TZL Airdrome Fokker D-VII, 2018

Ultralekki samolot sportowy, replika samolotu myśliwskiego. Polska / USA.
Ultralekki samolot sportowy- replika samolotu myśliwskiego TZL Airdrome Fokker D-VII (SP-YZA), zbudowany w Warsztacie Lotniczym TZL w Świdniku. (Źródło: Politechnika Poznańska).

W 2015 r. zrodził się pomysł budowy replik sa­molotów Fokker D-VII dla uczczenia 100. rocznicy wybuchu Powstania Wiel­kopolskiego i istnienia Politechniki Poznańskiej. Najpierw był on pilotowany przez Polskie Stowarzyszenie Motoszybowcowe, które prowadziło publiczną zbiórkę na ten cel. Potem przejęła go Politechnika Poznańska. Budżet przedsięwzięcia został obliczony na przeszło milion złotych. Większość z tej kwoty wyłożyła sama uczelnia, 400 000 zł wyasygnował Urząd Marszałkowski w Poznaniu.

Początkowo Wielkopolska Eskadra Wolności miała składać się z czterech samolotów. Do budowy replik wybrano zestawy do samodzielnego montażu samolo­tów w skali 80%  Airdrome Fokker D-VII firmy Airdrome Aeroplanes z USA. W dniu 23.12.2016 r. Politechnika Poznańska zleciła wykonanie i dostawę trzech zestawów do montażu samolotów Fokker D-VII. W tym samym dniu Rektor prof. Tomasz Łodygowski wyraził zgodę na otwarcie zadania inwestycyjnego pod nazwą Budowa 3 szt. samolotów Fokker D.VII dla Wielkopolskiej Eskadry Niepodległości. W dniu 30.01.2017 r. Politechnika Poznańska podpisała umowę na wykonanie montażu trzech płatowców samolotów Fokker D-VII z firmą Warsztat Lotniczy TZL Henryk Wicki ze Świdnika. Pra­ce prowadzone były pod nadzorem Urzędu Lotnictwa Cywilnego.

W dniu 22.03.2017 r. firma DHL dostarczyła przesyłkę z trzema zestawami samolotów Airdrome Fokker D-VII do Warsztatu Lotniczego TZL w Świdniku. Montaż duraluminiowych szkieletów płatowców został ukończony w październiku 2017 r.

Początkowo do napędu samolotów planowano zastosować silniki Rotax, jednak dźwięk takiego silnika nie pasował do samolotu z I wojny światowej. Zaczęto rozważać zastosowanie starszych wersji silnika Continental, np. takich jakie są stosowane na samolotach Piper L-4 "Cub". Pasują mocą i mają ładną charakterystykę dźwięku, natomiast trudna jest ich dostępność i są dosyć ciężkie, więc ten pomysł też upadł. Problemem było to, że w oryginale Fokker miał silnik rzędowy, a takich silników dzisiaj się już nie produkuje. Ostatecznie do napędu zastosowano przerobione silniki Aero Vee 2.1, zaczerpnięte z samochodu Volkswagen Garbus o mocy ok. 59 kW (80 KM). Należało jednak zaprojektować i wykonać obliczenia wytrzymałościowe ramy silnika, w czym pomógł dr inż. Przemysław Golewski z Politechniki Lubelskiej. Zaprojektowano też nową maskę silnika.

Jeden z dwupłatów (SP-YZA) został pomalo­wany w biało- niebieskie barwy Po­litechniki Poznańskiej, jako głównego pomysło­dawcy. Ten samolot został ukończony jako pierwszy. Dwa kolejne (SP-YZB, SP-YZC) otrzymały malowanie z epoki, tzw. lozenge, z biało- czerwonymi szachownicami.

Pierwotnie samoloty miały być gotowe pod koniec 2018 r., jednak ten termin nie został dotrzymany. Niemiłym zaskoczeniem dla budowniczych była zdecydowanie większa pracochłonność niż w przypadku budowanych w warsztacie zestawów RV firmy Van’s Aircraft. W wielu przypadkach, trzeba było poprawiać, dopasowywać a niekiedy wzmacniać konstrukcję. Budowanie samolotów w skali innej niż 1:1 zrodziło sporo komplikacji, bo było mniej miejsca na zainstalowanie wielu części. Nie zawsze można było też zastosować standardowe rozwiązania lotnicze.

W grudniu 2018 r. gotowe były dwa egzemplarze, o znakach SP-YZA i SP-YZB. Pierwszy z nich dwukrotnie wzbił się w powietrze, pilotem- oblatywaczem był Jarosław Rozwód. Trzeci egzemplarz był niemal gotowy do oblotów.

Dwa samoloty (SP-YZA i SP-YZB) zostały przewiezione do Poznania, gdzie stały się główną atrakcją obozu powstańczego, który 27.12.2018 r. stanął na Placu Wolności w ramach obchodów 100. rocznicy wybuchu Powstania Wielkopolskiego.

Egzemplarz SP-YZA wykonywał loty wiosną 2019 r. Pilotowany był przez Wojciecha Muszyńskiego i Pawła Antkowiaka. Test był niezwykle krótki. Pierwszy z pilotów zrobił cztery kręgi, drugi wylądował już po dwóch. Samolot okazał się łatwy w pilotażu, prawidłowo wykonywał zakręty, nie miał złych narowów i miał bardzo bezpieczną charakterystykę przeciągnięcia. Po przeciągnięciu nie wpadał w korkociąg, ale opadał jak parasol, lotem szybują­cym, chociaż po ostrej ścieżce, zbli­żonej do śmigłowcowej autorotacji. Ogromne wrażenie zrobiło na pilotach latanie z odkrytą kabiną, czego nigdy wcześniej nie doświadczyli.

Próby w locie wykazały, że samolot posiada silnik o zbyt małej mocy i jego osiągi są bardzo słabe. Prędkość przeloto­wa mieściła się ledwie w granicach 90 km/h. I jak stwierdził Henryk Wicki: samolot miał prędkość minimalną, przelotową i maksymalną taką samą. Pilotom udało się nim wspiąć na wysokość 1000 m. Samolot odrywał się od ziemi po niecałych 100 m rozbiegu. Planowano wówczas zwiększyć moc silnika o 7,4- 11 kW (10- 15 KM) przez dołożenie do jednostki napędowej turbiny, co pozwoliłoby na po­prawę osiągów.

Przewidywano, że wszystkie trzy samoloty zakończą program oblotów i w maju 2019 r. zostaną oficjalnie dopuszczone do lotów. Samoloty miały zostać przebazowane na lotnisko Aeroklubu Poznańskiego w Kobylnicy. Jednak ich docelowym domem miało być lotnisko w Kąkolewie, na którym swoją działkę ma Politechnika. Tam też był budowany był hangar dla Fokkerów, który miał być gotowy na przełomie czerwca i lipca 2019 r.

Ostatecznie, drugi i trzeci egzemplarz nie zostały oblatane. Naniesiony na tych samolotach kamuflaż lozenge, w postaci okleiny, spowodował zwiększenie ich masy własnej o kilkanaście kilogramów. Co przy zamontowanych, za słabych silnikach, stanowiło poważny problem.

Fokkery SP-YZA i SP-YZB były prezentowane na Świdnik Air Festival 2019 (w dniach 8- 9.06.2019 r.), jednak tylko na pokazie statycznym.

Do wiosny 2020 r. samoloty nie były użytkowane. Jeden z samolotów przechowywany był na lotnisku w Kobylnicy, dwa kolejne- w Warsztacie Lotniczym TZL w Świdniku. Powodem tego były ograniczenia związane z koronawirusem. Planowano również wprowadzić pewne ulepszenia w silnikach i oczekiwano na dostawę ze Stanów Zjednoczonych potrzebnych części. W pierwszej kolejności miał być zmodernizowany poznański Fokker, później oba świdnickie.

13.09.2022 r. Fokker D-VII prezentowany był podczas uroczystego otwarcia Kampusu Kąkolewo Politechniki Poznańskiej na lotnisku w Kąkolewie w ramach projektu Aerosfera- Lotnisko rzeczy.

Zamierzone prace modernizacyjne prawdopodobnie nie zostały przeprowadzone, ponieważ w 2023 r. wszystkie trzy samoloty były nadal przechowywane w stanie rozmontowanym w hangarze na lotnisku w Kąkolewie oraz w Warsztacie Lotniczym TZL w Świdniku.

Konstrukcja:                                    
Jednomiejscowy dwupłat o konstrukcji metalowej.
Skrzydła dwudźwigarowe. Dźwigary z rur aluminiowych. Szkielet skrzydeł wykonany z rurek duraluminiowych 6061-T6. Łączenia za pomocą blach węzłowych wykonanych z duraluminium i nitów zrywalnych. Krawędzie spływu skrzydła stanowią calowe rurki miedziane, starannie uformowane ręcznie. Pokrycie skrzydeł syntetyczną tkaniną lotniczą Ceconite. Lotki tylko na górnym płacie. Płaty górny i dolny połączone były stojakami w układzie N. Komora płatów usztywniona wykrzyżowanymi linkami.
Kadłub kratownicowy, wykonany z rurek duraluminiowych 6061-T6. Łączenia za pomocą blach węzłowych wykonanych z duraluminium i nitów zrywalnych. Pokrycie syntetyczną tkaniną lotniczą Ceconite. Przednia część kadłuba pokryta blachą duraluminiową. Kabina odkryta.
Usterzenie wykonane podobnie jak skrzydła. Pokrycie tkaniną Ceconite. Usterzenie poziome podparte od dołu zastrzałem i usztywnione linką od góry.
Podwozie klasyczne stałe. Główne dwugoleniowe z osią stałą niedzieloną, usztywnione wykrzyżowanymi linkami. Kółko ogonowe sterowane.

Wyposażenie- zestaw podstawowych przyrządów pilotażowo- nawigacyjnych i kontroli pracy silnika, radiostacja, transponder.
Instalacje: elektryczna.
Samoloty są wyposażone w atrapy karabinów maszynowych.

Silnik- zmodyfikowany samochodowy Aero Vee 2.1, 4- cylindrowy, chłodzony powietrzem w układzie bokser o mocy ok. 59 kW (80 KM).
Śmigło dwułopatowe, drewniane o stałym skoku.

Dane techniczne TZL Airdrome Fokker D-VII (wg [różne źródła]):
Rozpiętość- ok. 7,1m, długość- ok. 4,6 m, wysokość- ok. 2,5 m, powierzchnia nośna- ok. 13,7 m2.
Masa całkowita- ok. 400 kg.
Prędkość przelotowa- ok. 90 km/h, pułap- ponad 1000 m.

Galeria

  • Ultralekki samolot sportowy TZL Airdrome Fokker D-VII (SP-YZA) w czasie prób. (Źródło: Politechnika Poznańska).
  • Ultralekki samolot sportowy TZL Airdrome Fokker D-VII (SP-YZA) w locie. (Źródło: Politechnika Poznańska).
  • Drugi egzemplarz samolotu TZL Airdrome Fokker D-VII (SP-YZB) w trakcie budowy. (Źródło: Politechnika Poznańska).
  • Samolot TZL Airdrome Fokker D-VII (SP-YZB) prezentowany na Placu Wolności w ramach obchodów 100. rocznicy wybuchu Powstania Wielkopolskiego. (Źródło: Głos Politechniki nr 1/2019).
  • Samoloty TZL Airdrome Fokker D-VII (SP-YZA i SP-YZB) prezentowane na Placu Wolności w ramach obchodów 100. rocznicy wybuchu Powstania Wielkopolskiego. (Źródło: Głos Politechniki nr 1/2019).
  • Samoloty TZL Airdrome Fokker D-VII prezentowany podczas otwarcia Kampusu Kąkolewo Politechniki Poznańskiej na lotnisku w Kąkolewie. (Źródło: Urząd Marszałkowski Województwa Wielkopolskiego w Poznaniu).
  • Samolot TZL Airdrome Fokker D-VII (SP-YZC) przechowywany w hangarze na lotnisku w Kąkolewie, 18.06.2023 r. (Źródło: Copyright Aleksander Kalinowski EPBC Spotters).

Źródło:

[1] "TZL: Praca z zabytkami polega na uczeniu się...". Strona główna | dlapilota.pl.
[2] Górzeński R. "Wielkopolska Eskadra Niepodległości". Głos Politechniki nr 2/2018.
[3] "Fokkery PP na 100-lecie Powstania Wielkopolskiego". Głos Politechniki nr 1/2019.
[4] "Fokkery na 100-lecie PP". Głos Politechniki nr 5/2019.
[5] JMR "Fokkery jak marzenie". Dwutygodnik Głos Świdnika – Najnowsze wiadomości z ....
[6] Mazur J. "Poznańska flota rodem ze Świdnika". Dwutygodnik Głos Świdnika – Najnowsze wiadomości z ....
[7] "Premiera replik samolotów Fokker w 100-lecie Powstania Wielkopolskiego". dzieje.pl - Historia Polski.
[8] Okoński G. "Fokkery trafią do Poznania, ale nie polecą nad miastem. Dlaczego?". Głos Wielkopolski - Wiadomości Poznań, Wiadomości ....
[8] Zalesiński Ł. "Fokkery na stulecie". Polska-Zbrojna.pl.
[9] "Fokkery, czyli repliki samolotów, którymi latali powstańcy wielkopolscy, trafią na lotnisko w Kobylnicy [ZDJĘCIA]". Poznań Nasze Miasto - Wiadomości, informacje i wydarzenia.
[10] Wijatkowski M. "Wielkopolska Eskadra Niepodległości wyruszyła do Poznania". Kurier Lubelski - Wiadomości Lublin, Wiadomości Lubelskie.
[11] "Repliki samolotów z I wojny na 100. rocznicę powstania wielkopolskiego". Strona główna | dlapilota.pl.
[12] Wielkopolska Eskadra Niepodległości. Facebook
[13] "Fokkery Wielkopolskiej Eskadry Niepodległości na razie nie latają - będą ulepszane". Głos Wielkopolski - Wiadomości Poznań, Wiadomości ....
[14] "Building an Airdrome Aeroplanes Fokker D.VII". KITPLANES.
[15] Airdrome Aeroplanes ~ Holden, MO.
[16] "Glassowka 21 10 2023 Repliki samolotów RWD zbudowane przez Henryka Wickiego (TZL)".
[17] "Poznan Institute of Technology Celebrates History with the AeroVee". Sonex Aircraft – The Sport Aircraft Reality Check!.
[18] "Powstaną repliki historycznych myśliwców". Polska-Zbrojna.pl.
[19] "Otwarcie Kampusu Kąkolewo". Strona Główna - Lotnisko Kąkolewo - nauka, lotnictwo, energia.

blog comments powered by Disqus