Dux "Jastrjeb", 1910

Sterowiec wojskowy. Rosja.
Pierwszy lot sterowca Dux ”Jastrjeb”, 1910 r. (Źródło: archiwum).

W 1909 r. Ministerstwo Wojny Rosji złożyło w zakładach Dux w Moskwie zamówienie na budowę dwóch sterowców o łączną sumę 66 000 rubli. Na mocy umowy zawartej 23.06.1910 r. przedsiębiorczy właściciel zakładu Julius A. Meller otrzymał działkę w Sankt Petersburgu do tymczasowego użytkowania, na czas budowy sterowców.

Sztabskapitan A. I. Szabskij zaprojektował i zbudował sterowiec typu miękkiego o objętości 2650- 2700 m3. Kształt powłoki utrzymywała długa gondola, podobnie jak w sterowcach francuskich konstrukcji Charlesa Renarda. Do napędu zastosowano silnik ENV o mocy 47 kW. Aerostat o masie 1830 kg został rozłożony na dziewięć części, transportowanych na sześciu lub siedmiu wozach.

We wrześniu 1910 r. sterowiec "Jastrjeb" został zmontowany w hangarze na Srjednjej Rogatkje koło Gatczyny. 6.10.1910 r. komisja Oficerskiej Szkoły Aeronautycznej dopuściła go do prób w locie. Pierwszy lot wykonał 5.11.1910 r. W czasie prób sterowiec wykonał dziesięć lotów o łącznym czasie 11 h, pokonując 262 km. Najwyższa osiągnięta wysokość wynosiła 550 m, a maksymalna prędkość 38 km/h. Na pokładzie sterowca mogło przebywać jednocześnie do dziewięciu osób.

12 października sterowiec przeleciał z Srjednjej Rogatki do Salizi w półtorej godziny, lecąc pod wiatr z prędkością 2- 3 m/s. W jego gondoli znajdowało dziewięć osób. 19 października sterowiec, na pokładzie którego znajdował się kapitan A. I. Szabskij, Ju. A. Meller i sztabskapitan Gjebauer, przeleciał do Petersburga na wysokości 400 m, zatoczył krąg nad Zamkiem Inżynierskim i wylądował na Polu Marsowym, przyjęty przez kompanię junkrów ze szkoły inżynierskiej. Następnego dnia "Jastrjeb" przeleciał 96 km w czasie 3 h 10 min. 25 października wykonał dwa udane loty nad Petersburgiem, w tym jeden na próbę prędkości maksymalnej. 26 października próby w locie zostały zakończone.

5.11.1910 r. na posiedzeniu komisji stwierdzono, że sterowiec jest bardzo dobrze zaprojektowany i nadaje się do służby. Podczas testów rozwinął prędkość 47 km/h. Mimo zwiększenia objętości jego powłoki do 2660 m3, w stosunku do planowanych 2500 m3, komisja uznała, że ​​nie ma to znaczenia z punktu widzenia wygody obsługi sterowca w hangarze. A zwiększenie objętości powłoki okazało się przydatne do celów szkoleniowych, ponieważ teraz sterowiec mógł zabrać, oprócz trzech członków załogi, jeszcze czterech lub pięciu pasażerów. Dlatego komisja postanowiła przyjąć sterowiec do służby i pozostawiła go w Oficerskiej Szkole Aeronautycznej.

W listopadzie 1910 r. planowano przelot do Moskwy, ale obserwatorium meteorologiczne w miejscowości Pułkowo ostrzegło, że warunki atmosferyczne spowodowane cyklonami są niekorzystne. Lot został przełożony na wiosnę 1911 r., po czym został całkowicie zaniechany.

29 kwietnia odbył się pierwszy lot sterowca w 1911 r., pod dowództwem kapitana A. I. Szabskiego. W ciągu trzech godzin pokonał ponad 100 km przy wietrze 5- 6 m/s. Osiągnięta wysokość lotu wynosiła 1000 m. W sumie w 1911 r. wykonał trzy loty pod dowództwem kapitana A. I. Szabskiego, o łącznym czasie 7 h 21 min. i przeleciał 230 km. 15 maja "Jastrjeb" osiągnął wysokość 1200 m.

W 1912 r. sterowiec wykonał największą liczbę lotów w czasie swojej służby- aż 52, w czasie których przeleciał 4428 km w łącznym czasie 78 h. Najwyższa wysokość, jaką osiągnął, wynosiła 1800 m. Był to wszechrosyjski rekord sterowca (wg innych źródeł- był to rekord świata w klasie lekkich sterowców, zatwierdzony przez Międzynarodową Federację Lotniczą). 26 maja "Jastrjeb" przeleciał z Petersburga do wsi Babino (137 km w 5 h i 40 min.) i z powrotem (100 km w 3 h). Próby "Jastrjeba" wykazały, że ​​małe sterowce nadają się tylko do szkolenia. Jednocześnie uważano, że w czasie wojny mogą zdarzyć się sytuacje, gdy mały sterowiec będzie bardziej przydatny niż prawdziwe samoloty. W tym czasie w Rosji uważano, że samoloty nie sprawdzą się na polu walki.

Kampanię 1913 r. "Jastrjeb" rozpoczął 27 lipca. Podczas manewrów korpusu (8- 11.08.1913 r.) wykonał trzy loty na rozpoznanie pozorowanego wroga, który wylądował na południowym wybrzeżu Zatoki Fińskiej w pobliżu Krasnej Górki. W lotach uczestniczyli oficerowie Sztabu Generalnego, którzy robili zdjęcia. Nie wykonywano lotów w dniach 14.08.- 21.09.1913 r., ponieważ powłoka została pokryta trarmolem, który miał zwiększyć nieprzepuszczalność tkaniny. Od 21 września ze sterowca zrzucano bomby i strzelano z karabinu maszynowego zainstalowanego w gondoli. W październiku loty stały się rzadsze ze względu na pogodę. Od 8 listopada sterowiec, przez całą zimę, znajdował się w hangarze. Łącznie w 1913 r. wykonał 42 loty o łącznym czasie 49 h i 46 min., pokonując 1184 km.

Loty sterowca kontynuowano w 1914 r. 17 maja roku po raz pierwszy w historii odbył się nocny lot sterowcem "Jastrjeb" z Gatczyny do Ługi i z powrotem. Na początku pierwszej wojny światowej sterowiec znajdował się na wyposażeniu 12. kompanii aeronautycznej. Pomimo, że był uzbrojony, to uznano go za przestarzały. Jego osiągi nie spełniały już wymagań dla sterowców wojskowych. Do zimy 1915 r. szkolono na nim pilotów sterowcowych.

W Polsce.

Robert Niżewski, Rosjanin o polskich korzeniach, przeprowadzał testy odbiorcze sterowców Iżorskij Zawod "Albatros" i Dux "Jastrjeb". 17.05.1914 r. po raz pierwszy w historii odbył się nocny lot sterowcem "Jastrjeb" z Gatczyny do Ługi i z powrotem. Trasa lotu przebiegała wzdłuż linii kolei warszawskiej na wysokości 200- 300 m. W skład załogi, pod dowództwem Roberta Niżewskiego, wchodzili aeronauci: Baszko, Kogutow, Karamyszjew i Niestierow. Ten sam Niestierow, który jako pierwszy wykonał martwą pętlę na samolocie i staranował nieprzyjacielski samolot na samym początku I wojny światowej.

Konstrukcja:
Sterowiec typu miękkiego. Załoga- 4 osoby, wg [2]- załoga- 3 osoby, pasażerów- 4- 5.
Powłoka wykonana z gumowanej tkaniny. Kształt powłoki utrzymywała długa gondola. W powłoce znajdowały się dwa balonety, jeden o objętości 360 m3, drugi- 335 m³. Statecznik pionowy znajdował się pod tylną częścią powłoki. Za statecznikiem pionowym znajdował się ster kierunku. W połowie wysokości statecznika pionowego zamontowany był statecznik poziomy.
Gondola o konstrukcji kratownicowej.

Uzbrojenie- 1 ruchomy karabin maszynowy Madsen kal. 7,62 mm zamontowany w gondoli oraz bomby.

Napęd- silnik w układzie litery V, 8- cylindrowy, chłodzony cieczą ENV o mocy 47 kW (64 KM). Wg [5]- silnik BMW o mocy 47 kW (64 KM).
Dwa śmigła drewniane, czterołopatowe konstrukcji Szabskiego o średnicy 3 m, zamontowane na wspornikach po bokach przedniej części gondoli. Napęd na śmigła przenoszony był za pomocą wałów Cardana.

Dane techniczne "Jastrjeb" (wg [3]):
Długość- 46,0 m, średnica max- 10 m, objętość- 2800 m3.
Ładowność- 1170 kg.
Prędkość max- 47  km/h, pułap- 2400 m, czas lotu- 6 h.

Galeria

  • Sterowiec ”Jastrjeb” w hangarze Oficerskiej Szkoły Aeronautycznej. (Źródło: archiwum).
  • Sterowiec ”Jastrjeb” podczas startu. (Źródło: archiwum).
  • Sterowiec ”Jastrjeb” w locie. (Źródło: archiwum).
  • Sterowiec ”Jastrjeb” w scenerii zimowej. (Źródło: archiwum).
  • Gondola sterowca ”Jastrjeb”. (Źródło: archiwum).
  • Gondola sterowca ”Jastrjeb”. (Źródło: archiwum).
  • Sterowiec Dux ”Jastrjeb”, rysunek. (Źródło: archiwum).

Źródło:

[1] Januszewski S. "Pionierzy. Polacy w siłach powietrznych Wielkiej Wojny 1914-1918". Fundacja Otwartego Muzeum Techniki. Wrocław 2019.
[2] Дружинин Ю. О., Емелин А. Ю., Павлушенко М. И., Соболев Д. А. "Страницы истории отечественного воздухоплавания". Wydawnictwo Русское авиационное общество (РУСАВИА). Moskwa, 2013.
[3] Игорь Сикорский.
[4] Арие М.Я. "Дирижабли". Wydawnictwo Наукова умка. Kijów, 1986.
[5] Авиару.рф.

blog comments powered by Disqus