Hansa-Brandenburg W-13, 1916

Latająca łódź rozpoznawczo- bombowa. Niemcy / Austro-Węgry.
Latająca łódź Hansa-Brandenburg W-13 nr К 386, na której rozbił się Motorführer Wdowikowski. (Źródło: archiwum).

W 1916 r. Ernst Heinkel zaprojektował w firmie dla Hansa und Brandenburgische Flugzeugwerke latającą łódź rozpoznawczo- bombową Hansa-Brandenburg W-13. Jej konstrukcja oparta została na poprzednim typie- Hansa-Brandenburg FB.

Prototyp został oblatany w 1916 r. Po próbach W-13 został zaoferowany dowództwu floty niemieckiej i austro-węgierskiej K.u.K Kriegsmarine. Flota niemiecka nie zainteresowała się łodzią latającą, ponieważ preferowała wodnosamoloty pływakowe. Zakupiła tylko jeden egzemplarz, przeznaczony do przeprowadzenia prób.

Natomiast Austriacy już w grudniu 1916 r. złożyli zamówienie na dostawę 60 egz., później liczba zamówionych łodzi latających wzrosła do 148 (wg innych źródeł- 130). Ponieważ zdolności produkcyjne firmy Hansa und Brandenburgische były niewystarczające, produkcja została zlecona firmom austriackim Oeffag (Österrichische Flugzeugfabrik AG) i Phönix Flugzeug-Werke oraz węgierskiej UFAG (Ungarische Flugzeugfabrik AG). Łodzie W-13 produkowane na licencji w Austro-Węgrzech oznaczane były również jako Oeffag K lub Brandenburg K.

Produkcja łodzi latających Hansa-Brandenburg W-13:
- Hansa und Brandenburgische- pierwsza seria 15 egz. (nr K 305- K 319), druga seria- 45 egz. (nr K 320- K 364). Dostarczono wszystkie samoloty, z tego 40 egz. bez silników,
- UFAG- zamówiono 58 egz. (nr K 365- K 422), pięć łodzi (nr K 417- K 421) zostało zniszczonych w pożarze wytwórni. Wg innych źródeł- powstało 58 łodzi latających W-13, z czego 42 ukończono całkowicie, a reszta pozostała bez silników,
- Phönix- zamówiono 28 egz. (nr K 425- K 452), dostarczono tylko 10 pierwszych egzemplarzy, z tego 7 bez silnika,
- Oeffag- zbudowano 2 egz. (nr K 431 i K 434),

Pierwszy egzemplarz produkcji niemieckiej (K 305) został dostarczony w marcu 1917 r. Po jego katastrofie 25.04.1917 r. produkcja została opóźniona do tego stopnia, że ​​dostawa kolejnego egzemplarza została zrealizowana dopiero 6.03.1918 r., a ostatnie egzemplarze dostarczono w kwietniu 1918 r. W międzyczasie łodzie produkcji austro-węgierskiej weszły do czynnej służby. Łącznie w latach 1917- 1918 dostarczono 130 (wg innych źródeł- 134) egz. W trakcie eksploatacji silniki Austro-Daimler powodowały ciągłe problemy, które producent przypisywał złej jakości olejowi używanemu na froncie. Ponieważ wydawało się, że sytuacja ta nie ulegnie zmianie wraz z pogorszeniem się sytuacji wojennej Austro-Węgier, firma Austro-Daimler po prostu zaprzestała produkcji silnika. Spowodowało to, że 59 wyprodukowanych łodzi W-13 pozostała bez zespołu napędowego i trafiły bezpośrednio do magazynu.

Podczas I wojny światowej łodzie W-13 były używane przez Austro-Węgierską Marynarkę Wojenną. Operowały z baz nad Morzem Adriatyckim podczas kampanii włoskiej. Mimo problemów z silnikiem, okazała się dość skuteczną bronią. Pierwszym W-13, który wziął udział w akcji był K 366. W sierpniu 1917 r. zaatakował włoskie koszary w Palmanova. Łódź ta była używana w kolejnych operacjach bombowych, aż do jej zestrzelenia w październiku 1917 r. Inne maszyny były używane do bombardowania oraz  wykonywały loty rozpoznawcze i patrolowe nad Morzem Adriatyckim. Kiedy łodzie były używane w roli bombowca, załoga składała się z 2 osób, podczas lotów rozpoznawczych W-13 latały z załogą trzyosobową. W czerwcu 1918 r. dokonano skutecznego nalotu na włoski port Durazzo. W ostatnich miesiącach wojny, łodzie W-13 atakowały również cele lądowe w Bułgarii.

W dniu 1.08.1917 r. łódź W-13 nr K 308 została zdobyta przez włoskie kutry torpedowe. 28.09.1917 r. łódź nr K 307 wodowała przymusowo z powodu awarii silnika i została znaleziona przez włoski kuter torpedowy. Zdobyty egzemplarz był w prawie idealnym stanie. Kolejny egzemplarz K434 został uszkodzony podczas ataku na Poveglia i również zdobyty przez Włochów.

W 1919 r. jedna łódź W-13 (nr K 405) została wysłana do USA w ramach reparacji wojennych. W warsztatach Naval Aircraft Factory została wyremontowana i otrzymała sinik Liberty. Po przeprowadzeniu prób, została złomowana w czerwcu 1922 r.

Po zakończeniu wojny, kiedy Francuzi opuścili austro-węgierską bazę wodnosamolotów w Kumbor, Królewska Jugosłowiańska Marynarka Wojenna przejęła od 5 do 10 łodzi latających Brandenburg W-13. Niektórych z nich wcielono do służby, były używane do połowy lat 1920- tych jako patrolowe, rozpoznawcze i treningowe.

W Polsce.

W czasie I wojny światowej na samolotach Hansa-Brandenburg W-13 latali również Polacy, lotnicy w służbie lotnictwa morskiego Austro-Węgier:
- Wdowikowski- słu­żył jako Motorführer, pilot w Austro-Węgierskim lotnictwie morskim. W dniu 20.10.1918 , w trakcie startu łodzi latającej Hansa-Brandenburg W-13 nr К 386 z powodu defek­tu silnika maszyna spadła i została rozbita.

Konstrukcja:
Dwu- lub trzymiejscowy dwupłat o konstrukcji drewnianej.
Płaty o obrysie prostokątnym z zaokrąglonymi końcami. Płat górny o znacznie większej rozpiętości od dolnego, ze skosem do tyłu, wysunięty przed dolny płat. Środkowa część górnego płata posiadała z tyłu wycięcie na obracające się śmigło. Skrzydła dolne były przymocowane do kadłuba za pomocą stalowych przedłużeń głównych dźwigarów, które przechodziły przez kadłub. Komora płatów usztywniona rozpórkami międzyskrzydłowymi. Rozpórki były niezwykłe, ponieważ po obu stronach samolotu górne i dolne skrzydła były połączone dwoma parami rozpórek, które zbiegały się od dwóch punktów mocowania na górnym skrzydle do jednego punktu na dolnym skrzydle, tak że oglądane z przodu lub z tyłu rozpórki tworzyły kształt litery V. Rozpórki miedzyskrzydłowe były wykonane z opływowych stalowych rurek o średnicy 44 mm. Komora płatów usztywniona była dodatkowo wykrzyżowaniem z drutu. Lotki tylko na górnym płacie. Pod dolnymi skrzydłami znajdowały się pomocnicze pływaki.
Kadłub w kształcie łodzi z jednostopniowym redanem. Kabiny odkryte w układzie tandem, umieszczone z przodu kadłuba przed płatami.
Usterzenie w układzie klasycznym. Statecznik pionowy w kształcie ćwiartki koła, ster kierunku o obrysie trapezowym z wyważeniem rogowym. Statecznik poziomy o obrysie prostokątnym, umieszczony w połowie wysokości statecznika pionowego, podparty zastrzałami. Ster wysokości dwudzielny.

Uzbrojenie- 1 ruchomy karabin maszynowy Schwarzlose kal. 8 mm zamontowany w przedniej kabinie. Udźwig bomb- 200 kg. Wg [3]- łódź latająca była przystosowany do przenoszenia 2 bomb  155 kg, które podwieszane były pod dolnymi skrzydłami przy kadłubie (po jego obu stronach) i 14 bomb 20 kg podwieszanych na obu burtach kadłuba. Na zamkach umieszczonych na burtach kadłuba, można było podwiesić również bomby o masie 50 kg.

Silnik- w układzie V, 12- cylindrowy, chłodzony cieczą Austro-Daimler AD12 o mocy 254- 265 kW (345- 360 KM).
Silnik zamontowany na stalowych rozpórkach pomiędzy płatami. Śmigło pchające, dwułopatowe, wykonane z mahoniu, z wyjątkiem środkowej warstwy jesionu, końcówki śmigła mosiężne. Paliwo mieściło się w dwóch zbiornikach umieszczonych w kadłubie pod silnikiem. Przedni zbiornik mieścił 170 l, tylny- 590 l. Zbiornik grawitacyjny umieszczony był w prawym górnym skrzydle.

Dane techniczne Hansa-Brandenburg W-13 (wg [5]):
Rozpiętość- 20,4 m, długość- 12,2 m, wysokość- 4.0 m, powierzchnia nośna- 87 m2.
Masa własna- 1550 kg, masa startowa max- 2850 kg.
Prędkość max- 160 km/h, prędkość przelotowa- 150 km/h, czas wznoszenia na 1000 m- 9', czas wznoszenia na 2000 m- 24', pułap- 4000 m, zasięg- 820 km, czas lotu- 5 h.

Galeria

  • Latająca łódź Hansa-Brandenburg W-13 nr К 386 bazie w Trieście. (Źródło: archiwum).
  • Latająca łódź Hansa-Brandenburg W-13 nr К 308 produkcji niemieckiej firmy Hansa und Brandenburgische. (Źródło: archiwum).
  • Latająca łódź Hansa-Brandenburg W-13 nr К 373 w bazie w Trieście. Z boku kadłuba zawieszonych jest pięć bomb 50 kg produkcji zakładów Skoda. (Źródło: archiwum).
  • Latająca łódź Hansa-Brandenburg W-13 nr K 374 w locie, 26.01.1918 r. (Źródło: archiwum).
  • Latająca łódź Hansa-Brandenburg W-13 nr K 425 w widoku z przodu. (Źródło: archiwum).
  • Latająca łódź Hansa-Brandenburg W-13 na wodzie. (Źródło: archiwum).
  • Latająca łódź Hansa-Brandenburg W-13 nr A-5806 (ex-K 405) z silnikiem Liberty, podczas prób przeprowadzanych przez US Navy. (Źródło: archiwum).
  • Hansa-Brandenburg W-13, rysunek fabryczny. (Źródło: archiwum).

Źródło:

[1] Januszewski S. "Pionierzy. Polacy w siłach powietrznych Wielkiej Wojny 1914-1918". Fundacja Otwartego Muzeum Techniki. Wrocław 2019.
[2] Hauke E., Schroeder W., Tötschinger B. "Die Flugzeuge der k.u.k. Luftfahrtruppe und Seeflieger 1914-1918". Wydawnictwo Herbert Weishaupt Verlag. Graz 1988.
[3] Owers Colin A. "Hansa-Brandenburg Aircraft of WWI. Volume 2-Biplane Seaplanes". Seria "Great War Aviation Centennial Series" nr 18. Wydawnictwo Aeronaut Books. 2015.
[4] Gütschow F. "Die deutschen Flugboote.: Flugboote, Amphibien-Flugboote und Projekte von 1909 bis zur Gegenwart". Wydawnictwo Motorbuch Verlag. Stuttgart, 1978.
[5] Keimei Reinhard "Österreichs Luftfahrzeuge. Geschichte der Luftfahrt von den Anfängen bis Ende 1918". Wydawnictwo H. Weishaupt Verlag. Graz, 1981.
blog comments powered by Disqus