Lebied L-10, 1915

Samolot rozpoznawczy, myśliwski. Rosja.
Samolot rozpoznawczy i myśliwski Lebied L-10 (MK) w wersji z małymi płatami. (Źródło: archiwum).
Samolot Lebied L-10 został skonstruowany i zbudowany w firmie Towarzystwo Akcyjne Żeglugi Powietrznej W. A. Lebiediew. Opracowaniem samolotu zajmował się początkowo francuski lotnik oraz konstruktor Louis Janoir, którego do zakładu Lebiediewa za­prosił Witold Jarkowski w 1914 r. W Rosji pomagał on w opanowaniu technologii seryjnej produkcji sa­molotów Deperdussin typ B (typ TT). Ale z chwilą rezygnacji władz wojskowych ze stosowa­nia Deperdussinów pomoc Janoir'a stała się zbędną. Tym niemniej Jarkowski skło­nił Francuza do pozostania w wytwórni i opracowania Deperdussina z podwo­ziem pływakowym i ulepszonej kopii samolotu Deperdussin "Monocoque" (Deperdussin-Sport).

Równocześnie Jarkowski wraz z Janoir'em przystąpił do projektowania w pełni nowego typu samolotu, który w przyszłości otrzymał oznaczenie L-10. Niestety, ich współpraca nie była długa. Od chwili przybycia Janoir'a do Petersburga jego stosunki z W. A. Lebiediewem układały się jak najgorzej. Janoir spierał się z Lebiediewem o wszystko. Projektując samolot koniecznie chciał mu nadać miano nie Lebied, lecz Janoir J-1. Podejmowane przez Jarkowskiego próby pogodzenia Janoir'a z Lebiediewem spalały na panewce. Na początku 1915 roku Lebiediew wyrzucił Francuza z zakładu i Jarkowski pozostał bez pomocnika.

Budowę samolotu L-10 zakończono w kwietniu 1915 r. L-10, tak jak i jego poprzednik Lebied L-7- reprezentował klasę lekkich, jednomiejscowych samolotów rozpoznawczych (tzw. skautów), ale był już w pełni oryginalną konstrukcją rosyjską.

Opracowując ten samolot Jarkowski założył, poprzez jego układ i konstrukcję, moż­liwość realizacji wielu różnych zadań. Przewidział możliwość stosowania dwóch kompletów płatów- dużych i małych. Ich zamiana nie wymagała wprowadzania do­datkowych środków dla utrzymania środka ciężkości aparatu i stateczności podłuż­nej. Kadłub, podwozie i opierzenie ogonowe w obu wariantach pozostawały bez zmian. Montując tzw. małe skrzydła uzyskiwało się jednomiejscowy dwupłat, który mógł być eksploatowany jako samolot zwiadu taktycznego. Górny płat o powierzchni nośnej 16 m2 posiadał na końcach lotki poszerzające się wraz z rozpię­tością. Dolny płat, o powierzchni nośnej 13 m2 był bez lotek. Skrzydła posiadały po dwa dźwigary i dzięki drewnianym żebrom zyskiwały wklęsło-wypukłe profile. Komora płatów usztywniona była stójkami i cięgnami.

Wymiar poszczególnych segmentów ożebrowania płatów Jarkowski i Janoir usta­lili na 875 mm. Określili również podziały bryły samolotu, tj. szerokość kadłuba, dystans między lotkami, stójkami międzypłatowymi i rozpiętość płatów. Tej zasa­dzie kształtowania geometrii samolotu odpowiadała także konstrukcja dużych skrzydeł. Dzięki ich zastosowaniu L-10 przeobrażał się w samolot zwiadu strate­gicznego. Płaty przy identycznej rozpiętości, miały różne powierzchnie nośne, górny 20 m2- dzięki poszerzeniu lotek, dolny 19,4 m2. Dwupłatowa komora płatów tego wariantu była już dwuprzęsłowa, ale w obu wariantach zastosowano podobny system usztywnienia komór płatów cięgnami na krzyż. Analogiczne były również lotki na górnym płacie, niezależnie od ich rozpiętości.

Wersja samolotu z małymi skrzydłami otrzymała oznaczenie L-10 (MK), z dużymi skrzydłami- L-10 (BK).

Kadłub L-10 zaprojektowano zgodnie z najlepszymi wytycznymi aerodynamiki tego czasu, jako zwarty, opływowy, o eleganckiej linii. Podwozie posiadało klasycz­ną formę jednoosiowego, dwukołowego, amortyzowanego sznurem gumowym.

Jednak w owym czasie do­wództwo lotnictwa rosyjskiego zrezygnowało z użytkowania jednomiejscowych samolotów rozpoznawczych. Skutkiem tej decyzji L-10 nie miał szans na wprowadzenie do armii, chociaż Jarkowski zaprojektował również wariant kabiny, co prawda bardzo ciasnej, ale mieszczącej dwóch lotników. W połowie 1915 r. w lotnictwie eksplo­atowano już typ jednomiejscowego samolotu myśliwskiego uzbrojonego w karabin maszynowy. L-10 (MK) mógł pełnić rolę samolotu myśliwskiego. Posiadał jednak zbyt słaby silnik- rotacyjny Rhône o mocy 59 kW (80 KM).

Przeprowadzone latem 1915 r. próby wykazały, że L-10 (MK) osiągał prędkość 135 km/h, z L-10 (BK)- 125 km/h. W tym czasie prędkość lotu samolotów myśliwskich sięgała już 150 km/h. Stąd Witold Jarkowski przystąpił do modernizacji samolotu. Przeprojektował go pod instalację silników o mocy 81- 88 kW (110- 120 KM). Taką mocą dysponował nowy silnik rotacyjny Rhône J9, ale sojusznicy nie spieszyli się z udostępnieniem go Rosji. Natomiast w moskiewskiej filii wytwórni silników Gnôme- Rhône budowano silniki Gnôme „Monosoupape” o mocy 74 kW (100 KM). Instalacja tego silnika pozwoliła podnieść prędkość lotu L-10 do 145 i 138 km/h, w zależności od wersji skrzydeł. Wariant L-10 (MK) niemalże spełniał już warunki sta­wiane samolotom myśliwskim. Po zamontowaniu silnika Rhône J9., prędkość lotu miała sięgać 150-1 60 km/h. Jesienią 1915 r. Jarkowski polecił zaprojektować Leonidowi D. Kołpakowi- Miroszniczenko stanowisko karabinu maszynowego z synchronizatorem umożli­wiającym prowadzenie ognia przez tarczę śmigła.

Zimą 1915- 1916 r. przed za­kładami Lebiediewa stanęła szansa wprowadzenia do lotnictwa wojskowego Rosji pierwszego, w pełni użytecznego samolotu myśliwskiego rodzimej produkcji. Ale nie udało się tego dokonać. Z odejściem Jarkowskiego z Towarzystwa Akcyjnego Żeglugi Powietrznej Lebiediew samolot L-10 pozostał bez gospodarza. Jego dopracowanie i próby w locie wstrzymano. Pozostawał w hangarze ponad rok, wiosną 1917 r. został dostarczony, jako szkolny, do gatczyńskiej Szkoły Lotniczej. Niewłaściwe hangarowanie samolotu odbiło się na jego charakterystykach lotno-technicznych. Z silnikiem Rhône o mocy 59 kW i z peł­nym obciążeniem 160 kg w trakcie prób zdawczo- odbiorczych rozwinął prędkość zaledwie 130 km/h, a pułap 2 000 m osiągnął dopiero w czasie 11 minut, co było już niedopuszczalne dla samolotu bojowego.

W Polsce.

Współkonstruktorem samolotu Lebied L-10 był Polak: Witold Jarkowski – początkowo kierownik biura konstrukcyjnego Towarzystwa Akcyjnego Żeglugi Powietrznej W. A. Lebiediew, a później jego dyrektor.

Konstrukcja.
Jednomiejscowy dwupłat o konstrukcji drewnianej.
Skrzydła o konstrukcji drewnianej. Istniała możliwość stosowania w samolocie dwóch kompletów płatów- o małej i dużej rozpiętości. W wersji L-10 (MK)- z małymi skrzydłami- górny płat o powierzchni nośnej 16 m2 posiadał na końcach lotki poszerzające się wraz z rozpiętością. Dolny płat, o powierzchni nośnej 13 m2 był bez lotek. Górny płat o większej rozpiętości niż dolny. Skrzydła posiadały po dwa dźwigary i dzięki drewnianym żebrom zyskiwały wklęsło- wypukłe profile. Dźwigary wykonane z belek sosnowych i sklejki. Przednia cześć skrzydła pokryta sklejką, reszta lakierowanym płótnem. Komora płatów jednoprzęsłowa, usztywniona stójkami i cięgnami. Wersja z dużymi skrzydłami- L-10 (BK)- posiadała płaty o identycznej rozpiętości, miały jednak różne powierzchnie nośne, górny 20 m2- dzięki poszerzeniu lotek, dolny 19,4 m2. Komora płatów była dwuprzęsłowa, ale w obu wariantach zastosowano podobny system usztywnienia komór płatów cięgnami na krzyż. Analogiczne były również lotki na górnym płacie, niezależnie od ich rozpiętości.
Kadłub o przekroju prostokątnym z zaokrągloną górną i dolną częścią. Przednia część kadłuba, w której znajdował się silnik, zbiornik paliwa i kabina pilota, wykonana jako konstrukcja kratownicowa, spawana z rur stalowych. Tylna część kadłuba to drewniana konstrukcja kratownicowa, usztywniona stalowymi cięgnami. Górna i dolna część kadłuba pokryta profilowanymi panelami, wykonanymi ze sklejki. Cały kadłub pokryty lakierowanym płótnem. Okaptowanie silnika wykonane z blachy. Boczne panele komory silnikowej wykonane ze sklejki. Kabina odkryta.
Usterzenie u układzie klasycznym. Usterzenie pionowe o obrysie trójkątnym, składało się ze statecznika i steru kierunku. Usterzenie poziome posiadało obrys kołowy o promieniu 2 m (w widoku z góry). Ster wysokości dzielony.
Podwozie klasyczne, stałe.

Uzbrojenie- przewidywane: 1 zsynchronizowany karabin maszynowy, zamontowany przed kabiną pilota.

Silnik- rotacyjny Rhône (wg [2]- Gnôme) o mocy 59 kW (80 KM).

Dane techniczne L-10 (MK) (wg [3]):
Rozpiętość- 10,5 m, długość- 7,06 m, powierzchnia nośna- 29,0 m2.
Prędkość max- (wg [1]- 135) km/h.

Dane techniczne L-10 (BK)
(wg [2]):
Rozpiętość- 13,2 m, długość- 7,06 m, powierzchnia nośna- 39,4 m2.
Masa własna- 415 kg.
Prędkość max- 135 (wg [1]- 125) km/h, prędkość przelotowa- 105 km/h.

Galeria

  • Samolot rozpoznawczy Lebied L-10 (BK) w wersji z dużymi płatami i silnikiem Rhône o mocy 59 kW. (Źródło: archiwum).
  • Lebied L-10 (MK) i Lebied L-10 (BK), rysunek w rzutach. (Źródło: Technika i Woorużenije nr 1/1995).

Źródło:

[1] Januszewski S. ”Witold Jarkowski. Inżynier aeronauta- pionier lotnictwa”. Politechnika Wrocławska. Fundacja Otwartego Muzeum Techniki. Wrocław 2006.
[2] Уголок неба - Большая авиационная энциклопедия.
[3] Iwnamin Sułtanow „Lebied No 10”. Technika i Woorużenije nr 1/1995.

blog comments powered by Disqus