Jabłonowski Wacław
Wacław Jabłonowski, urodził się ok. 1815 r., prawdopodobnie na Wołyniu, jako syn Stanisława Filipa, oficera Legionów Polskich, adiutanta marszałka Francji Bernadottego, późniejszego króla Szwecji i Natalii z Drzewieckich. Ekonomista, publicysta, działacz polityczny Wielkiej Emigracji, twórca różnych pomysłów wynalazczych. Jeden z nich zgłosił 26.10.1855 r. do opatentowania we Francji i 10.12.1855 r. otrzymał, wraz z francuskim przedsiębiorcą W. Boutry, patent wynalazczy nr 25.166 na malarstwo na porcelanie, szkle itp., zwane chromograficznym. Ochronę praw własności intelektualnej rozszerzył 12.02.1856 r. także na Anglię, w której patent wynalazczy nr 360/1856 wydano na imię jego brata Jana Feliksa.
W listach kierowanych pod adresem carów Mikołaja II w 1852 r. i Aleksandra II w 1857 i 1858 r., proponował im stworzenie oddziałów armii operujących na nartach oraz wykorzystanie w działaniach wojennych statku powietrznego (balonu).
W latach 1850- tych w poszukiwaniu źródeł dochodu, prowadził różne niepewne interesy. W 1855 wystąpił m.in. z projektem organizacji Towarzystwa Ujść Rodanu, mającego rozwijać składowe magazyny portowe dla potrzeb tranzytu międzynarodowego, i rozbudowywać śródlądowe drogi wodne. W spekulacje te zdołał zaangażować także kapitały wielu emigrantów. Skończyły się one bankructwem i zyskały Jabłonowskiemu opinię hochsztaplera, wyłudzającego od rodaków pieniądze na realizacje swych fantastycznych pomysłów. Pamiętnikarz Wielkiej Emigracji, Alfons Potrykowski, który również zawierzył Jabłonowskiemu pieniądze, określał go później mianem sławnego pianisty, a sławniejszego projekcjonisty i sławnego oszusta. Z początkiem 1854 r. Jabłonowski trafił nawet do więzienia Clichy, skazany za długi, skąd jednak wkrótce został zwolniony. W 1856 r. skorzystał z amnestii Aleksandra II i powrócił do kraju, wskutek czego na emigracji określono go mianem renegata, tak jak i jemu podobnych. W Żytomierzu opublikował jeszcze w 1861 r. broszurę Gospodarstwo na połowę gdzie prezentował własne propozycje reformy stosunków włościańskich. Żonaty był z Francuzką Crosmarie. Zmarł bezdzietnie.
Na emigracji był jednym z aktywniejszych pisarzy politycznych i krytyków literackich, wniósł poważny wkład w rozwój idei słowianofilstwa. Na emigracji, na którą udał się po klęsce Powstania Listopadowego, w którym nie uczestniczył, występował jako hrabia, którym nie był. Kilka lat spędził w Algierii. Był jednym z pierwszych Polaków, który poznał ten kraj. W 1840 r. opublikował broszurę, w której przedstawił projekt osadnictwa europejskiego w tym kraju, bliski ideom socjalizmu utopijnego Charlesa Fouriera, oparty na współpracy z ludnością arabską (Esąuisse d’un système de civilisation et de colonisation de l'Algérie). Po przybyciu do Francji związał się z obozem księcia Adama Czartoryskiego. Współpracował z organem obozu, czasopismem Trzeci Maj, był członkiem zawiązanego oficjalnie w 1843 r. Towarzystwa Fundatorów i Przyjaciół Trzeciego Maja, półtajnej organizacji insurekcyjno- monarchicznej, opowiadającej się za Polską niepodległą jako monarchią konstytucyjną pod berłem dynastii Czartoryskich. W latach 1840- tych rozwinął, pod wpływem Towianizmu, żywą działalność polityczną, propagując idee panslawizmu i ugody z Rosją. Swe credo polityczne zawarł w broszurze La France et la Pologne- Le slavianisme et la dynastie polonaise (1843 r.). W tym samym roku opublikował prospekt (w językach polskim, rosyjskim, czeskim i serbskim) czasopisma Sławianin, które pragnął uczynić głównym instrumentem propagandy swych idei. Poglądy Jabłonowskiego, który odwoływał się do siły moralnej narodu, ale wyrzekał się suwerenności Polski, oddając władzę nadrzędną carom Rosji, przewodzącym zjednoczonym narodom słowiańskim, spotkały się z szeroką krytyką ze strony nie tylko stronnictw rewolucyjnych ale i obozu monarchicznego. Trzeci Maj wykluczył go z grona współpracowników, ale wkrótce ponownie użyczył mu swych łamów, jako marnotrawnemu synowi.
Jako krytyk literacki był tym, który w opozycji do Adama Mickiewicza lansował Juliusza Słowackiego. W 1844 r. na łamach Trzeciego Maja uznał Beniowskiego za ideał poezji narodowej, zwracając się do poety jako do największego i misję mającego wieszcza. W 1848 r. wydał prospekt czasopisma panslawistycznego Le Slave, revue périodique, politique, économique et littéraire redagowanego w języku francuskim. Jego panslawizm bliski rusofilstwu nie zyskał mu zwolenników, ale Jabłonowski zyskał miano jednego z reprezentatywnych rzeczników tego nurtu politycznego na emigracji. Atakowany, oskarżany o kolaborację z ambasadą rosyjską, rozwijał swe idee w pismach polemicznych, w listach, w artykułach publikowanych i na łamach prasy francuskiej: La Nation, L’Assemblee Nationale, Les Débats, Unité, La Quotidienne i Gazette de France. Rozwijając program polityczny dla Rosji i plan wojny Rosji z Austrią i Turcją o oswobodzenie ludów słowiańskich i utworzenie konstytucyjnego państwa słowiańskiego pod berłem carów, w istocie wyrzekał się myśli o niepodległym i suwerennym państwie polskim.
Wacław Jabłonowski zmarł ok. 1861 r.
Konstrukcje:
Jabłonowski balon, 1850- 1858, projekt balonu wojskowego.
Źródło:
[1] Januszewski S. "Pionierzy. Polscy pionierzy lotnictwa 1647- 1918. Tom 1". Fundacja Otwartego Muzeum Techniki. Wrocław 2017.