskowa nr 2/2006.
[2] Rochowicz R. ”Jeszcze raz o Herculesach”. Nowa Technika Wojskowa nr 3/2006.
[3] (ŁP) ”Transportowe plany Izraela- szczegóły”. Nowa Technika Wojskowa nr 9/2009.
[4] Nita M. ”Spadochroniarze nad Olesznem”. Nowa Technika Wojskowa nr 11/1998.
[5] Zalewski K. ”Na drodze ku nowoczesności”. Lotnictwo nr 5/2007.
[6] Pogorzelski K. ”Polskie śmigłowce nad Afryką (cz. II)”. Lotnictwo nr 5/2005.
[7] Woźniak M. ”Nowe oblicze Herculesów dla Polski”. Lotnictwo nr 7/2005.
[8] Rochowicz R. ”Herculesy w zawieszeniu”. Lotnictwo nr 1/2004.
[9] Woźniak M. ”Herculesy dla Polski”. Lotnictwo nr 12/2004.
[10] Abraszek P. ”Drugi Hercules w Polsce”. Nowa Technika Wojskowa nr 12/2009.
[11] Abraszek P. ”Czesi kupują C-295M”. Nowa Technika Wojskowa 8/2009.
[12] (PA) ”Ofensywa C-130J”. Nowa Technika Wojskowa 7/2009.
[13] (PA) ”Nowa wersja C-130J”. Nowa Technika Wojskowa nr 11/2009.
[14] (ŁP) ”Kolejne C-17 i C-130J dla Australii”. Nowa Technika Wojskowa 4/2009.
[15] Abraszek P. ”Pierwszy Hercles w Powidzu!” Nowa Technika Wojskowa 4/2009.
[16] (PA) ”Nowe samoloty transportowe i szkolne dla ZEA”. Nowa Technika Wojskowa 3/2009.
[17] Walczak J. ”Niepolski Hercules na afgańskim niebie”. Nowa Technika Wojskowa 1/2010.
[18] Pacholski Ł. ”C-130 Hercules na świecie”. Lotnictwo nr 4/2009.
[19] Rybak E. F., Gruszczyński J. ”C-130”. Seria ”Przegląd Konstrukcji Lotniczych” nr 33. Wydawnictwo: Agencja Lotnicza Altair, Sp. z o.o. Warszawa 1997.
blog comments powered by Disqus