Schweizer SGS 1-23, 1948

Szybowiec wyczynowy klasy otwartej i standard. USA.
Szybowiec wyczynowy Schweizer SGS 1-23E (N9860E), na którym wykonywał loty Ryszard R. Kaleta. (Źródło: via Ryszard R. Kaleta).

Jednomiejscowy szybowiec klasy standard i otwartej Schweizer SGS 1-23 został opracowany w 1948 r. w firmie Schweizer Aircraft Corporation. Konstruktorem szybowa był Paul Schweizer. Budowa prototypu SGS 1-23/1 została rozpoczęta w maju 1948 r. Pierwszy lot wykonał 05.07.1948 r., zaledwie po 9 tygodniach od rozpoczęcia budowy.

Prototyp został zamówiony przez Billa Frutchy, który w grugiej połowie 1948 r. startował na nim w zawodach US Nationals Soaring Contest. Pierwszy egzemplarz seryjny został zamówiony przez E. J. Reeves. Dobre osiągi szybowca zaowocowały wzrostem liczby zamówień i podjęciem decyzji o  rozpoczęciu produkcji seryjnej. Certyfikat typu otrzymał 22.11.1949 r. Stał się szybko najpopularniejszym szybowcem wyczynowym i zawodniczym w USA. Do czasu zakończenia produkcji w 1967 r. zbudowano 93 egz. wszystkich wersji.

Wersje rozwojowe:
- SGS 1-23- pierwsza wersja szybowca, określana jako "standardowa". Posiadał rozpiętość skrzydeł 13,36 m, doskonałość  27 i minimalne opadanie  0,7 m/s. Masa całkowita pierwszych 11 szybowców wynosiła 272 kg, przy następnych wzrosła do 299 kg. Jeden z szybowców został zmodernizowany i przystosowany do zabierania balastu wodnego. Zbudowano 22 egz. tej wersji,
- SGS 1-23B- jeden szybowiec, zbudowany w 1952 r. dla Paul MacCready. Przeznaczony był do startu na Szybowcowych Mistrzostwach Świata, które odbyły się w 1952 r. w Madrycie (Hiszpania).  Szybowiec otrzymał zwiększoną do 15,24 m rozpiętość skrzydeł. Nie posiadał certyfikatu, wersją produkcyjną tego szybowca był SGS 1-23D,
- SGS 1-23C- w 1952 r. został zbudowany jeden szybowiec dla Paul Schweizer, specjalnie do startu na Szybowcowych Mistrzostwach Świata, które odbyły się w 1952 r. w Madrycie (Hiszpania).  Podobnie jak SGS 1-23B otrzymał skrzydła o rozpiętości 15,24 m. Zastosowanie wzmocnionego dźwigara i grubszego pokrycia skrzydeł, spowodowało wzrost masy o 41 kg. SGS 1-23C również nie posiadał certyfikatu. Później szybowiec zakupił Larry Gehrlein, który zmodyfikował go w znacznym stopniu. Po rozbiciu został odbudowany z wykorzystaniem skrzydeł wersji SGS 1-23D. Został on później ponownie uszkodzony w wypadku i przebudowany przez firmę Schweizer do standardu wersji SGS 1-23D. W połowie 1980 r. była własnością Rochester Soaring Club. Natomiast skrzydła wersji "C" zostały wykorzystane podczas budowy szybowca amatorskiego Gehrlein "Precursor",
- SGS 1-23D- wersja opracowana w 1953 r., w której zastosowano rozwiązania wersji zawodniczych SGS 1-23B i SGS 1-23C, m.in. otrzymała skrzydła o rozpiętości 15,24 m. Wzrosły osiągi szybowca: doskonałość wynosiła 30 przy prędkości 77 km/h, minimalne opadanie- 0,61 m/s przy prędkości 58 km/h. Masa całkowita szybowca wzrosła do 340 kg. Szybowiec otrzymał certyfikat typu 1.06.1953 r. Zbudowano 12 egz. tej wersji,
- SGS 1-23E- jeden szybowiec, zbudowany w 1954 r. Otrzymał skrzydła o rozpiętości 16,09 m, wyposażone w hamulce aerodynamiczne. Posiadał doskonałość 31 przy prędkości 74 km/h i opadanie minimalne 0,59 przy prędkości 64 km/h. Przeznaczony był do startu na Szybowcowych Mistrzostwach Świata, które odbyły się w 1954 r. w Great Hucklow (Wielka Brytania). Paul MacCready zajął wówczas na nim czwarte miejsce. Został następnie sprzedany dla Paul Bikle, który 25.02.1961 r. ustanowił na nim dwa światowe rekordy wysokości lotu. W połowie lat 1980-tych był własnością Rochester Soaring Club. SGS 1-23E nie był certyfikowany,
- SGS 1-23F- powstał jeden szybowiec. Podobnie jak  SGS 1-23E otrzymał skrzydła o rozpiętości 16,09 m, ale o wzmocnionej konstrukcji. Otrzymał certyfikat typu 12.06.1958 r.,
- SGS 1-23G- była to wersja produkcyjna modeli SGS 1-23E i SGS 1-23F. Posiadała skrzydła o rozpiętości 16,09  i podobne osiągi: doskonałość 31 przy prędkości 74 km/h i opadanie minimalne 0,59 przy prędkości 64 km/h. Posiadała wyższe usterzenie pionowe i przeprojektowane spojlery na górnej powierzchni płata. Otrzymał certyfikat typu 12.06.1958 r. Zbudowano 8 egz.,
- SGS 1-23H, SGS 1-23H-15- dalszy rozwój wersji SGS 1-23G. SGS 1-23H oblatany w sierpniu 1959 r., został pod wieloma względami ulepszony w stosunku do swoich poprzedników, otrzymał m.in. hamulce aerodynamiczne, usterzenie pionowe i ster kierunku o innym obrysie, wymienne końcówki skrzydeł i inne drobne zmiany.  Wariant SGS 1-23H-15, oblatany w lipcu 1959 r., posiadał skrzydła o rozpiętości 15,0 m, co w połączeniu z hamulcami aerodynamicznymi, dawało możliwość zakwalifikowania szybowca do nowej wówczas klasy standard. Wymienne końcówki skrzydeł umożliwiały szybkie zmiany szybowca pomiędzy klasami: standard i otwartej. Otrzymał certyfikat typu 13.03.1961 r. Zbudowano 47 szybowców, w tym 39 w wariancie SGS 1-23H-15. Produkcja została zakończona w 1967 r.,
- SGS 1-23HM- jeden SGS 1-23H został przebudowany na doświadczalny szybowiec  o zwiększonych osiągach i otrzymał oznaczenie SGS 1-23HM. Szybowiec zbudował Sterling Starr. Kadłub i usterzenie ogonowe było identyczne jak w SGS 1-23H, zamontowano natomiast nowe skrzydło o rozpiętości 16,6 m i wydłużeniu 23,5. Dzięki czemu doskonałość szybowca wzrosła do 33,2. W trakcie eksploatacji zamontowano podwozie chowane w locie. SGS 1-23HM został oblatany w 1966 r. i w tym samym roku startował w zawodach US Nationals Soaring Contest.

W dniu 30.12.1950 r. William Ivans na szybowcu SGS 1-23 ustanowił międzynarodowy rekord świata wysokości lotu wynikiem 12 832 m. W 1953 r. Paul MacCready zwyciężył na szybowcu SGS 1-23D w zawodach US Nationals Soaring Contest, natomiast Joe Lincoln wykonał rekordowy przelot o długości 733 km. 25.02.1961 r. Paul Bikle ustanowił na szybowcu SGS 1-23E absolutny rekord świata wysokości lotu- 14 102 m. Rekord ten został pobity dopiero w 1986 r. W kwietniu 2008 r. w USA zarejestrowane były jeszcze 49 szybowce SGS 1-23, dalsze 5 było użytkowanych w Kanadzie.

W Polsce.

Ryszard R. Kaleta, polski szybownik mieszkajacy w USA, wiele godzin wylatał na szybowcu Schweizer 1-23E, a dokładnie na egzemplarzu używanym podczas kręcenia znanego filmu "The Thomas Crown Affair" (1968) ze Steve McQueen w roli głównej.

Konstrukcja SGS 1-23H-15.
Jednomiejscowy wolnonośny średniopłat o konstrukcji całkowicie meta­lowej.
Skrzydła o obrysie prostokątno- trapezowym. W części prostokątnej profil NACA-43012A. W części trapezowej profil przejściowy, zmienia­jący się w NACA-23009 na końcach. Konstrukcja jednodźwigarowa, pokrycie blaszane. Lotki dwu­dzielne o zawiasie umieszczonej na górnej powierzchni. Spoilery na górnej i dolnej powierz­chni skrzydeł.
Kadłub konstrukcji skorupowej o przekroju owalnym. Osłona kabiny z jednego ka­wałka plexi, otwierana na bok.
Usterzenie kla­syczne, wolnonośne. Usterzenie wysokości cofnię­te nieco do tyłu.
Podwozie składa się z nieamortyzowanego koła z hamulcem umieszczonego za środkiem ciężkoś­ci, płozy przedniej i zderzaka ogonowego.

Dane techniczne SGS 1-23H (wg [3]):
Rozpiętość- 16,05 m, długość- 6,23 m, powierzchnia nośna- 15,32 m2.
Masa własna- 218 kg, masa cał­kowita- 340 kg.
Prędkość dopuszczalna- 225 km/h, prędkość holowania- 177 km/h, prędkość przeciągnięcia- 109 km/h, doskonałość max- 30,8 przy prędkości 81 km/h, opadanie minimalne- 0,625 m/s przy prędkości 60 km/h.

Dane techniczne SGS 1-23H-15 (wg [2]):
Rozpiętość- 14,98 m, długość- 6,23 m, powierzchnia nośna- 14,21 m2.
Masa własna- 254 kg, masa cał­kowita- 340 kg.
Prędkość dopuszczalna- 225 km/h, prędkość holowania- 177 km/h, prędkość przeciągnięcia- 109 km/h, doskonałość max- 29,2 przy prędkości 81 km/h i przy opadaniu 0,77 m/s, opadanie minimalne- 0,67 m/s przy prędkości 61 km/h.

Galeria

  • Szybowiec Schweizer SGS 1-23H-15 w locie. (Źródło: Skrzydlata Polska nr 35/1963).
  • Schweizer SGS 1-23H-15, rysunek w trzech rzutach. (Źródło: Skrzydlata Polska nr 35/1963).

Źródło:

[1] Ryszard R. Kaleta - informacje.
[2] (JS) "Szybowiec zawodniczy Schweizer 1-23-H-15". Skrzydlata Polska nr 35/1963.
[3] Shenstone, BS; KG Wilkinson "The World's Sailplanes: Die Segelflugzeuge der Welt: Les Planeurs du Monde". Volume II. Organisation Scientifique et Technique Internationale du Vol a Voile (OSTIV) i Schweizer Aero-Revue. Zurich 1963.
blog comments powered by Disqus