Jabłonowski Wacław

Wacław Jabłonowski, urodził się ok. 1815 r., prawdopodobnie na Wołyniu, jako syn Stani­sława Filipa, oficera Legionów Polskich, adiutanta marszałka Francji Bernadottego, późniejszego króla Szwecji i Natalii z Drzewieckich. Ekonomi­sta, publicysta, działacz polityczny Wielkiej Emigra­cji, twórca różnych pomysłów wynalazczych. Jeden z nich zgłosił 26.10.1855 r. do opatentowania we Francji i 10.12.1855 r. otrzymał, wraz z francuskim przedsiębiorcą W. Boutry, patent wynalazczy nr 25.166 na malarstwo na porcelanie, szkle itp., zwane chromograficznym. Ochronę praw własności inte­lektualnej rozszerzył 12.02.1856 r. także na Anglię, w której patent wynalazczy nr 360/1856 wydano na imię jego brata Jana Feliksa.

W listach kierowanych pod adresem carów Miko­łaja II w 1852 r. i Aleksandra II w 1857 i 1858 r., proponował im stworzenie oddziałów armii operujących na nartach oraz wykorzystanie w działaniach wojen­nych statku powietrznego (balonu).

W latach 1850- tych w poszukiwaniu źródeł do­chodu, prowadził różne niepewne interesy. W 1855 wystąpił m.in. z projektem organizacji Towarzystwa Ujść Rodanu, mającego rozwijać składowe magazyny portowe dla potrzeb tranzytu międzynarodowego, i rozbudowywać śródlądowe drogi wodne. W speku­lacje te zdołał zaangażować także kapitały wielu emi­grantów. Skończyły się one bankructwem i zyskały Jabłonowskiemu opinię hochsztaplera, wyłudzającego od rodaków pieniądze na realizacje swych fantastycz­nych pomysłów. Pamiętnikarz Wielkiej Emigracji, Alfons Potrykowski, który również zawierzył Jabło­nowskiemu pieniądze, określał go później mianem sławnego pianisty, a sławniejszego projekcjonisty i sławnego oszusta. Z początkiem 1854 r. Jabłonow­ski trafił nawet do więzienia Clichy, skazany za długi, skąd jednak wkrótce został zwolniony. W 1856 r. skorzystał z amnestii Aleksandra II i powrócił do kraju, wskutek czego na emigracji określono go mia­nem renegata, tak jak i jemu podobnych. W Żytomie­rzu opublikował jeszcze w 1861 r. broszurę Gospodarstwo na połowę gdzie prezentował własne propo­zycje reformy stosunków włościańskich. Żonaty był z Francuzką Crosmarie. Zmarł bezdzietnie.

Na emigracji był jednym z aktywniejszych pisarzy politycznych i krytyków literackich, wniósł poważny wkład w rozwój idei słowianofilstwa. Na emigracji, na którą udał się po klęsce Powstania Listopadowego, w którym nie uczestniczył, występował jako hrabia, którym nie był. Kilka lat spędził w Algierii. Był jed­nym z pierwszych Polaków, który poznał ten kraj. W 1840 r. opublikował broszurę, w której przedstawił projekt osadnictwa europejskiego w tym kraju, bliski ideom socjalizmu utopijnego Charlesa Fouriera, oparty na współpracy z ludnością arabską (Esąuisse d’un système de civilisation et de colonisation de l'Algérie). Po przybyciu do Francji związał się z obozem księcia Adama Czartoryskiego. Współpra­cował z organem obozu, czasopismem Trzeci Maj, był członkiem zawiązanego oficjalnie w 1843 r. Towa­rzystwa Fundatorów i Przyjaciół Trzeciego Maja, półtajnej organizacji insurekcyjno- monarchicznej, opowiadającej się za Polską niepodległą jako monar­chią konstytucyjną pod berłem dynastii Czartory­skich. W latach 1840- tych rozwinął, pod wpływem Towianizmu, żywą działalność polityczną, propagując idee panslawizmu i ugody z Rosją. Swe credo polityczne zawarł w broszurze La France et la Pologne- Le slavianisme et la dynastie polonaise (1843 r.). W tym samym roku opublikował prospekt (w językach polskim, rosyjskim, czeskim i serbskim) czasopisma Sławianin, które pragnął uczynić głównym instru­mentem propagandy swych idei. Poglądy Jabłonow­skiego, który odwoływał się do siły moralnej narodu, ale wyrzekał się suwerenności Polski, oddając władzę nadrzędną carom Rosji, przewodzącym zjednoczo­nym narodom słowiańskim, spotkały się z szeroką krytyką ze strony nie tylko stronnictw rewolucyjnych ale i obozu monarchicznego. Trzeci Maj wykluczył go z grona współpracowników, ale wkrótce ponownie użyczył mu swych łamów, jako marnotrawnemu synowi.

Jako krytyk literacki był tym, który w opozycji do Adama Mickiewicza lansował Juliusza Słowackiego. W 1844 r. na łamach Trzeciego Maja uznał Beniowskiego za ideał poezji narodowej, zwracając się do poety jako do największego i misję mającego wieszcza. W 1848 r. wydał prospekt czaso­pisma panslawistycznego Le Slave, revue périodique, politique, économique et littéraire redagowanego w języku francuskim. Jego panslawizm bliski rusofilstwu nie zyskał mu zwolenników, ale Jabłonowski zyskał miano jednego z reprezentatywnych rzeczni­ków tego nurtu politycznego na emigracji. Atakowa­ny, oskarżany o kolaborację z ambasadą rosyjską, rozwijał swe idee w pismach polemicznych, w listach, w artykułach publikowanych i na łamach prasy fran­cuskiej: La Nation, L’Assemblee Nationale, Les Débats, Unité, La Quotidienne i Gazette de France. Rozwijając program polityczny dla Rosji i plan wojny Rosji z Austrią i Turcją o oswobodzenie ludów słowiańskich i utworzenie konstytucyjnego państwa słowiańskiego pod berłem carów, w istocie wyrzekał się myśli o niepodległym i suwerennym państwie polskim.

Wacław Jabłonowski zmarł ok. 1861 r.

Konstrukcje:
Jabłonowski balon, 1850- 1858, projekt balonu wojskowego.

Źródło:

[1] Januszewski S. "Pionierzy. Polscy pionierzy lotnictwa 1647- 1918. Tom 1". Fundacja Otwartego Muzeum Techniki. Wrocław 2017.
blog comments powered by Disqus