Iżorskij Zawod "Albatros", 1912
Udane loty sterowców "Gołub" i "Sokoł", które wykazały, że ich osiągi są zgodne z obliczeniami, były podstawą do złożenia w 1911 r. zamówienia na budowę dużego sterowca "Albatros". Został zbudowany w Zakładach Iżorskich (Ижорский завод) w Kołpino k. Sankt Petersburga. Projekt został opracowany przez rosyjskich inżynierów wojskowych B. W. Gołubowa i D. S. Sucharżjewskiego. Powłoka sterowca została wykonana w zakładach TRARM" (Товарищество Российско-Американской резиновой мануфактуры- Towarzystwo Rosyjsko- Amerykańskie Manufaktura Gumy).
Jesienią 1911 r. Zakłady Iżorskie przedstawiły projekt i po otrzymaniu zamówienia przystąpiły do szczegółowych obliczeń i wykonania rysunków roboczych. Budowa sterowca opóźniła się. Ze względu na to, że objętość projektowanego sterowca wzrosła czterokrotnie w porównaniu do wcześniejszych sterowców, należało wykonać szczegółowe obliczenia i wykonać rysunki robocze. Według projektu sterowiec miał posiadać objętość ok. 10 000 m3, rozwijać prędkość 65 km/h, pułap do 2000 m, a czas lotu miał wynosić 20 h. Uzbrojenie miało składać się z 2 karabinów maszynowych oraz bomb o masie ok. 330 kg. Miał być wyposażony w radiostację o zasięgu 320 km.
Montaż sterowca rozpoczął się w sierpniu 1912 r., został ukończony jesienią 1912 r. (W literaturze podawane są błędne daty budowy: 1910, 1911 oraz 1913 r.). Pod koniec września 1912 r. wykonał pierwszy lot, który okazał się nieudany, gdyż mgła zmusiła sterowiec do lądowania niemal natychmiast po starcie. Przez ok. dwa miesiące sterowiec przebywał w hangarze, gdzie prowadzono prace mające na celu weryfikację poprawności konstrukcji powłoki i wyposażenia. Już po napełnieniu powłoki i zamontowaniu gondoli, zauważono błędy w konstrukcji olinowania, które nie zostały wykonane zgodnie z obliczeniami i rysunkami. Oś sterowca i stępka były ułożone nieprawidłowo, a osprzęt sterowca był zawieszony asymetrycznie. W dniu 13.10.1912 r. dokonano pomiarów powłoki, które wykazały jej odkształcenie.
Sterowiec nie przetrwał długo: po jednym z lotów próbnych pękła podwójna, gumowana powłoka sterowca. Zastąpiono ją powłoką potrójną, pokrytą cienką warstwą aluminium. Odbudowany sterowiec otrzymał nową nazwę "Albatros-2", ale nadal stosowana była nazwa "Albatros". 12.06.1913 r. nowy "Albatros" odbył swój pierwszy lot próbny. Już 22 czerwca wziął udział w mityngu lotniczym w Gatczynie. W sierpniu na sterowcu przetestowano stacji radiotelegraficzną. Następnie sterowiec pomyślnie przeszedł próby prędkości. Natomiast 12 września wykonał lot, który miał potwierdzić, zapisane w umowie osiągi: zasięg i pułap lotu. W ciągu 12 h pokonał ok. 640 km, z tego przez 3 h przebywał się na wysokości 1500 m, prowadząc nawigację w chmurach za pomocą kompasu. 28.09.1913 r. Ministerstwo Wojny zakończyło próby odbiorcze sterowca. Zakłady Iżorskie otrzymał nagrodę za osiągnięcie podczas prób prędkości większej o 1 m/s od zapisanej w umowie.
Chociaż "Albatros" nie dorównywał francuskim sterowcom w swojej klasie, to był najbardziej zaawansowanym sterowcem, jaki zbudowano w rosyjskich zakładach przed I wojną światową.
Podchorążowie Oficerskiej Szkoły Aeronautycznej rozpoczęli loty szkolne, przeprowadzono również próbne strzelania. W maju 1914 r. wysłużone silniki Clément-Bayard wymieniono na bardziej niezawodne Dunset-Żile. Sterowiec miał zostać przebazowany na Daleki Wschód, we Władywostoku ruszyła nawet budowa hangaru dla niego.
Kiedy wybuchła wojna, pomysł został porzucony, a sam sterowiec wysłano do 3. kompanii aeronautycznej w Lidzie. Sterowiec został uznany za bojowy i przeznaczony do wykonywania lotów rozpoznawczych i bombowych. Został przebazowany najpierw do Lidy, a następnie do wysuniętej bazy w Białymstoku. Trasę pokonał bez incydentów, przelatując ok. 780 km w 12 h. Latem 1914 r. przeprowadzając nocne bombardowanie dróg dojazdowych do Osowca, na rozkaz dowództwa Frontu Północno- Zachodniego, został omyłkowo ostrzelany z własnych pozycji. Sterowiec z wieloma przestrzelinami powłoki został wycofany do Brześcia Litewskiego. Po zakończeniu prac remontowych, w połowie września 1914 r. wrócił do Białegostoku, jednak nie na długo. 13.10.1914 r. podczas lotu na rozpoznanie, został poważni uszkodzony podczas przymusowego lądowania w złych warunkach atmosferycznych. Naprawa uszkodzeń w terenie okazała się niemożliwa i sterowiec został zdemontowany.
W Polsce.
Robert Niżewski, Rosjanin o polskich korzeniach, przeprowadzał testy odbiorcze sterowców Dux "Jastrjeb" i "Albatros". Jak sam wspomina: Z wielkim trudem udało mi się pomyślnie zakończyć testy "Albatrosa" i muszę powiedzieć, że tylko szczęście pomogło mi go nie zepsuć: w bezchmurną, zimną pogodę, na wysokości tysiąca metrów, sterowiec został nagle pokryty szronem i wszystkie liny były oblodzone. Sterowiec stał się tak ciężki, że musiałem zużyć prawie cały balast, a gdy zbliżałem się do hangaru, balastu nie było wcale. Pilotowanie podczas schodzenia było tak stresujące, że gdy sterowiec bezpiecznie dotknął ziemi i wydostałem się z gondoli, to prawie natychmiast, jeśli nie straciłem przytomności, to przynajmniej natychmiast zasnąłem.
Na początku 1914 r. Robert Niżewski został mianowany dowódcą sterowca "Albatros" i otrzymał rozkaz przelotu z Petersburga do Władywostoku. Z jego wspomnień: Początkowo to zadanie, które zapowiadało wiele przygód, podobało mi się, ale po dokładnym przemyśleniu doszedłem do wniosku, że bardzo trudno będzie mi przeprowadzić ten rajd, żeby nie powiedzieć, że jest niemożliwy. Za główną przeszkodę, oprócz dużej odległości, uznałem przelot nad Uralem i łańcuchami górskimi za Bajkałem z charakterystycznymi dla nich nieoczekiwanymi zmianami pogody, a nawet burzami. Ale rozkaz to rozkaz, nie było nic do gadania… Kiedy zaczęła się wojna, cały pomysł, muszę powiedzieć- niedostatecznie przemyślany, został porzucony, a sam sterowiec wysłano do 3. kompanii lotniczej, do miasto Lida .
Konstrukcja:
Sterowiec typu miękkiego. Załoga- 7 osób.
Powłoka wykonana z gumowanej tkaniny. Kształt powłoki utrzymywała długa gondola, podobnie jak w sterowcach francuskiego konstruktora Charlesa Renarda. W powłoce znajdowały się dwa balonety o pojemności po 1200 m³. Powłoka była pokryta aluminium, co pozwalało ograniczyć nagrzewanie się gazu i służyło jako kamuflaż.
Usterzenie składało się z dwóch stateczników poziomych zamontowanych po bokach tylnej części powłoki oraz statecznika pionowego zamontowanego pod tylną częścią powłoki. Do statecznika pionowego zamontowany był ster kierunku.
Gondola o przekroju prostokątnym, o konstrukcji kratownicowej.
Uzbrojenie-2 ruchome karabiny maszynowe Maxim kal. 7,62 mm, jeden zamontowany na grzbiecie powłoki oraz jeden w gondoli. Udźwig bomb- ok. 330 kg.
Napęd- 2 silniki rzędowe, 6- cylindrowe, chłodzone cieczą Clément-Bayard o mocy 110- 132 kW (150- 180 KM) każdy. Zastąpione później przez silniki Danset Żile o mocy 206 kW (280 KM) każdy.
Dwa śmigła konstrukcji Szabskiego o średnicy 4,75 m, zamontowane na wspornikach po bokach środkowej części gondoli.
Dane techniczne "Albatros" (wg [2]):
Długość-77,0 m, średnica max- 14,8 (wg [3]- 15,5) m, wysokość całkowita- 22,0 m, objętość- 9600 m3.
Ładowność- 3530 kg.
Prędkość max- 68 (wg [3]- 69) km/h, pułap- 2400 (wg [3]- 2000) m, czas lotu- 20 h.
Galeria
Źródło:
[1] Januszewski S. "Pionierzy. Polacy w siłach powietrznych Wielkiej Wojny 1914-1918". Fundacja Otwartego Muzeum Techniki. Wrocław 2019.[2] Дружинин Ю. О., Емелин А. Ю., Павлушенко М. И., Соболев Д. А. "Страницы истории отечественного воздухоплавания". Wydawnictwo Русское авиационное общество (РУСАВИА). Moskwa, 2013.
[3] "История Техники и Музейное Дело. Материалы VIII Международной научно-практической конференции 2-4 декабря 2014 года". Выпуск 7. Институт Истории Естествознания и Техники
Имени С.И. Вавилова Ран. Moskwa, 2015.
[4] Игорь Сикорский.
[5] Арие М.Я. "Дирижабли". Wydawnictwo Наукова умка. Kijów, 1986.