Liore et Olivier LeO H-13, 1922

Prototyp łodzi latającej Liore et Olivier LeO H-13 został opracowany przez inż. Andrieu w wytwórni Liore et Olivier w Levallois-Perret pod Paryżem i oblatany w lipcu 1922 r. Konstrukcja powstała na zamówienie francuskich linii lotniczych Aeronavale. Od połowy 1923 r. zbudowano 23 samoloty w wersji pasażerskiej oznaczonej LeO H-13A i skierowano je do obsługi ruchu lotniczego w akwenie Morza Śródziemnego.
Zaprojektowano wersje wojskowe: wywiadowczo-bombową LeO H-13B3 i szkolną LeO H-13E. Różniły się one konstrukcją kadłuba. W trzyosobowej wersji LeO H-13B3 kabina pilota znajdowała się z tyłu za skrzydłami. W wersji szkolnej instruktor i uczeń siedzieli obok siebie w kabinie z przodu płatowca. Dla tej wersji przewidziano możliwość zabrania na pokład 4 osób załogi. W obu wariantach stanowiska strzelca i obserwatora znajdowały się w tych samych miejscach.
Produkcja wersji wojskowych ruszyła jesienią 1923 r. i zakończyła się po zbudowaniu 20 sztuk wersji LeO H-13B3 i 10 w wersji LeO H-13E. Te ostatnie zostały zaprojektowane tak, aby w potrzebie mogły służyć jako samoloty wywiadowcze. Wtedy obok pilota zasiadał obserwator obsługujący też przednie stanowiska strzeleckie. Pod płatami można było podwiesić 4 bomby (po dwie z każdej strony kadłuba). W marynarce francuskiej nie zyskały dobrej opinii. Najwięcej zarzutów stawiano słabej wytrzymałości konstrukcji i niedbalstwu wykonania w wytwórni. LeO H-13 zostały szybko odrzucone jako rozpoznawcze i używane w roli maszyn szkolnych.
Dalszym rozwojem samolotu była amfibia Liore et Olivier LeO H-135.
W Polsce.
Pierwszym fabrycznie nowym wodnosamolotem zakupionym dla polskiego lotnictwa morskiego była wielozadaniowa łódź latająca LeO H-13. Dotychczas wyposażenie MDL stanowił stary i zużyty sprzęt latający pochodzący z czasów I wojny światowej. W sierpniu 1923 r. zamówiono 2 egz. Dodatkowe dwa samoloty zakupiono nieco później. W MDL samoloty otrzymały cyfrowe oznaczenie typu: 1. Dwa były w wersji wywiadowczo-bombowej B3, oraz dwa w wersji szkolnej E. Pierwsze dotarły do Pucka w listopadzie 1924 r., ale zostały zmontowane i oblatane dopiero w maju i czerwcu 1925 r. LeO H-13B3 został wybrany jako typowy wodnosamolot niszczycielskim. Zamierzano zakupić jeszcze 4 H-13B3. Jednak ze względu na niską jakość wykonania, od zamówienia odstąpiono. W ich miejsce zakupiono łodzie latające Latham-43HB3.
Samoloty wywiadowcze zostały przydzielone do I Morskiej Eskadry Lotniczej. Rozpoczęły patrolowanie Bałtyku latem 1925 r. i pozostały w służbie przez kilka lat. Zostały wycofane z użycia z końcem 1929 r. i w 1931 r. Łodzie szkolne przydzielono do Sekcji Ćwiczeń. Były wykorzystywane przeważnie w roli samolotów szkolnych do krótkich lotów w strefie przylotniskowej. Jeden był używany w 1929 r. i 1930 r. w Rzecznym Plutonie Lotniczym w Pińsku. Wykonywał tam w dorzeczu rzeki Piny loty na współpracę z jednostkami Flotylli Pińskiej. Ostatni LeO H-13E został skasowany po wypadku 29.07.1931 r.
Konstrukcja:
Dwupłat o konstrukcji drewnianej. Załoga- 3 osoby. W wersji LeO H-13E możliwość zabrania 4 osób.
Skrzydła dwudźwigarowe trójdzielne, pokrycie: nosek sklejką, całość oklejona płótnem. Lotki na obu płatach. Komora płatów połączona stojakami i usztywniona ścięgnami z drutu. Pod skrzydłami boczne pływaki stabilizujące.
Kadłub łodziowy płaskodenny z redanem, kratownicowy pokryty sklejką. Kabina pilota w wersji B3 znajdowała się z tyłu za skrzydłem, w wersji E w przodzie- przed skrzydłem.
Usterzenie- statecznik poziomy podparty był zastrzałem i usztywniony ścięgnami z drutu. Ster wysokości z kompensacją rogową.
Uzbrojenie- 2 (wg [2]- 2 podwójne) ruchome karabiny maszynowe Lewis kal. 7,7 mm na obrotnicach w przodzie i w części środkowej kadłuba. Udźwig bomb- 100 kg, podwieszane na wyrzutnikach pod środkową częścią dolnego płata.
Wyposażenie- aparat fotograficzny i radiostacja RKL/L zasilana z 2 prądnic umieszczonych w kadłubie: w B3 z przodu za obrotnicą, w E z tyłu za krawędzią spływu skrzydła.
Napęd- 2 silniki rządowe V, chłodzone wodą Hispano-Suiza 8E o mocy 110 kW (150 KM) każdy. Śmigła drewniane ciągnące. Zbiorniki paliwa o łącznej pojemności 400 dm3 w B3 mniejszy opadowy na górnym planie i większy w kadłubie, w E tylko jeden na płacie. Zbiorniki oleju w gondolach silnikowych.
Dane techniczne LeO H-13 (wg [1]):
Rozpiętość- 16,0 m, długość- 11,5 m, wysokość- 3,7 (wg [2]- 4,25) m, powierzchnia nośna- 58,0 m2.
Masa własna- 1600 kg, masa użyteczna- 900 kg, masa całkowita- 2500 kg.
Prędkość max- 150 km/h, wznoszenie- 3,1 m/s, pułap- 3600 m, zasięg- 500 km.
Galeria
Źródło:
[1] Morgała A. ”Samoloty wojskowe w Polsce 1924-1939”. Wyd. Bellona. Warszawa 2003.[2] Sankowski W. ”Pierwsze Francuzy”. Lotnictwo z szachownicą nr 20.
[3] Morgała A. "Samoloty w polskim lotnictwie morskim". Wydawnictwa Komunikacji i Łączności. Warszawa 1985.