Berthenson Georg

Georg Berthenson, syn Josepha, poddany Cesarstwa Rosyjskiego, Rosjanin narodowości żydowskiej, le­karz medycyny, członek Wszechrosyjskiego Cesar­skiego Towarzystwa Technicznego (IRTO), wynalaz­ca, od lat 1860- tych prace lotnicze prowadzący na przemian, to w Warszawie, to w Petersburgu. Od lat 1860- tych zainteresowany fizjologią organizmów żywych, zajmował się także zagadnieniami ergonomii pracy żołnierza, prowadząc studia i eksperymenty w zakresie właściwego umieszczenia na jego ciele ekwipunku osobistego. Na te badania otrzymał sub­sydium w wysokości 150 rubli od armii. Opracował m.in. nowy typ tornistra żołnierskiego. Teoretyczne wyniki swych prac przedstawił w 1883 r. na łamach Russkogo Invalida.

Podobnie jak współczesnego mu fizjologa francu­skiego Julesa Etienne Mareya, interesowała go budo­wa anatomiczna ptaka, technika lotu, moc energe­tyczna organizmów żywych. Uważał, że możliwe jest mechaniczne odwzorowanie mechanizmu lotu ptaka. W 1881 r., na posiedzeniu VII Oddziału (Żeglugi Powietrznej) Wszechrosyjskiego Cesarskiego Towarzystwa Technicznego (IRTO) przedstawił wyniki swych studiów dotyczących fizjologii i mechaniki lotu ptaka oraz projekt budowy modelu naśladującego lot ptaka. W 1882 r. na posiedzeniu VII Oddziału anali­zował problem mocy niezbędnych do realizacji lotu ptaka, a w 1883 r. przedstawiał eksperymenty Gastona Tissandiera ze sterowcem o napędzie elektrycznym. W tym samym roku VII Oddział IRTO udzielił mu pomocy (subwencja 750 rubli) w budowie ru­chomych skrzydeł i przeprowadzeniu z nimi prób (skrzydła podwieszone na bloku równoważącym ich ciężar).

Wcześniej, już 18.10.1879 r., Berthenson próbował zainteresować swymi pracami armię. Prosił o dotację 3000 rubli na budowę ornitoptera- mięśniolotu. Główny Zarząd Inżynierii Ministerstwa Wojny Rosji oddalił tę prośbę. Prace nad ornitopterem prowadził przez wiele lat i wciąż go doskonalił. Ekspery­mentował z aparatem unoszonym w górę z pomocą bloku oraz podwieszając ruchome skrzydła z aeronautą pod balonem. Do jego napędu proponował użycie silnika parowego, prochowego lub rakietowego, a nawet elektrycznego, zasilanego przewodem z ziemi. 21.01.1892 r. przed­stawił kolejny model swego ornitoptera, zwany "Dynamopterem", który to model był rozwijany od 1883 r. w kolejnych wer­sjach.

W 1893 r. Berthenson przedstawił VII Oddziałowi IRTO zasady przyłożenia sił w organizmie. 14.12.1894 r. wystąpił z kolejnym wykładem, w którym wyłożył zasady teorii lotu ptaka wg Carla Buttenstedta. Wynalazca stale informował o stanie swych prac Francuskie Towarzystwo Żeglugi Powietrznej, prze­syłał kopie swych publikacji, starając się w ten sposób upowszechniać ich wyniki. W sprawozdaniach Société Française de Navigation Aérienne, zamieszcza­nych na łamach 1’Aeronaute, omówiono Dynamopter" z 1892 r. W 1895 r. przedstawiono teorię lotu ptaka według Berthenson- za jego artykułem publikowanym w Zeitschrift für Luftschiffahrt w 1895 r. pt. Elastizität und Bewegung (Elastycz­ność i ruch). W 1894 r. opublikował w Berlinie Grundprinzipien der physiologischen Mechanik und das Buttenstedt’sche Flug Principe (Podstawowe zasady mechaniki fizjologicznej i teoria lotu Buttenstedt’a).

Od lat 1880- tych uwaga Berthensona koncentrowała się również na problematyce silnika i napędu ruchomych płatów. To też doprowadziło go do rozwiązania for­mułowanego we wniosku wynalazczym z 1898 r.- silnika gazowego i zmiany ruchu obrotowego wału napędowego na ruch okresowo- zmienny skrzydeł ornitoptera. W 1898 r. uzyskał w Rosji świadectwo ochrony nr 4817 na Reakcyjny mechanizm silnikowy, wpra­wiany w ruch silnikiem na dwutlenek węgla, odtwa­rzający machanie powierzchni skrzydlatych lub sto­sowany do innych celów komunikacyjnych. Urząd Patentowy, po zbadaniu zdolności patentowej proponowanego rozwiązania odmówił jednak jego ochrony i patentu na aparat typu ornitoptera, którego płat wprawiany byłby w ruch silnikiem gazowym na dwu­tlenek węgla, nie wydał.

Berthenson stale rozwijając swą koncepcję orni­toptera 16.01.1902 r. przesłał VII Oddziałowi kolejny projekt aparatu odwzorowującego lot ptaka, w którym rozwijał zwłaszcza teorię śmigła przedsta­wiając trzy typy śmigła opracowane samodzielnie.

Po 1902 r. imię Berthensona niknie ze szpalt prasy technicznej, czasami tylko któryś z wynalazców, związanych z koncepcją ornitoptera, przywołuje jego pamięć, lecz powoli zapomina się o nim i o jego pra­cach. Podjął je w okresie pionierskim i chociaż tech­nicznie pozostawiały wiele do życzenia to jednak należał do pierwszych, którzy przenieśli do Rosji wyniki studiów nad lotem ptaka i fizjologią organi­zmów żywych, które w efekcie odegrały poważną rolę zarówno w kształtowaniu poglądów zwolenników ornitoptera, jak wreszcie i w porzuceniu idei ornitop­tera na rzecz płatowca.

Konstrukcje:
Berthenson "Dynamopter", 1879- 1902, projekt ornitoptera pionierskiego.

Źródło:

[1] Januszewski S. "Pionierzy. Polscy pionierzy lotnictwa 1647- 1918. Tom 1". Fundacja Otwartego Muzeum Techniki. Wrocław 2017.

blog comments powered by Disqus