Bion (Kosmos 782 / 936 / 1129 / 1514 / 1667 / 1887 / 2044), 1975

Seria satelitów przeznaczonych do badań biologicznych. ZSRR / Międzynarodowy.
Biosatelita programu badawczego Bion, używany w misjach od Bion-3 do Bion-9. (Źródło: NASA).

Od początku lat 1970-tych w ZSRR realizowany był program Bion lub też Biokosmos, mający na celu stworzenie i wysłanie w kosmos serii biosatelitów,  przeznaczony do badań biologicznych nad organizmami w przestrzeni kosmicznej.

Satelity Bion konstrukcyjnie opierały się na radzieckich satelitach rozpoznawczych serii Zenit. Wyniesione na ich pokładzie zestawy do eksperymentów mogły wrócić na Ziemię. W ramach programu Bion również do satelitów Zenit dołączano specjalne moduły z zestawami do bioeksperymentów o nazwie Nauka. Moduły te mieściły aż 90 kg ładunku użytecznego.

W 1971 ZSRR podpisał z USA umowę o współpracy naukowców z obydwu krajów. Umowa dotyczyła również współpracy w badaniach kosmosu. Pierwszy Bion, którego misję realizowali naukowcy amerykańscy i radzieccy, został wystrzelony w 1975 roku, kilka lat po zamknięciu przez NASA własnego programu biosatelitów. Odtąd wszystkie satelity Bion były realizowane w ramach współpracy międzynarodowej.

Oprócz USA w program Bion zaangażowane były inne państwa, w tym Europejska Agencja Kosmiczna i wiele państw bloku wschodniego w ramach programu Interkosmos.

Czas trwania starszych misji był różnorodny, od 5 (Bion 6) do 22 dni (Bion 1).

Satelity programu Bion:
- Bion 1 (Kosmos 605) - start 31 października 1973 r., powrót na Ziemię 22 listopada 1973 r.,
- Bion 2 (Kosmos 690) - start 22 października 1974 r., powrót na Ziemię 12 listopada 1974 r.,
- Bion 3 (Kosmos 782) - start 25 listopada 1975 r., powrót na Ziemię 15 grudnia 1975 r.,
- Bion 4 (Kosmos 936) - start 3 sierpnia 1977 r., powrót na Ziemię 22 sierpnia 1977 r.,
- Bion 5 (Kosmos 1129) - start 25 września 1979 r., powrót na Ziemię 14 października 1979 r.,
- Bion 6 (Kosmos 1514) - start 14 grudnia 1983 r., powrót na Ziemię 19 grudnia 1983 r.,
- Bion 7 (Kosmos 1667) - start 10 lipca 1985 r., powrót na Ziemię 17 lipca 1985 r.,
- Bion 8 (Kosmos 1887) - start 29 września 1987 r., powrót na Ziemię 12 października 1987 r.,
- Bion 9 (Kosmos 2044) - start 15 września 1989 r., powrót na Ziemię 29 września 1989 r.,
- Bion 10 (Kosmos 2229) - start 29 grudnia 1992 r., powrót na Ziemię 10 stycznia 1993 r.,
- Bion 11 - start 24 grudnia 1996 r., powrót na Ziemię 7 stycznia 1997 r..

W 1996 r. program Bion został zakończony. Jednak w 2005 r. program został reaktywowany  z satelitami nowej serii Bion-M.

W Polsce.

Polska, w ramach programu Interkosmos, była również zaangażowana w programie badawczym biosatelitów serii Bion. Uczestniczyła w pracach nad satelitami:

- Bion-3 (Kosmos 782)- start satelity 21.11.1975 r. z kosmodromu Plesieck. Rakieta nośna Sojuz 11A511U. Czas trwania lotu- 19,5 dnia. Powrót na Ziemię 15.12.1975 r. Perygeum- 218 km, apogeum- 384 km, nachylenie- 62,8°, okres obiegu- 90,5 min. W czasie misji Kosmos 782 doszło po raz pierwszy do współpracy naukowców amerykańskich i radzieckich. W programie uczestniczyli również naukowcy z Francji, Czechosłowacji, Węgier, Polski, Rumunii. Na pokładzie satelity znajdowała się wirów­ka, składająca się z części nieruchomej i obrotowej. W obu tych częściach umieszczono identyczne okazy szczurów, żółwi, ikry rybiej, roślin, a także grup komórek. Badano m. in. wpływ siły cią­żenia na rozwój komórek nowotworo­wych. W czasie lotu muszki drozofile wydały kilka pokoleń potomstwa: bio­logów interesował wpływ czynników kosmicznych na proces starzenia się or­ganizmu. W doświadczeniu zatytułowa­nym bioblok obserwowano oddziały­wanie promieniowania galaktycznego na żywe organizmy jednokomórkowe oraz nasiona roślin. Aparatura oraz pojemnik ze zwierzętami i innymi obiektami badań powróciły na Ziemię w zachodniej części ZSRR,

- Bion-4 (Kosmos 936)- start satelity 3.08.1977 r. z kosmodromu Plesieck. Rakieta nośna Sojuz 11A511U. Czas trwania lotu- 18,6 dnia. Powrót na Ziemię 22.08.1977 r. Perygeum- 219 km, apogeum- 396 km, nachylenie- 62,8°, okres obiegu- 90,6 min. Badania biologiczne opracowane przez naukowców z ZSRR, USA, Francji, Czechosłowacji, Węgier, Polski, Rumunii, Bułgarii i NRD. Aparaturę naukową do­starczyły: ZSRR, Czechosłowacja, Stany Zjednoczone i Francja. Kontynuowa­no doświadczenia przeprowadzone w 1973 r. na pokładzie satelity Kosmos-782 uzyskując cenne dane porównawcze. Tym razem oprócz zwierząt i roślin, umiesz­czonych w elektromechanicznej wirówce imitującej na pokładzie satelity ciążenie ziemskie oraz grupy takich samych obiektów przebywających w stanie nie­ważkości, wprowadzono do eksperymentu trzecią grupę kontrolną obiektów do­świadczalnych, przebywających w labo-ratcrium Instytutu Problemów Medyczno-Biologicznych w Moskwie nie w wa­runkach sztucznej, lecz naturalnej grawi­tacji. Umieszczone w ładowniku satelity Kosmos-936 organizmy powróciły bez uszczerbku na Ziemię, gdzie poddane zo­stały dalszym badaniom.

- Bion-5 (Kosmos 1129)- start satelity 25.09.1979 r. z kosmodromu Plesieck. Rakieta nośna Sojuz 11A511U. Czas trwania lotu- 18,6 dnia. Powrót na Ziemię 14.10.1979 r. Perygeum- 213 km, apogeum- 376 km, nachylenie- 62,8°, okres obiegu- 90,4 min. Przeprowadzono biologiczne eksperymenty; obserwowano rozwój zarodków w przestrzeni kosmicznej, badano wpływ promieniowania na organizmy żywe. Eksperymenty biologiczne i fizyki promieniowania zostały opracowane przez naukowców z ZSRR, USA, Francji, Czechosłowacji, Węgier, Polski, Rumunii i NRD.

- Bion-6 (Kosmos 1514)- start satelity 14.12.1983 r. z kosmodromu Plesieck. Rakieta nośna Sojuz 11A511U. Czas trwania lotu- 5 dni. Powrót na Ziemię 19.12.1983 r. Perygeum- 211 km, apogeum- 255 km, nachylenie- 82,3°, okres obiegu- 89,2 min. Kontynuacja badania wpływu czynników lotu w przestrzeni kosmicznej na życie organizmów. Na pokładzie satelity wyniesiono w kosmos małpy o imionach Abrek i Bion oraz kilka szczurów w ciąży. Był to pierwszy zrealizowany w ZSRR lot kosmiczny zwierząt z gatunków naczelnych. Na pokładzie satelity przeprowadzono ponad 60 eksperymentów opracowanych przez naukowców z Bułgarii, Węgier, NRD, Polski, Rumunii, Czechosłowacji, Francji, USA i ZSRR.

- Bion-7 (Kosmos 1667)- start satelity 10.07.1985 r. z kosmodromu Plesieck. Rakieta nośna Sojuz 11A511U. Czas trwania lotu- 6,9 dnia. Powrót na Ziemię 17.07.1985 r. Perygeum- 206 km, apogeum- 262 km, nachylenie- 82,4°, okres obiegu- 89,2 min. Kontynuacja badania wpływu czynników lotu w przestrzeni kosmicznej na życie organizmów. Na pokładzie satelity wyniesiono w kosmos małpy o imionach Verniy i Gordiy oraz dużą ilość gryzoni. Był to drugi zrealizowany w ZSRR eksperyment kosmiczny ze zwierzętami z gatunków naczelnych. Naukowcy z USA prowadzili, na jednej z dwóch małp, tylko pojedynczy eksperyment sercowo-naczyniowy. Kraje uczestniczące w misji: ZSRR, USA, Francja, Czechosłowacja, Niemiecka Republika Demokratyczna, Polska, Rumunia, Bułgaria i Węgry.

- Bion-8 (Kosmos 1887)- start satelity 29.09.1987 r. z kosmodromu Plesieck. Rakieta nośna Sojuz 11A511U. Czas trwania lotu- 13 dni. Powrót na Ziemię 12.10.1987 r. Perygeum- 214 km, apogeum- 382 km, nachylenie- 62,8°, okres obiegu-90,5 min. Dalsze badania z zakresu wpływu czynników lotu w przestrzeni kosmicznej na życie organizmów oraz z zakresu fizyki promieniowania. Na pokładzie satelity wyniesiono w kosmos małpy o imionach Drema i Erosha oraz m.in. 10 szczurów, muchy owocówki, koniki polne, chrząszcze, rybki gupiki, płazy oraz rośliny (m.in. zboże). Kraje uczestniczące w misji: ZSRR, USA (naukowcy amerykańscy opracowali 33 eksperymenty przeprowadzone na pokładzie satelity), Czechosłowacja, Niemiecka Republika Demokratyczna, Polska, Rumunia, Bułgaria, Węgry oraz Europejska Agencja Kosmiczna.

- Bion-9 (Kosmos 2044)- start satelity 15.09.1989 r. z kosmodromu Plesieck. Rakieta nośna Sojuz 11A511U. Czas trwania lotu- 14 dni. Powrót na Ziemię 29.09.1989 r. Perygeum- 203 km, apogeum- 264 km, nachylenie- 82,3°, okres obiegu-89,2 min. Naukowcy z USA i ZSRR przeprowadzili łącznie 29 eksperymentów biologicznych na małpach (Zhankonya i Zabiyaka), owadach, roślinach, rybach i szczurach. Dużo eksperymentów było powtórką badań przeprowadzonych na poprzednim satelicie Kosmos 1887. W eksperymentach uczestniczyli również naukowcy z Węgier, NRD, Kanady, Polski, Wielkiej Brytanii, Rumunii, Czechosłowacji i Europejskiej Agencji Kosmicznej.

Dane techniczne Bion (wg [1]):
Masa całkowita- 5400 kg, ładunek użyteczny- 625 kg.

Galeria

  • Biosatelita Kosmos 782 (Bios-3) wystrzelony w 1975 r. Na kadłubie satelity namalowane flagi państw uczestniczących w eksperymencie. (Źródło: Skrzydlata Polska nr 31/1978).
  • Zabudowa aparatury w makiecie satelity Kosmos 936 (Bios-4). (Źródło: Skrzydlata Polska nr 27/1978).

Źródło:

[1] Encyclopedia Astronautica.
[2] Elsztein P. "Wizyta w Centrum Badań Kosmicznych". Skrzydlata Polska nr 31/1978.
[3] R.B. "Interkosmos. Kronika współpracy krajów socjalistycznych". Skrzydlata Polska nr 27/1978.
blog comments powered by Disqus