Lebied "Rosyjski Albatros", 1915
W 1914 r. w firmie Towarzystwo Akcyjne Żeglugi Powietrznej W. A. Lebiediew został zbudowany samolot Lebied L-8, który był kopią niemieckiego samolotu LVG B-I. Zbudowano 3 egz., budowa kolejnej serii nie została ukończona. Dowództwo armii rosyjskiej zwróciło uwagę na znakomite osiągi samolotu typu Albatros (Albatros B-I). Jesienią 1914 r. Ministerstwo Wojny, biorąc pod uwagę wcześniejsze zainteresowanie kopiowaniem samolotów niemieckich, zaleciło wojskom frontu przekazywanie zakładom Liebiediewa wszystkich zdobycznych samolotów niemieckich w celu ich remontu i dalszego wykorzystania w działaniach bojowych. W tym samym czasie głównodowodzący siłami lotniczymi Wielki Książę Aleksander Michajłowicz, oficjalnie polecił Towarzystwu Liebiediewa opracowanie rosyjskiej kopii samolotu Albatros.
Na przełomie lat 1914/1915 przez zakład przeszła kolekcja zdobycznych niemieckich samolotów firm DFW (DFW B-I), Albatros, LVG, Aviatik, Rumpler i inne. Firmę Albatros reprezentowały typy Albatros B-I i Albatros B-II. Dzięki temu Witold Jarkowski i Leopold Szkulnik uzyskali możliwość wejrzenia w stan niemieckiej techniki lotniczej. Samoloty Albatros trafiające do zakładów Lebiediewa w stanie bardzo zniszczonym nie były odbudowywane, demontowano je na części zamienne. One też zostały wykorzystane przez Jarkowskiego i Szkulnika do budowy prototypów „Rosyjskich Albatrosów”.
„Rosyjski Albatros” z niemieckim oryginałem miał wspólną tylko ogólną sylwetkę, układ i konstrukcyjne rozwiązania niektórych urządzeń. Rozmiary i proporcje „Rosyjskich Albatrosów” były jednak zupełnie inne i odbiegały od wzorców niemieckich. Dlatego samoloty budowane pod kierunkiem Witolda Jarkowskiego stanowiły w pełni oryginalne konstrukcje. Do budowy pierwszych egzemplarzy doświadczalnych “Rosyjskich Albatrosów” Witold Jarkowski wykorzystał cały szereg elementów konstrukcyjnych i części pochodzących z samolotu Lebied L-8, serii, której budowę zarzucono.
Trzy pierwsze „Rosyjskie Albatrosy” zmontowano na początku kwietnia 1915 r. Ich dokładne opisy nie zachowały się, ale sądząc ze znanych źródeł, stanowiły swoistą fuzję elementów konstrukcyjnych właściwych dla samolotów LVG B-I, Albatros B-l i Albatros B-II. Rozmiary kadłuba odpowiadały kadłubowi samolotu LVG tj. L-8, ale jego forma bliższa była rozwiązaniom znanym z samolotu Albatros B-II. Komora skrzydeł mogła być wykonywana jako dwuprzęsłowa (jak na Albatros B-I) lub trójprzęsłowa (jak na Albatros B-II). Lotki, jak w L-8, miały szpiczastą aerodynamiczną formę. Różne rozpiętości płatów 12,8 m i 14,5 m (odpowiednio i różne powierzchnie nośne 40,0 m2 i 43,0 m2 ) zapewniały różny udźwig użyteczny.
Zgodnie z poglądami tamtych czasów, płaty małej rozpiętości należało montować na samolotach wypełniających zadania zwiadu bliskiego. Płaty o większej rozpiętości wykorzystywano w czasie wykonywania dalekich przelotów, albo w lotach z ciężkim obciążeniem bombowym. Eksploatując dwa komplety płatów (noszące oznaczenia „skrzydło nr 1” i „skrzydło nr 2”) można było wykorzystywać jeden samolot dla realizacji różnych zadań bojowych. „Rosyjski Albatros” według obliczeń Jarkowskicgo miał udźwig 200 kg bomb. Możliwe było montowanie na nim wyrzutnika bomb o masie 80 kg oraz innych typów uzbrojenia lotniczego opracowanych w zakładach Liebiediewa. Na dwóch samolotach zainstalowano zdobyczne silniki Mercedes D.II o mocy 88 kW (120 KM), na trzecim- silnik Argus As-II o analogicznej mocy. W korespondencji zakładu samolot z silnikiem Argus określa się czasami mianem L-8.
Na początku czerwca 1915 r. zmontowano jeszcze 5 „Rosyjskich Albatrosów”. Odróżniały się od pierwszej serii nowym typem płatów- „skrzydłem nr 3”. Otrzymały dwuprzęsłowy układ płatów utrzymując przy tym proporcje i formy „skrzydła nr 1”, ale otrzymały nowe profile i rozmiary zoptymalizowane na podstawie obliczeń wykonanych przez Jarkowskiego. Dodatkowo konstruktor przewidział ich demontaż i składanie dla wygody magazynowania i transportu lądowego. Budową i szczegółowym opracowaniem nowego typu skrzydeł zajmował się Leopold Szkulnik i L. D. Kołpakow-Miroszniczenko. Oni również konstruowali wszystkie inne nowe elementy wprowadzane do konstrukcji i wyposażenia samolotu. Na samolotach po raz pierwszy przewidziano montaż stałego uzbrojenia- karabinu maszynowego Maxim ulokowanego w przedniej kabinie obserwatora.
Niestety, montaż samolotów uległ zahamowaniu, aż do marca 1916 r. Brakowało dla nich silników. Ostatecznie dostarczono do firmy pięć różnych (!) silników rzędowych: RAW o mocy 74 kW (100 KM), Maybach o mocy 118 kW (160 KM), Hall-Scott o mocy 92 kW (125 KM), Green o mocy 88 kW (120 KM) oraz Salmson M.9 o mocy 103 kW (140 KM). Spowodowało to, że Jarkowski zmuszony został do przebudowy płatowców „Rosyjskich Albatrosów” na samoloty, w istocie rzeczy pięciu różnych wersji.
W tym czasie wprowadzono nowe oznaczenia wersji „Rosyjskich Albatrosów”:
- Albatros A.1- podstawowa wersja obliczona na instalację silników Mercedes, Benz i Argus o mocy w zakresie 74- 88 kW (100- 120 KM). Również silnik RAW bez specjalnych przeróbek ustawiono na podstawowym typie A.1. Samolot A.1 z silnikiem RAW był wykorzystywany do szkolenia pilotów w sewastopolskiej Szkole Lotniczej,
- Albatros A.2- początkowe oznaczenie dużego wodnosamolotu Lebied LM-1 z silnikiem Sunbeam,
- Albatros A.3- samolot z silnikiem Green o mocy 88 kW (120 KM). Ogólne charakterystyki samolotu były analogiczne, jak wersji A.1. Samolot został przekazany, jako szkolny, do 7 oddziału lotniczego,
- Albatros A.4- samolot z silnikiem Hall-Scott o mocy 92 kW (125 KM). Ogólne charakterystyki samolotu były analogiczne, jak wersji A.1. Samolot trafił do sewastopolskiej Szkoły Lotniczej,
- Albatros A.5- samolot z silnikiem Salmson M.9 o mocy 103 kW (140 KM). W płatowcu przebudowano kadłub, skrzydła („skrzydło nr 5”) i opracowano nowe łoże silnika. Dla obniżenia oporu czołowego zespołu napędowego Jarkowski okrył silnik specjalnym kołpakiem z opływowymi osłonami. W roli samolotu doświadczalnego skierowano do prób w locie na lotnisku Komendanckim. W końcu listopada 1915 r. samolot został rozbity,
- Albatros A.6- samolot z silnikiem Maybach o mocy 118 kW (160 KM). Był to silnik znacznie cięższy i o większej mocy, niż stosowane dotychczas silniki. Jarkowski i Szkulnik przeprojektowali kadłub czyniąc go bardziej wytrzymałym oraz powiększyli rozpiętość i powierzchnię nośną płatów. W efekcie tej modyfikacji pojawił się nowy typ płata- „skrzydło nr 5”. Wiosną 1916 r. Albatros A.6 trafił w ręce znakomitego lotnika wojskowego K. K. Wakułowskiego. Odniósł on na nim wiele bojowych sukcesów. Wykorzystywał maszynę zarówno w roli samolotu zwiadowczego, jak i myśliwca. W 1917 r. wydział silnikowy zakładów Lebiediewa zamienił w tym samolocie silnik Maybach” na zdobyczny “Mercedes D-III” o mocy 170 KM.
Dalszym rozwojem konstrukcji były wodnosamoloty Lebied LM-1 i Lebied LM-2 oraz samoloty Lebied L-11 i Lebied L-12.
W Polsce.
Konstruktorami samolotu Lebied „Rosyjski Albatros” byli Polacy: dyrektor firmy Witold Jarkowski oraz kierownik biura konstrukcyjnego Leopold Szkulnik.
Konstrukcja.
Dwumiejscowy dwupłat o konstrukcji drewnianej.
Skrzydła drewniane. Skrzynkowe dźwigary wykonane z sosny i oklejone są płótnem. Między dźwigarami wprowadzono drewniane rozpórki, wykrzyżowane drucianymi cięgnami. Z nim związane były żebra, zwykłe i wzmocnione. Żebra zwykłe złożone z dwu części grubości ok. 4 mm i szerokości od 10 do 30 mm. Żebra wzmocnione wykonano z dwu listew grubości ok. 4 milimetrów i szerokości 40 mm. Listwy te połączono ściankami, w żebrach zwykłych grubości 6 mm, wzmocnionych 8- 10 mm. Niezależnie od dwu głównych dźwigarów występował jeszcze trzeci- tylny, wykonany ze świerka. Między górnymi i dolnymi skrzydłami wprowadzono rozpórki, węzły których połączono cięgnami ze stalowych linek. Stójki, wykonane z sosny, świerka lub jesionu, mają konstrukcję przystosowaną do tego, aby można je było łatwo demontować, tak że do transportu oba płaty mogą być łatwo zdjęte z kadłuba bez rozregulowywania cięgien i złożone jeden na drugim. Taka konstrukcja daje możliwość szybkiego montażu skrzydeł bez potrzeby regulowania cięgien. Lotki podwójnego działania. Szkielet lotek wykonano ze stalowych rur lub z sosny. Pokrycie z płótna.
Kadłub drewniany, zbudowany z czterech głównych podłużnic i dwóch pomocniczych. W przedniej części podłużnice główne wykonano z jesionu, w tylnej- z sosny. Podłużnice pomocnicze na całej swojej długości zbudowano z sosny. Podłużnice powiązano ramami konstrukcji drewnianej, kształtując w ten sposób szkielet kadłuba. Pokrycie szkieletu w przedniej części kadłuba wykonano z brzozowej lub olchowej sklejki grubości 3 mm, w tylnej zaś- o grubości 2 lub 1,5 mm. Kabiny odkryte.
Podwozie klasyczne, stałe.
Usterzenie poziome i ster wysokości drewniane. Statecznik pokryty sklejką brzozową lub olchową, ster wysokości- płótnem. Usterzenie pionowe i ster kierunku o konstrukcji drewnianej lub z rur stalowych. Pokrycie płótnem.
Uzbrojenie- karabin maszynowy Maxim zamontowany w przedniej kabinie obserwatora. Udźwig bomb- 200 kg.
Dane techniczne „Rosyjski Albatros”, prototyp (wg [1]):
Rozpiętości- 12,8 m lub 14,5 m, długość- 8,0 m, powierzchnia nośna- 40,0 m2 lub 43,0 m2.
Praktycznie każdy egzemplarz samolotu „Rosyjski Albatros” był inny i miał inne wymiary, masy i osiągi.
Galeria
Źródło:
[1] Januszewski S. ”Witold Jarkowski. Inżynier aeronauta- pionier lotnictwa”. Politechnika Wrocławska. Fundacja Otwartego Muzeum Techniki. Wrocław 2006.
[2] Уголок неба - Большая авиационная энциклопедия.