ITS-8R, 1937
W latach 1934- 1935 pracownicy naukowi Politechniki Lwowskiej: prof. inż. Stanisław Łukasiewicz i prof. Zbigniew Leliwa- Krzywobłocki prowadzili wstępne prace nad zastosowaniem rakiet prochowych jako środka napędowego w lotnictwie. Przeprowadzili wówczas badania na modelach szybowców w ramach prac naukowo- badawczych Laboratorium Aerodynamicznego Politechniki Lwowskiej, zbierając bogaty materiał doświadczalny. W 1935 r. za podstawowy do badań laboratoryjnych i terenowych przyjęto model szybowca ITS-8.
Na bazie tego modelu przebadano i opracowano: konstrukcję rakiet, dobór materiałów pędnych, przebadano ciąg i sprawność rakiet napędowych. Opracowano metody i przebadano start szybowca z płaskiego terenu za pomocą rakiety prochowej, start szybowca ze zbocza, start motoszybowca z rakietą z terenu płaskiego, start na wysokość, start szybowca do lotu ciągowego (do holu), lot poziomy z pomocą rakietową, lot ślizgowy, loty motoszybowca z rakietą na termice kominowej itp.
W budowie rakiet napędowych stosowano następujące materiały: proch czarny, proch bezdymny nitroglicerynowy, proch artyleryjski prętowy, kwas pikrynowy, proch z rakiety okrętowej typu Coston’a, proch pistoletowy nr 3 Dupont, bezdymny proch Infallible oraz żelatynę wybuchową.
W kwietniu 1936 r. prof. inż. S. Łukasiewicz i prof. Z. Leliwa- Krzywobłocki zgłosili w Urzędzie Patentowym Rzeczypospolitej Polskiej patent pt. Sposób uzyskiwania sił napędowych (sil reakcyjnych) przy pomocy rakiet prochowych lub z innych materiałów wybuchowych do bezpośredniego napędu maszyn lotniczych. Został zarejestrowany w Urzędzie Patentowym pod numerem P49629. Zastrzeżenia patentowe obejmowały między innymi zastosowanie rakiet prochowych do napędu szybowców i motoszybowców. Wnioski z badań opublikowane zostały również w Biuletynie Instytutu Techniki Szybownictwa, który ukazał się w Lwowskim Czasopiśmie Lotniczym Nr 2(10) z października 1936 r.
W 1937 r. przystąpiono do doświadczeń na oryginalnym motoszybowcu. W tym celu przebudowano układ ITS-8, przystosowując tylną część kadłuba do zabudowy rakiety pomocniczej. Wzmocnieniu uległa płoza i zawieszenie kółka kadłuba, ponadto wzmocniono zawieszenie i podparcie płata. Motoszybowiec z pomocniczym rakietowym napędem otrzymał oznaczenie ITS-8R.
W motoszybowcu zamontowano słabszy silnik JS-4 o mocy 5,9- 6,6 kW konstrukcji J. Szabłowskiego. Planowano zastosowanie rakiet pomocniczych o różnych wielkościach i wymiarach ładunku prochowego: średnica od 51 do 150 mm, długość do 400 mm, masa do 72 kg, ciąg rakiety od 10,5 do 200 kG.
Program prób przewidywał powtórzenie pełnego programu doświadczeń przeprowadzanych dotąd na modelach. O próbach ITS-8R i uzyskanych wynikach brak danych. Prawdopodobnie projekt zarzucono jako mało praktyczny.
Konstrukcja:
Jednomiejscowy zastrzałowy górnopłat z dwiema belkami ogonowymi i pchającym śmigłem o konstrukcji drewnianej.
Płat dwudzielny, jednodźwigarowy ze skośnym dźwigarkiem pomocniczym oraz na odcinku między tylnymi okuciami belek ogonowych z tylnym dźwigarkiem pomocniczym. W miejscach mocowania belek ogonowych mocne żebra skrzynkowe. Dźwigar skrzynkowy. Keson kryty sklejką. Zadźwigarowa część płata kryta płótnem. Płat podparty dwiema parami zastrzałów, przy czym pierwsze zastrzały przejmowały siły z płata, a drugie zastrzały z belek ogonowych. Lotki wychylane różnicowo, kryte płótnem. Szczeliny przysłonięte sklejką.
Kadłub składał się z kabiny i dwóch belek ogonowych. Kabina o kształcie kroplowym, półskorupowa z pokryciem ze sklejki, usztywnionym wręgami. Nos kadłuba z blachy aluminiowej. Belki ogonowe o konstrukcji dźwigara skrzynkowego, ze świerkowymi pasami i rozporkami. W płaszczyźnie poziomej belki usztywnione przez wykrzyżowanie drutami. Kabina zakryta.
Stateczniki kryte sklejką, stery płótnem.
Podwozie płozowe. Nieco przed środkiem ciężkości szybowca dodatkowe kółko, wystające do połowy w stanie wysuniętym i całkowicie kryjące się za płozę w stanie schowanym.
Silnik- JS-4 o mocy 5,9- 6,6 kW (8- 9 KM), śmigło pchające. Pomocniczy silnik rakietowy o ciągu od 10,5 do 200 kG zamontowany w tylnej części kadłuba. Max czas pracy silnika- 314 s.
Dane techniczne ITS-8R, masy i osiągi- dane obliczeniowe (wg [2]):
Rozpiętość- 13,6 m, długość- 6,4 m, powierzchnia nośna- 16,9 m2.
Masa własna- 180 kg, masa całkowita- 270 kg.
Prędkość max chwilowa z rakietą- 160 km/h, pułap- 1500 m, rozbieg- 50- 200 m (w zależności od użytej rakiety).
Galeria
Źródło:
[1] Glass A. ”Polskie konstrukcje lotnicze 1893-1939”. Wydawnictwo Komunikacji i Łączności. Warszawa 1977.[2] Kaczkowski R. "Motoszybowiec doświadczalny ITS-VIIIR z pomocniczym napędem rakietowym". Skrzydlata Polska nr 3/1964.