Jan Jarkowski, inżynier technolog, ojciec Witolda Jarkowskiego, pionier aerodynamiki eksperymentalnej. Urodził się 12.05.1844 r. w rodzinie ubogiej polskiej szlachty po­dolskiej. Pierwsze nauki po­bierał w domu rodzinnym, a dalsze w słynnym Aleksan­drowskim Korpusie Kadetów dla sierot i dzieci ubogiej szlachty, przez który przewinęło się wielu wybitnych później działaczy kultury polskiej i polskiego ruchu niepodległościowego.

Po zakończeniu w 1862 r. podstawowej edukacji podjął służbę w armii. Los sprawił, że trafił na terytorium Czeczenii, podbitej wówczas przez Imperium Rosyj­skie. Służył w artylerii co też najpewniej zwróciło uwagę młodego podchorążego ku problematyce technicznej. W pierwszym już roku służby opracował dalmierz artyleryjski swego pomysłu. Ten wynalazek przyniósł mu uznanie przełożonych i wyróżnienie złotym zegarkiem, który wręczył mu osobiście do­wódca artylerii kaukaskiej. Czeczenia była wówczas gorącym miejscem. Wojna co prawda się skończyła, ale utarczki z drobnymi oddziałami partyzanckimi były na porządku dnia. W jednej z takich potyczek Jan Jarkowski został ciężko ranny.

Szczęśliwie powró­cił do zdrowia, ale droga kariery wojskowej zamknęła się przed nim. Przed młodym oficerem rezerwy stanęło natomiast wiele atrakcyjnych możliwości kariery w służbie państwowej. Jarkowski zdecydował się jed­nak podjąć studia techniczne. Wstąpił do. jednej z najstarszych w Rosji uczelni, do St. Petersburskiego Instytutu Technologicznego im. Cara Mikołaja I. Ukończył go z odznaczeniem w 1870 r. Przez dwa lata pracował na kolei południowo- zachodniej (Petersburg- Warszawa). W 1872 r. otrzymał stypendium swej Alma Mater dla pogłębienia studiów za granicą. Przez dwa lata pracował w Niemczech. W 1874 r. podjął służbę na kolei moskiewsko- brzeskiej. W Smoleńsku pracował trzy lata, tam też się ożenił. W 1877 r. awansował i przeniósł się do Moskwy. Przez 20 lat był naczelni­kiem kolejowych warsztatów głównych w Moskwie. W 1894 r. został naczelnym dyrektorem Newskich Zakładów Mechanicznych w Petersburgu. Od 1898 r. był zastępcą dyrektora naczelnego Towarzystwa Ak­cyjnego fabryk Malceva (budowy maszyn) zlokalizo­wanych w okolicach Briańska.

Zainteresowania Jana Jarkowskiego obejmowały zagadnienia związane zwłaszcza z techniką paliw i metali. Obok licznych publikacji technicznych pozo­stawił interesujące projekty wynalazcze. Był jednym z pierwszych w Rosji eksperymentatorów podejmują­cych próby zastosowania ropy naftowej przy opalaniu pieców hutniczych - w jednych z największych w Rosji, moskiewskich zakładach metalurgicznych - stworzonych przez przedsiębiorców francuskich Julesa Pierre Goujon i jego brata- znanych później pod firmą „Sierp i Młot”. 11.11.1890 r. zgłosił w Rosji do opatentowania wskaźnik ciśnienia pary (Świadectwo Ochrony nr 492). Opatentował też oryginalny, rotacyjny silnik parowy (w Szwajcarii patent na silnik rotacyjny wydano na imię Witolda- jako spadkobiercy wynalazcy. Patent Nr 26.531 w kla­sie 95, zgłoszony 5.08.1902 r.). W piśmiennictwie technicznym polskim publikował w roku 1877 Nie­które uwagi w przedmiocie prędkości tłoków pom­powych. Budował, patentowane przez siebie, piece do spalania ekskrementów, interesujące dla miast pozbawionych kanalizacji. Skonstruował przyrząd do badania smarów.

Jako inżynier Jan Jarkowski zyskał ogromny auto­rytet. Był wybitnym działaczem moskiewskiego Oddziału Cesarskiego Wszechrosyjskiego Towarzystwa Technicznego (IRTO). Odgrywał też poważną rolę w środowisku Polonii moskiewskiej. Jego zaintereso­wania obejmowały również problematykę filozofii i kosmologii- od 1888 r. opublikował tutaj wiele rozpraw, we Francji i w Rosji. Syntezę swych poglą­dów zawarł w publikowanym w 1894 r. po rosyjsku dziele Budowa materii i siły molekularnej.

W końcu lat 1880- tych podjął problematykę rodzącej się techniki lotniczej. W 1889 r. przeprowadził w Moskwie fun­damentalne eksperymenty badając opory i siłę ciągu śmigieł lotniczych. Potrzebę podjęcia tej pracy tak wyjaśniał w sprawozdaniu publikowanym w 1890 r.: „...rosnące zainteresowanie żeglugą powietrzną zwra­ca naszą uwagę na dokładne zbadanie praw oporu powietrza, teoretyczne formuły określające wielkość oporu środowiska nie dają dostatecznie pewnych wyników w praktyce; oto dlaczego należy wyprowa­dzać je w oparciu o eksperyment”.

Doświadczenie inżynierskie i zdolności eksperymentatorskie pozwoliły osiągnąć mu rezultaty budzące podziw współczesnych. Wyniki jego badań refero­wał 10.12.1891 r. na posiedzeniu Cesarskiego Wszechrosyjskiego Towarzystwa Technicznego Ewgenij S. Fedorow. Stawiał je na równi z osiągnięciami m.in. Michaiła A. Rykaczewa i Otto Lilienthala, pod­kreślając przy tym znaczenie badań Jarkowskiego m.in. dla optymalizacji kątów natarcia płatów no­śnych.

W sprawozdaniu VII Oddziału Żeglugi Powietrz­nej IRTO z prac badawczych i wynalazczych prowadzonych przez członków Towarzystwa w latach 1881- 1903 podkreślono, że wyniki uzyskane przez Jana Jarkowskiego z końcem lat 1880- tych dorównywały tym osiąganym w latach 1890- tych w Stanach Zjednoczo­nych Ameryki Północnej przez Samuela Pierponta Langleya. Ewgenij S. Fedorow w 1904 r. określił na­wet Jarkowskiego mianem rosyjskiego Langleya.

Jan Jarkowski zbudował specjalne stanowisko ba­dawcze (miał po temu możliwości jako dyrektor warsztatów kolejowych), wyposażone w urządzenia samopiszące, rejestrujące na taśmie parametry odno­szące do składowych siły aerodynamicznej śmigła: siły oporu (x) i siły nośnej (y). Pozwalało to na ciągłą weryfikację wyników badań i większą ich dokładność (współcześni badali tylko jedną ze składowych siły aerodynamicznej). Badając śmigła o różnych wielko­ściach powierzchni, różnych kątach natarcia, różnych prędkościach obrotowych Jarkowski uzyskał ogrom­ny materiał doświadczalny sięgający 1187 diagramów.

Syntetyzując wyniki swych badań wyprowadził proste, empiryczne formuły matematyczne ujmujące zależności siły nośnej i oporu od kąta natarcia, po­wierzchni i prędkości obrotowej łopaty śmigła. Zwra­cając się ku podstawowym problemom rozwoju ów­czesnej techniki lotniczej, w nurcie próbującym roz­wiązać zadanie lotu dynamicznego przy pomocy wirnika nośnego, zwrócił uwagę na potrzebę rozwią­zania dwu zadań, zasadniczych dla przyszłości śmi­głowca: opracowania właściwego aerodynamicznie wirnika i rozwiązania technicznego lekkiego silnika. W konkluzji sprawozdania z badań Jan Jarkowski zawarł myśl, cenną dla przyszłości techniki lotniczej: „Wierzę głęboko, że problem żeglugi powietrznej bliski jest współcześnie rozwiązaniu, wierzę, że jego rozwiązanie może nastąpić nie drogą emocji - bły­skotliwego odkrycia lecz drogą uporczywej pracy i badań podejmowanych w różnych dziedzinach na­uki. Rozwiązanie tego problemu nie stanie się zasługą jednego człowieka lecz zależeć będzie od współdzia­łania wielu ludzi reprezentujących różne specjalno­ści”. I rzeczywiście, to właśnie postulat interdyscypli­narności badań, umożliwił na przełomie XIX/XX w. wykształcenie podstawowych pojęć nauki i techniki lotniczej, a wreszcie wyodrębnienie się jej w odrębną dziedzinę wiedzy.

O randze prowadzonych przez Jarkowskiego ba­dań świadczyć może i to, że ich wyniki prezentowano również na IV Międzynarodowym Zjeździe Nauko­wej Komisji Żeglugi Powietrznej w Sankt Petersburgu (16- 22.08.1904 r.). W sprawozdaniu prezentu­jącym stan lotniczej nauki i techniki rosyjskiej w za­kresie badań nad oporem powietrza eksponowano dorobek Michaiła Rykaczewa, Jana Jarkowskiego i Wasilija Kuzniecowa; w zakresie mechaniki lotu aerostatu- Michaiła Pomorcewa i Ewgenija Fedorowa; w zakresie teorii lotu ptaka- Stefana Drzewieckiego i Fiedora Kamieniewa; w zakresie mechaniki lotu samolotu- S. Drzewieckiego, Dmitrija Czernowa, E. S. Fedorowa, Wilhelma Kress’a i Mikołaja Żukow­skiego.

Niestety Janowi Jarkowskiemu nie było danym kontynuować pracy na polu lotnictwa. Awans zawodowy, objęcie nowego  stanowiska w Sankt Petersburgu, skierowały jego zainteresowania ku innym dziedzinom techniki. Jego dorobek, uznany w Rosji przełomu XIX/XX wieku, dziś pozostaje zupełnie zapomniany na skutek przerwania w 1917 r. ciągłości kulturowej Rosji.

Jan Jarkowski zmarł 22.01.1902 w Heidelbergu.