Berthenson Georg
Georg Berthenson, syn Josepha, poddany Cesarstwa Rosyjskiego, Rosjanin narodowości żydowskiej, lekarz medycyny, członek Wszechrosyjskiego Cesarskiego Towarzystwa Technicznego (IRTO), wynalazca, od lat 1860- tych prace lotnicze prowadzący na przemian, to w Warszawie, to w Petersburgu. Od lat 1860- tych zainteresowany fizjologią organizmów żywych, zajmował się także zagadnieniami ergonomii pracy żołnierza, prowadząc studia i eksperymenty w zakresie właściwego umieszczenia na jego ciele ekwipunku osobistego. Na te badania otrzymał subsydium w wysokości 150 rubli od armii. Opracował m.in. nowy typ tornistra żołnierskiego. Teoretyczne wyniki swych prac przedstawił w 1883 r. na łamach Russkogo Invalida.
Podobnie jak współczesnego mu fizjologa francuskiego Julesa Etienne Mareya, interesowała go budowa anatomiczna ptaka, technika lotu, moc energetyczna organizmów żywych. Uważał, że możliwe jest mechaniczne odwzorowanie mechanizmu lotu ptaka. W 1881 r., na posiedzeniu VII Oddziału (Żeglugi Powietrznej) Wszechrosyjskiego Cesarskiego Towarzystwa Technicznego (IRTO) przedstawił wyniki swych studiów dotyczących fizjologii i mechaniki lotu ptaka oraz projekt budowy modelu naśladującego lot ptaka. W 1882 r. na posiedzeniu VII Oddziału analizował problem mocy niezbędnych do realizacji lotu ptaka, a w 1883 r. przedstawiał eksperymenty Gastona Tissandiera ze sterowcem o napędzie elektrycznym. W tym samym roku VII Oddział IRTO udzielił mu pomocy (subwencja 750 rubli) w budowie ruchomych skrzydeł i przeprowadzeniu z nimi prób (skrzydła podwieszone na bloku równoważącym ich ciężar).
Wcześniej, już 18.10.1879 r., Berthenson próbował zainteresować swymi pracami armię. Prosił o dotację 3000 rubli na budowę ornitoptera- mięśniolotu. Główny Zarząd Inżynierii Ministerstwa Wojny Rosji oddalił tę prośbę. Prace nad ornitopterem prowadził przez wiele lat i wciąż go doskonalił. Eksperymentował z aparatem unoszonym w górę z pomocą bloku oraz podwieszając ruchome skrzydła z aeronautą pod balonem. Do jego napędu proponował użycie silnika parowego, prochowego lub rakietowego, a nawet elektrycznego, zasilanego przewodem z ziemi. 21.01.1892 r. przedstawił kolejny model swego ornitoptera, zwany "Dynamopterem", który to model był rozwijany od 1883 r. w kolejnych wersjach.
W 1893 r. Berthenson przedstawił VII Oddziałowi IRTO zasady przyłożenia sił w organizmie. 14.12.1894 r. wystąpił z kolejnym wykładem, w którym wyłożył zasady teorii lotu ptaka wg Carla Buttenstedta. Wynalazca stale informował o stanie swych prac Francuskie Towarzystwo Żeglugi Powietrznej, przesyłał kopie swych publikacji, starając się w ten sposób upowszechniać ich wyniki. W sprawozdaniach Société Française de Navigation Aérienne, zamieszczanych na łamach 1’Aeronaute, omówiono Dynamopter" z 1892 r. W 1895 r. przedstawiono teorię lotu ptaka według Berthenson- za jego artykułem publikowanym w Zeitschrift für Luftschiffahrt w 1895 r. pt. Elastizität und Bewegung (Elastyczność i ruch). W 1894 r. opublikował w Berlinie Grundprinzipien der physiologischen Mechanik und das Buttenstedt’sche Flug Principe (Podstawowe zasady mechaniki fizjologicznej i teoria lotu Buttenstedt’a).
Od lat 1880- tych uwaga Berthensona koncentrowała się również na problematyce silnika i napędu ruchomych płatów. To też doprowadziło go do rozwiązania formułowanego we wniosku wynalazczym z 1898 r.- silnika gazowego i zmiany ruchu obrotowego wału napędowego na ruch okresowo- zmienny skrzydeł ornitoptera. W 1898 r. uzyskał w Rosji świadectwo ochrony nr 4817 na Reakcyjny mechanizm silnikowy, wprawiany w ruch silnikiem na dwutlenek węgla, odtwarzający machanie powierzchni skrzydlatych lub stosowany do innych celów komunikacyjnych. Urząd Patentowy, po zbadaniu zdolności patentowej proponowanego rozwiązania odmówił jednak jego ochrony i patentu na aparat typu ornitoptera, którego płat wprawiany byłby w ruch silnikiem gazowym na dwutlenek węgla, nie wydał.
Berthenson stale rozwijając swą koncepcję ornitoptera 16.01.1902 r. przesłał VII Oddziałowi kolejny projekt aparatu odwzorowującego lot ptaka, w którym rozwijał zwłaszcza teorię śmigła przedstawiając trzy typy śmigła opracowane samodzielnie.
Po 1902 r. imię Berthensona niknie ze szpalt prasy technicznej, czasami tylko któryś z wynalazców, związanych z koncepcją ornitoptera, przywołuje jego pamięć, lecz powoli zapomina się o nim i o jego pracach. Podjął je w okresie pionierskim i chociaż technicznie pozostawiały wiele do życzenia to jednak należał do pierwszych, którzy przenieśli do Rosji wyniki studiów nad lotem ptaka i fizjologią organizmów żywych, które w efekcie odegrały poważną rolę zarówno w kształtowaniu poglądów zwolenników ornitoptera, jak wreszcie i w porzuceniu idei ornitoptera na rzecz płatowca.
Konstrukcje:
Berthenson "Dynamopter", 1879- 1902, projekt ornitoptera pionierskiego.
Źródło:
[1] Januszewski S. "Pionierzy. Polscy pionierzy lotnictwa 1647- 1918. Tom 1". Fundacja Otwartego Muzeum Techniki. Wrocław 2017.