Gruchalski Kocjan "Orlik Olimpijski", 2023

Replika szybowca wyczynowego. Polska.
Replika szybowca wyczynowego Gruchalski Kocjan ”Orlik Olimpijski” w trakcie budowy. (Źródło: ”Portal Konin – Przegląd Koniński – Twoja gazeta w regionie ...”).
Pomysł na budowę repliki szybowca wyczynowego Kocjan "Orlik Olimpijski" powstał w sierpniu 2016 r. na spotkaniu w Politechnice Warszawskiej, gdzie Jerzy Gruchalski miał swój wykład. Wygłaszał go przed zacnym gronem profesorów, konstruktorów i studentów wydziału lotnictwa. Spotkał tam m.in. Tomasza Murawskiego, historyka szybownictwa, autora wielu publikacji o pol­skich szybowcach. To od niego dowiedział się, że ocalała połowa dokumentacji "Orlika". Zasadniczo była to połowa rysunków najważniejszych części szy­bowca, resztę można dopracować.

Projekt szybowca "Orlik Olim­pijski" został opracowany przez Antoniego Kocjana. Konstrukcja ta startowała w 1939 r. w międzynarodowym konkursie na szybowiec olim­pijski. "Orlik Olimpijski" zajął wówczas drugie miejsce, pierwsze miejsce zdobył szybowiec niemiecki DFS "Olympia Meise".

Powstała pełna dokumentacja techniczna tego unikatowego szybowca. Było to możliwe dzięki odnalezionym oryginalnym planom tego szybowca z 1939 r., pomiarom geometrii jedynego zachowanego "Orlika II" w USA w Elmirze NY oraz wzorowaniu się na konstrukcji powojennego szybowca IS-2 "Mucha" (opartej właśnie na "Orliku"). Brakujące rysunki szybowca opracował Tomasz Murawski. Za­chowały się również obliczenia tego szybowca. Zachowane oryginalne przedwojenne rysunki szybowca są tak zwaną dokumentacją warsztatową. Jest to dokumentacja uprosz­czona - narysowane są już gotowe zespoły w skali 1:1. ale też często 1:5, np. na jednym rysunku znajdują się wszystkie żeberka skrzydła narysowane w całości. Wykorzy­stane w budowie części metalowe mają przedwojenne oznaczenia materiałów, brak też jest zaznaczenia tolerancji w przypadku pasowań połączeń.

Konsultacji technicznych w projekcie udzielili: były konstruktor Szybowcowych Zakładów Doświadczalnych inż. Jerzy Kubalańca z Bielska-Białej i mgr. inż. Jerzy Mu­larczyk z Warszawy. Wsparciem meryto­rycznym służył dr inż. Andrzej Glass z Warszawy. Oprawę medialną zapewnił red. Adam Sikorski z programu historycznego TVP Było nie minęło.

Budowa repliki rozpoczęła się w listopadzie 2016 r. Projekt realizacji przedsięwzięcia został zgłoszony do Urzędu Lotniczego 10.03.2017 r. W lutym 2018 r. przekroczono półmetek prac. Sklejony cały kadłub został wyjęty z przyrządu montażowego, gotowe było też usterzenie czyli ster kierunku, wysokości i statecznik poziomy oraz wszystkie żeberka i noski skrzydła. Trwały prace nad przygotowaniem do montażu skrzydła- rozpoczęto klejenie pasów dźwigara skrzydła.

Wystąpiły trudności w czasie budowy skrzydeł. "Orlik Olimpijski" ma skrzydła wygięte w kształcie litery M. Stanowi to pewien problem w bu­dowie i wymaga zaawansowanych umiejętności technologicznych. Również usterzenie poziome sprawiło w budowie mały kłopot- ma dosyć skomplikowany kształt z uwagi na prostą górną krawędź dźwigara statecznika. Sam ster ma zamocowanie kątowe. Siłą rzeczy pojawiało się lekkie zwichrzenie.

W budowie "Orlika" zastosowano współczesny lotniczy metal, np. stal 30HGSA, i to na wszystkie praktycznie blachy czy sworznie. Z uwagi na stosowane szeroko obra­biarki numeryczne- problem wycięcia okuć z blach jest prosty, szybki i w miarę tani. Choć pozostawał nadal problem późniejszego ich zespawania kiedy wymaga tego technologia budowy. Aby zdobyć drewno sosnowe, trzeba było natrudzić się i na­jeździć po tartakach, aby wybrać odpowiednie deski. Sklejkę lotniczą w Europie produkują od lat tylko w Finlandii. W Polsce dostępna jest w sklepach modelarskich, które ją z stamtąd importują. Koszt sklejki w całym projekcie był dość duży, z uwagi na dużą jej ilość użytą do budowy szybowca- pokrycie kadłuba i kesonów skrzydeł.

Do klejenia drewna i sklejek używa się obecnie kleju epoksydowego Epidian 57. Jest on trochę cięższy od przedwojennej kazeiny, ale jest całkowicie wodoodporny. Pro­blemem jest jego krótki czas użycia wyno­szący 20- 40 minut- trzeba się spieszyć z nakładaniem go na klejone miejsca, co również z uwagi na gęstość tego kleju jest lekko utrudnione. Klejenie musi odbywać się cały czas w temperaturze powyżej 22 °C, w prze­ciwnym razie klej nie wiąże. Poza tym proces klejenia wymaga utrzymania stałej tempe­ratury przynajmniej przez 8 h podczas kle­jenia.

W międzyczasie, 4.11.2017 r., w Klubie Absolwenta Politechniki Warszawskiej, odbyła się prelekcja nt. szybowca "Orlik", w ramach cyklicznych spotkań poświęconych polskim kon­strukcjom lotniczym, organizowanych przez Andrzeja Glassa- skąd wzięła się popularna nazwa tych spotkań Glassówki.

W dniach 22- 23.10.2018 r., w dużej auli gmachu głównego Politechniki Warszawskiej miała miejsce wystawa polskich osiągnięć lotniczych w 100- lecie odzyskania niepodległości Per aspera ad astra. Jerzy Gruchalski zaprezentował replikę "Orlika Olimpijskiego". Żeby móc przyjrzeć się dokładnie drobiazgowej konstrukcji demonstrował projekt jeszcze nie ukończony. Takie było założenie, ponieważ chodziło o pokazanie zegarmistrzowskiej precyzji i sposobu budowania statków powietrznych w okresie przedwojennym.

W 2019 r. nastąpiła półroczna przerwa w budowie szybowca. Jerzy Gruchalski przeszedł poważną operacje dłoni. W 2020 r. nastąpiła kolejna przerwa w budowie. Ze względu na brak potrzebnych maszyn, wykonanie metalowego głównego okucia skrzydła zlecił zewnętrznej firmie. Niestety firma ta zwlekała z wykonaniem zamówienia. W końcu Jerzy Gruchalski podjął decyzję o samodzielnym wykonaniu tego okucia. W tym czasie ukazała się gotowa dokumentacja szybowca szkolnego Kocjan "Wrona". Żeby nie tracić czasu, rozpoczął budowę repliki Gruchalski Kocjan "Wrona", która została oblatana 29.07.2022 r.

Jesienią 2023 r. Jerzy Gruchalski przewidywał, że na dokończenie budowy szybowca "Orlik Olimpijski" trzeba poświęcić jeszcze ok. 2000 roboczogodzin.

Dane techniczne "Orlik Olimpijski" (wg [1]):
Rozpiętość- 15,0 m, długość- 6,3 m, wysokość- 1,5 m, powierzchnia nośna- 14,8 m2.
Masa całkowita- 168 kg.

Galeria

  • Replika szybowca wyczynowego Gruchalski Kocjan ”Orlik Olimpijski” w trakcie budowy. Przy kadłubie stoi jej budowniczy- Jerzy Gruchalski. (Źródło: przegladkoninski.pl).

Źródło:

[xx] "Orlik Olimpijski Replika". PiotrP: Strona wstępna.
[xx] Murawski T. "Orlik Olimpijski na półmetku". Skrzydlata Polska nr 3/2018.
[xx] "Orlik Olimpijski Glassowka 4-11-2017". Marek Niechcial.
[xx] "Jerzy Gruchalski ze Ślesina na 100-lecie Lotnictwa Polskiego buduje Orlika Olimpijskiego. Urzeczywistnia skrzydlate marzenia". Portal Konin – Przegląd Koniński – Twoja gazeta w regionie ....
[xx] "Jerzy Gruchalski ze Ślesia na 100-lecie Lotnictwa Polskiego zaprezentuje Orlika olimpijskiego". Portal Konin – Przegląd Koniński – Twoja gazeta w regionie ....
[xx] "Orlik Jerzego Gruchalskiego na wystawie polskich osiągnięć lotniczych w Warszawie". Portal Konin – Przegląd Koniński – Twoja gazeta w regionie ....
[xx] "„Numerem dwa” w filmie o Kocjanie jest Jerzy Gruchalski ze Ślesina. Dla relaksu pracuje nad szybowcem Wrona!'. Portal Konin – Przegląd Koniński – Twoja gazeta w regionie ....
[xx] "W 85. rocznicę powstania Szkoły Szybowcowej Ślizgowej nr 10 w Rzadkowie prezentowano szybowiec Wrona rekonstruowany przez Jerzego Gruchalskiego ze Ślesina". Portal Konin – Przegląd Koniński – Twoja gazeta w regionie ....
[xx] "Szybowiec skonstruowany w Ślesinie może trafić do Muzeum Lotnictwa Polskiego. Jerzy Gruchalski uhonorowany prestiżową nagrodą ,,Błękitne Skrzydła”". Portal Konin – Przegląd Koniński – Twoja gazeta w regionie ....
blog comments powered by Disqus