Heinkel He-177 "Greif", 1939

W 1936 r. firma Ernst Heinkel Flugzeugwerke A.G. otrzymała od Reichsluftfahrtministerium (Ministerstwo Lotnictwa Rzeszy, RLM) wymagania dotyczące nowego bombowca pod kryptonimem "Bomber A". Miał to być samolot zdolny rozwijać prędkość max 540 km/h, posiadający udźwig 2000 kg bomb przy zasięgu do 1600 km albo 1000 kg bomb przy zasięgu 3000 km. Były to wówczas wymagania, których praktycznie nie można było spełnić. Samolot miał być szybszy od ówczesnych myśliwców przechwytujących! Prace nad nową konstrukcją podjął dr Siegfried Günter, nadano jej symbol Projekt 1041. Projekt ten gotów był juz w listopadzie 1937 r. Latem 1938 roku RLM nadał oficjalne oznaczenie typu Heinkel He-177.
12.11.1938 r. Technisches Amt zamówił sześć prototypów, a 24.02.1939 roku kolejnych sześć. Ponieważ w Niemczech nie produkowano wówczas silników, które posiadałyby potrzebną moc, dochodzącą do 1471 kW (2000 KM), zdecydowano zastosować zespoły silników: dwa silniki Daimler-Benz DB 601, zainstalowane obok siebie w gondoli silnikowej, napędzały wspólnie jeden wał śmigła. Nowa jednostka napędowa otrzymała oznaczenie Daimler-Benz DB 606. Dysponowała ona mocą startową, dochodzącą do 1985 kW (2700 KM). Aby zminimalizować opór aerodynamiczny stanowiska broni pokładowej miały być zdalnie sterowane i obsługiwane centralnie z umieszczonej z przodu kadłuba kabiny. Uzbrojenie obronne miało mieścić się w stanowisku umieszczonym w gondoli pod kabiną, stanowisku w tylnej części podkadłubowej gondoli oraz stanowisku umieszczonym nad kabiną. Dodatkowo w ogonie miało znaleźć się konwencjonalne stanowisko tylnego strzelca. Ponieważ prace nad systemem zdalnego sterowania uzbrojeniem obronnym przeciągały się, zastosowano klasyczne, obsługiwanych przez strzelców pokładowych wieżyczki lub stanowiska strzeleckie. Największym problemem okazał się jednak wymóg Technisches Amt, dotyczący konieczności umożliwienia dokonywania nalotów w locie nurkowym pod kątem 60 stopni. Atak z lotu nurkowego zapewniał znacznie większą celność bombardowania, ale wymagał wzmocnienia konstrukcji, a co za tym idzie dużego wzrostu masy własnej samolotu.
W 1939 r. wpłynęło zamówienie na 30 egz. przedprodukcyjnej serii He-177 A-0. Pierwszy prototyp He-177 V1 został oblatany 19.11.1939 r. Stwierdzono szereg wad samolotu: niebezpiecznie wzrastała temperatura pracy silników, drgania w obrębie wałów napędzających śmigła, drgania lotek i niewielka skuteczność sterów. Natomiast ogólne właściwości samolotu w locie były poprawne. Wkrótce został oblatany drugi prototyp He-177 V2, uległ jednak zniszczeniu w wypadku, do którego doszło podczas pierwszej próby lotu nurkowego.
Przegrzewanie się silników doprowadzało często do pożarów, co zakończyło się nadaniem He-177 przydomka Luftwaffenfeuerzeug (zapalniczka Luftwaffe). W połowie lutego 1940 r. oblatany został trzeci prototyp He-177 V3. Był to samolot czteromiejscowy w odróżnieniu od trzymiejscowego pierwszego prototypu. Czwarty prototyp He-177 V4 rozbił się podczas wykonywania próbnego płytkiego nurkowania. Piąty prototyp He-177 V5 różnił się znacząco od poprzednich. W kadłubie umieszczona została komora bombowa, karabin maszynowy MG 15 kal. 7,92 mm (później MG 131 kal. 13 mm) zainstalowany został w przedniej, oszklonej części kadłuba, drugi MG 131 umieszczony został w obrotowej wieżyczce na kadłubie tuż za kabiną. Samolot rozbił się w początkach 1941 r. w wyniku pożaru obu silników.
Kolejny prototyp He-177 V6 napędzany był nową wersją silników DB 606A-1 / B-1 (A-1 był silnikiem z lewej strony, B-1 z prawej strony maszyny). Masa własna samolotu wzrosła do 16 667 kg, a całkowita masa startowa nawet do 27 850 kg. Wkrótce potem gotowy był prototyp He-177 V7, zbliżony do swojego poprzednika. Prototyp V6 uzbrojony był w karabin maszynowy MG 131 kal. 13 mm w przedniej części gondoli podkadłubowej i takie same karabiny maszynowe w tylnej części gondoli oraz w ogonie samolotu. V7 otrzymał w przedniej części gondoli karabin maszynowy MG 131, natomiast w tylnej części gondoli oraz w ogonie znajdowały się działka MG FF kal. 20 mm. Oba trafiły do IV./KG 40, aby odbyć testy operacyjne w roli maszyny przeznaczonej do prowadzenia działań przeciwko żegludze przeciwnika. Wykazały one, że samolot zupełnie nie nadaje się do wykorzystania operacyjnego. We wrześniu 1941 r. ukończono ostatni z pierwotnie zaplanowanych prototypów He-177 V8.
Pierwsze 15 egz. He-177A-0 gotowe było w końcu 1940 r. Pierwszy z nich, He-177A-01 oblatany został w listopadzie 1940 r. Samoloty te wyprodukowane zostały w zakładach Heinkel w Rostock- Marienehe. Pozostałe 15 z zamówionych egzemplarzy przedprodukcyjnych zmontowanych zostało w zakładach Heinkel-Werke Oranienburg (HWO) w Oranienburgu. Firma Arado Flugzeugwerke GmbH w Warnemünde podjęła produkcję licencyjną, wypuszczając 5 egz. Не-177A-0. Liczba członków załogi wzrosła do 5 osób. Max ładunek bombowy wynosił 2400 kg, a uzbrojenie obronne złożone było z 1 karabinu maszynowego MG 81 kal. 7,92 mm umieszczonego w oszklonym nosie, działka MG FF kal. 20 mm w przedniej części podkadłubowej gondoli, podwójnego karabinu maszynowego MG 81Z strzelającego do tyłu, umieszczonego w tylnej części gondoli, karabinu maszynowego MG 131 kal. 13 mm w wieżyczce obrotowej na kadłubie oraz takiego samego karabinu maszynowego w tylnym stanowisku strzeleckim w ogonie samolotu. Samoloty przedseryjne He-177A-0 używane były do szkolenia załóg na tym typie bombowca. Kilka otrzymało numery prototypowe i używano ich do testów w ośrodkach doświadczalnych Luftwaffe. Były to następujące maszyny: He-177A-05 otrzymał oznaczenie V9, Не 177A-06- V10 a Не 177A-07- V11.
W międzyczasie linie produkcyjne zakładów Arado opuścił pierwszy seryjny egzemplarz Не-177A-1. Samoloty produkowane były między marcem 1942 r. a czerwcem 1943 r. Usterzenie i niektóre elementy kadłuba produkowały zakłady w Mielcu na terenie Generalnej Guberni w zakładach Flugzeugwerk- Mielec, FWM, (byłe Państwowe Zakłady Lotnicze Wytwórnia Płatowców nr 2 (PZL WP-2) Mielec). Ogółem wyprodukowanych zostało 130 egz. tej wersji. Istniały następujące warianty Не-177A-1:
- He-177A-1/R1- wyposażony w dodatkowy, zdwojony karabin maszynowy MG 81Z w tylnej części gondoli podkadłubowej,
- He-177A-1/R2- gdzie stanowisko w tylnej części gondoli podkadłubowej pozbawione zostało uzbrojenia,
- He-177A-1/R3- z dodatkową, zdalnie sterowaną wieżyczką strzelecką, wyposażoną w pojedynczy karabin maszynowy MG 131 kal. 13 mm,
- He-177A-1/R4- wyposażony w pojedynczy karabin maszynowy MG 131 kal. 13 mm w tylnej części gondoli oraz karabin tego samego typu w sterowanej ręcznie wieżyczce na grzbiecie kadłuba w jego tylnej części.
Okazało się jednak, ze testy prowadzone w Rechlinie wykazały nieprzydatność samolotów He-177A-1 do służby operacyjnej. Do problemów związanych z jednostkami napędowymi doszły jeszcze kłopoty ze zbyt małą wytrzymałością płatowca.
W Oranienburgu prowadzono produkcję wersji Не-177A-3. Pomiędzy krawędzią spływu skrzydeł a krawędzią natarcia usterzenia poziomego, umieszczona została na grzbiecie kadłuba wieżyczka strzelecka wyposażona w 2 karabiny maszynowe MG 131 kal. 13 mm. Prototypami tej wersji były He-177 V15 i V16, napędzane silnikami DB 610. Silniki te złożone były z dwóch silników DB 605 i posiadały max moc startową 2169 kW (2950 KM) oraz moc max 2279 kW (3100 KM). Opóźnienia w dostawie tych silników spowodowały jednak, że seryjne samoloty He-177A-3 zachowały stare silniki DB 606. Łącznie zbudowano 170 egz. wersji Не-177A-3. Warianty produkcyjne:
- He-177A-3/R1- pod koniec 1942 r. wyprodukowano ok. 12 egz., które używane były jako samoloty treningowe,
- He-177A-3/R2- produkowany od kwietnia 1943 r. Posiadał zmodyfikowany układ elektryczny, zmieniony przód podkadłubowe gondoli, działko MG FF zastąpione zostało przez działko MG 151 kal. 20 mm. Zmianie uległ również kształt ogonowego stanowiska strzeleckiego, a montowany tam dotąd karabin maszynowy MG 131 wymieniony został na działko MG 151 kal. 20 mm,
- He-177A-3/R3- pierwszy wariant przystosowany do przenoszenia bomb kierowanych Henschel Hs-293, dwie bomby kierowane instalowano pod zewnętrznymi częściami płatów, a jedną pod kadłubem. Od maja 1943 r. wykorzystywany do szkolenia załóg w posługiwaniu się bombami Hs-293,
- He-177A-3/R4- posiadał wydłużoną gondolę podkadłubową, w celu zapewnienia większej ilości miejsca dla urządzenia FuG 203b Kehl III, służącego do sterowania bombami Hs-293,
- He-177A-3/R5- zwany był Stalingradtyp (typ stalingradzki). Miał on zostać wykorzystany podczas prób deblokady Stalingradu. Był to samolot szturmowy, wyposażony w działko BK 7,5 kal. 75 mm, umieszczone w przedniej części podkadłubowej gondoli Zbudowano 5 egz. Podczas prób okazało się, ze odrzut działa powoduje odkształcenia konstrukcji, a ono samo pogarsza znacznie właściwości aerodynamiczne samolotu. Wariant ten napędzany był silnikami DB 610,
- He-177A-3/R7- wariant bombowo- torpedowy. Zbudowano 3 egz., które były testowane w KG 26. Początkowo używano torped L5, które były podwieszane na zewnętrznych wyrzutnikach po jednej pod skrzydłami i dwie pod kadłubem. Później wykonywano również testy z torpedami typu LT 50, które mogły być zrzucane z wysokości ok. 250 m (opadały na spadochronie) w większej odległości od celu.
W lutym 1943 r. linie montażowe zakładów Arado i Heinkel opuściły pierwsze egzemplarze wersji Не-177A-5. W 1943 r. zbudowano 261 egz., natomiast w 1944 r. dalsze 565 egz. Jako napęd stosowano silniki DB 610 o mocy max 2279 kW (3100 KM). Samoloty przeznaczone były głównie do przenoszenia ofensywnego ładunku złożonego z torped LT 50, bomb FX 1400 Fritz X albo He 293 na zewnętrznych wyrzutnikach. Uzbrojenie defensywne było identyczne z He-177A-3/R2. Warianty rozwojowe:
- He-177A-5/R5- z dodatkową zdalnie sterowaną wieżyczką strzelecką pod kadłubem za komorą bombową. Zbudowano tylko prototyp,
- He-177A-5/R6- wyposażony w identyczną wieżyczkę. Zrezygnowano w nim z dwóch przednich komór bombowych,
- He-177A-5/R7- mógł osiągać z kabiną ciśnieniową pułap 15 000 m,
- He-177A-5/R8- otrzymał dwie zdalnie sterowane wieżyczki z uzbrojeniem strzeleckim. Zbudowano tylko prototyp.
W początkach 1944 r. rozpoczęto prace nad wersją Не-177A-6. Miała ona zawierać modyfikacje wynikłe z doświadczeń podczas eksploatacji poprzednich wersji w jednostkach operacyjnych, W połowie 1944 r. zmontowano 6 egz. He-177A-6/R1 Były to samoloty oparte o wariant He-177A-5/R6 i posiadały ciśnieniowe kabiny. Ogonowe stanowisko strzeleckie otrzymało uzbrojenie złożone z 4 karabinów maszynowych MG 81 kal. 7,92 mm. Zrezygnowano z dwóch przednich komór bombowych, zasadniczy ładunek bombowy przenoszony był na zewnętrznych wyrzutnikach bombowych. Zasięg max wynosił 5800 km. Siódmy z wyprodukowanych He-177A-6 otrzymał prototypowe oznaczenie V22 i służył jako wzorzec planowanej serii produkcyjnej He-177A-6/R2. Maszyna ta posiadała całkowicie zmodyfikowany przód kadłuba. Uzbrojenie defensywne tego wariantu składało się z 2 karabinów maszynowych MG 131 kal. 13 mm w wieżyczce na grzbiecie kadłuba, 2 działek MG 151 kal. 20 mm w przedniej części podkadłubowej gondoli, dwóch, strzelających do tyłu, karabinów maszynowych MG kal. 13 mm, umieszczonych w tylnej części gondoli oraz 4 karabinów maszynowych MG 81 kal. 7,92 mm w ogonie samolotu.
Wersja Не-177A-7 miała być wysokościowym bombowcem o zwiększonej rozpiętości skrzydeł (do 36,0 m) napędzana silnikami DB 613 złożonymi z dwóch silników DB 603G każdy. Silnik DB 613 posiadały moc startową 2647 kW (3600 KM) oraz moc max 2316 kW (3150 KM). Zbudowanych zostało 6 egz. tej wersji, których płatowce oparte zostały o płatowce wersji A-5. Prędkość max tych maszyn wynosiła 540 km/h.
Samoloty Heinkl He-177 miały być produkowane z licencji w Japonii przez zakłady Hitachi. Aby uniknąć problemów z występującymi pożarami silników maszyny japońskie miały być napędzane przez cztery, umieszczone oddzielnie silniki. Część elementów konstrukcyjnych dostarczona została na pokładach okrętów podwodnych do Japonii. Wzorcowy He-177A-7 (wyposażony w dodatkowe zbiorniki paliwa) miał być dostarczony do Japonii w locie non- stop latem 1944 r. Heinkel zaproponował trasę na dużej wysokości. wiodącą ponad obszarem środkowej Syberii, ale Japończycy aby nie prowokować Związku Sowieckiego do zerwania paktu o nieagresji zaproponowali dłuższą trasę nad Iranem i Indiami. Jednakże He-177 nie miał dostatecznie dużego zasięgu aby wykonać lot po dłuższej trasie i samolot w efekcie pozostał w Niemczech, gdzie po zakończeniu działań wojennych dostał się w ręce Amerykanów.
Latem 1944 r. testowano możliwość zastosowania He-177 jako samolotu niszczycielskiego (He-177 Zerstörer), przeznaczonego do zwalczania amerykańskich bombowców czterosilnikowych. W kadłubie w miejscu komór bombowych i zbiornika paliwa zainstalowane zostały 33 wyrzutnie pocisków rakietowych Wyrzutnie skierowane były do góry pod kątem 60 stopni w stosunku do osi samolotu, z lekkim odchyleniem na prawą burtę. Odpalanie następowało bądź w dwóch salwach, najpierw 18 a potem 15 rakiet, albo pojedynczo. Z uwagi na rosnącą siłę i liczebność myśliwców eskortowych USAAF nie doszło do bojowego zastosowania niszczycielskiej wersji He-177.
Pierwszą jednostką operacyjną Luftwaffe wyposażoną w He-177 był IV./KG 40 bazujący na lotnisku Bordeaux- Mérignac. Latem 1941 r. trafiły tam dwa samoloty prototypowe V6 i V7. W końcu 1941 r. utworzono I./KG 50, wyposażony w 20 Не 177A-1. W 1943 r. jednostka ta operująca wówczas na froncie wschodnim, otrzymała pierwsze egzemplarze wersji He-177A-3/R1. Z powodu dramatycznego rozwoju sytuacji pod Stalingradem zimą 1942 / 1943 r. siedem sprawnych He-177 z I.//KG 50 oddelegowanych zostało do zadań transportowych na korzyść 6 Armii. He-177 okazał się całkowicie nieprzydatny do wykonywania zadań transportowych, gdyż zabierał mniejszy ładunek niż Heinkel He-111 i nie nadawał się do ewakuacji żołnierzy. Z uwagi na to, wrócił do roli bombowca, wykonując naloty na zgrupowania Armii Czerwonej, oblegającej Stalingrad.
W październiku 1943 r. I./KG 50 przemianowany został na II./KG 40 i przeniesiono go na lotnisko Bordeaux- Bordeaux- Mérignac Pierwsza większa operacja tej jednostki przeciwko alianckiej żegludze na Atlantyku miała miejsce 21.11.1943 r. Tego dnia dwadzieścia, wyposażonych w bomby kierowane Hs-293, samolotów Не-177A-5 zaatakowało liczący 66 statków połączony konwój SL-139 / MKS-30. W dniu 26.11.1943 r. 21 He-177 z II./KG 40 zaatakowało konwój KMF- 26 w pobliżu wybrzeży Algieru. W wyniku skoncentrowanego ognia artylerii przeciwlotniczej i ataku alianckich myśliwców, sześć He-177 zostało zestrzelonych. Niemcy zatopili transportowiec wojska Rohna, na pokładzie, którego zginęło przeszło 1000 amerykańskich żołnierzy. Z powodu złej pogody na macierzystym lotnisku podczas lądowania rozbiły się dwa kolejne He-177. Obie te akcje kosztowały jednostkę dwanaście samolotów He-177. Z uwagi na poniesione straty II./KG 40 przesunięto do wykonywania operacji nocnych.
W pierwszej połowie 1944 r. Luftwaffe, jako odwet za naloty Aliantów na cele na terytorium Niemiec, podjęła działania przeciwko Wyspom Brytyjskim. Brały udział w nich dwie jednostki wyposażone w He-177, I./KG 40 i 3./KG 100 Pierwsze naloty rozpoczęty się nocą z 21 na 22.01.1944 r. Tej nocy utracono pierwszego He-177 nad Wyspami Brytyjskimi, który został zestrzelony przez De Havilland DH-98 "Mosquito" ze 151 dywizjonu myśliwskiego RAF. Następnie He-177 brały udział w nalotach na Londyn, Bristol i Hull. Ostatni duży nalot przeciwko stolicy Wielkiej Brytanii miał miejsce w nocy z 18 na 19.04.1944 r. Brało w nim udział 125 bombowców w tym pięć He-177. Po lądowaniu Aliantów w Normandii, w nocy z 6 na 7.06.1944 r. He-177 z II./KG 40 próbowały zaatakować zgromadzoną u wybrzeży francuskich flotę inwazyjną. Następnie stawiały miny na kanale La Manche. Wiosną 1944 r. pułk KG 1 został przezbrojony na samoloty He-177 i skierowany do walk na froncie wschodnim. Podczas letniej ofensywy Armii Radzieckiej pułk ten wykonywał taktyczne bombardowania zgrupowań wojsk rosyjskich, były one wówczas ważniejsze niż strategiczne bombardowania fabryk czy węzłów komunikacyjnych, znajdujących się na głębokim zapleczu frontu, do czego pierwotnie przeznaczony był KG 1. Od sierpnia 1944 r. kłopoty z zaopatrzeniem w paliwo uziemiły praktycznie wszystkie jednostki He-177.
W Polsce.
Zakłady Flugzeugwerk Mielec (FWM), czyli przedwojenna polska wytwórnia Państwowe Zakłady Lotnicze Wytwórnia Płatowców nr 2 w Mielcu, wyprodukowały kilkaset usterzeń do bombowca Heinkel He-177.
Konstrukcja.
Pięcio- lub sześciomiejscowy średniopłat o konstrukcji metalowej.
Kabina zakryta.
Podwozie klasyczne, chowane w locie.
Uzbrojenie:
- He-177A-1/R1- 1 ruchomy karabin maszynowy MG 81J kal. 7,92 mm w oszklonym nosie kadłuba, 1 działko MG FF kal. 20 mm w przedniej części gondoli podkadłubowej, 1 zdwojony karabin maszynowy MG 81Z kal. 7.92 mm w tylnej części gondoli podkadłubowej, 1 karabin maszynowy MG 131 kal. 13 mm w zdalnie sterowanej wieżyczce na grzbiecie kadłuba, 1 karabin maszynowy MG 131 kal. 13 mm w ogonie kadłuba. Udźwig bomb- od 2000 do 6000 kg, w zależności od zasięgu,
- He-177A-5/R2- 1 ruchomy karabin maszynowy MG 81J kal. 7,92 mm w nosie kadłuba, 1 działko MG 151 kal. 20 mm w przedniej części podkadłubowej gondoli, 1 zdwojony karabin maszynowy MG 81Z kal. 7,92 mm w tylnej części gondoli, 2 karabiny maszynowe MG 131 kal. 13 mm w zdalnie sterowanej wieżyczce na grzbiecie kadłuba, 1 karabin maszynowy MG 131 kal. 13 mm w wieżyczce na grzbiecie kadłuba za krawędzią natarcia skrzydeł, 1 działko MG 151 kal. 20 mm w ogonowym stanowisku strzeleckim. Ładunek wewnętrzny bomb o całkowitym wagomiarze 2800 kg, ładunek zewnętrzny złożony z dwóch min morskich LMA III lub torped lotniczych LT 50 lub bomb Henschel Hs-293 lub FX 1400 Fritz X.
Patrz również- historia rozwoju konstrukcji.
Napęd:
- He-177A-1/R1- 2 silniki Daimler-Benz DB 606 o mocy startowej 1985 kW (2700 KM) i mocy max 1735 kW (2360 KM) każdy,
- He-177A-5/R2- 2 silniki Daimler-Benz DB 610A-1/B-1 o mocy startowej 2950 KM (2169 kW) oraz o mocy max 3100 KM (2279 kW) każdy.
Patrz również- historia rozwoju konstrukcji.
Dane techniczne He-177A-1/R1 (wg [2]):
Rozpiętość- 31,44 m, długość-19,4 m, wysokość- 6,4 m.
Masa własna-15 972 kg, masa startowa- 29 762 kg.
Prędkość max- 510 km/h, prędkość przelotowa- 430 km/h, pułap praktyczny- 7000 m, zasięg z maksymalnym ładunkiem bombowym-1200 km, zasięg max- 5600 km.
Dane techniczne He-177A-5/R2 (wg [2]):
Rozpiętość- 31,44 m, długość-19,4 m, wysokość- 6,4 m, powierzchnia nośna- 100,0 m².
Masa własna-16 900 kg, masa startowa- 31 000 kg.
Prędkość max- 488 km/h, prędkość przelotowa ekonomiczna- 340 km/h, czas wznoszenia na wysokość 3000 m-10', czas wznoszenia na wysokość 6000 m- 39', pułap praktyczny- 8000 m, zasięg max z dwoma pociskami Hs-293- 5500 km, zasięg max z dwoma bombami Fritz X - 5000 km.
Źródło:
[1] Glass Andrzej, Kubalańca Jerzy "Polskie konstrukcje lotnicze". Tom 5. Wydawnictwo STRATUS. Sandomierz 2013.[2] Murawski M. ”Samoloty Luftwaffe 1933-1945”. Tom 2. Wydawnictwo Lampart. Warszawa 1997.