TC A 68 (TC A 70, TC A 72), 1966-1967 (1970-1972)
W latach 1966-1967 mgr inż. Tadeusz Chyliński, pracownik Instytutu Lotnictwa, opracował projekt samolotu akrobacyjnego TC A 68. Miał on wziąć udział w mistrzostwach świata w akrobacji w Magdeburgu w 1968 r.- stąd liczba 68 w oznaczeniu samolotu. Inspiracją do opracowania tego projektu były niepowodzenia polskiej reprezentacji na Samolotowych Mistrzostwach Świata w Akrobacji w 1966 r. rozegranych w Moskwie. Spowodowane to było przede wszystkim brakiem odpowiedniego sprzętu. Polacy startowali na przestarzałych samolotach Zlin Z-26, pochodzących z lat 1952-1955. Wyposażone w silnik o mocy 118 kW nie miały żadnych szans w silnej konkurencji międzynarodowej. Pod wzglądem osiągów i charakterystyk lotnych nie dorównywały nawet w przybliżeniu współczesnym samolotom akrobacyjnym Jak-18PM, Zlin Z-326A oraz Zlin Z-526A, które w mistrzostwach zdobyły trofea za 8 pierwszych miejsc.
A 68 został projektowany w dwóch wersjach: zawodniczej A 68-M i treningowej A 68-T. Samolot w wersji zawodniczej był lżejszy (masa własna wynosiła 605 kg, zaś całkowita 730 kg, w przypadku wersji treningowej masy te wynosiły odpowiednio 625 i 802 kg), mógł też wytrzymać większe przeciążenia (+8 / -4,5, dopuszczalne współczynniki obciążeń dla wersji T wynosiły +7,2 / -3,9). Samolot miał być napędzany silnikiem płaskim o mocy startowej 191 kW (260 KM) i nominalnej 176 kW (240 KM). Niestety brak informacji o typie planowanego silnika. Prędkość max miała wynosić ok. 295 km/h w wersji M i 284 km/h w wersji T, prędkości wznoszenia (odpowiednio) 14 m/s i 11,5 m/s, zaś dopuszczalna prędkość nurkowania wynosiła dla obu wersji 380 km/h.
Konstruktor starał się zainteresować swym projektem Zarząd Aeroklubu PRL. Przewidywał, że samolot może zostać zbudowany w ciągu 15-16 miesięcy. Proponował podjęcie jego budowy w Zakładach Remontowych APRL (np. w Krośnie). Całkowity koszt budowy 3 samolotów do lotu oraz egzemplarza do prób statycznych miał wynosić ok. 2,8 mln zł plus ok. 12 000 dolarów na import zespołów napędowych.
Projekt samolotu A 68 posiadał duży potencjał rozwojowy. Tadeusz Chyliński proponował opracowanie na następne Samolotowe Mistrzostwa Świata następnych wersji:
- na 1970 r.- A 70-M z podwoziem chowanym,
- na 1972 r.- A 72-M z silnikiem o mocy ok. 206 kW (280 KM).
Ten bardzo ciekawy projekt nie wzbudził jednak zainteresowania i nie został skierowany do realizacji.
Konstrukcja.
Jednomiejscowy dolnopłat.
Kabina zakryta.
Podwozie klasyczne stałe.
Silnik- płaski:
- A 68, A 70-M- o mocy startowej 191 kW (260 KM) i nominalnej 176 kW (240 KM),
- A-72-M- o mocy ok. 206 kW (280 KM).
Dane techniczne A 68-M (wg [2]):
Rozpiętość- 9,7 m, długość- 7,1 m, wysokość- 2,1 m, powierzchnia nośna- 13,8 m2.
Masa własna- 605 kg, masa użyteczna- 125 kg, masa całkowita- 730 kg.
Dopuszczalna prędkość nurkowania- 380 km/h, prędkość max- 296 (wg [1]- 295) km/h, prędkość przelotowa- 260 km/h, prędkość minimalna bez klap- 90 km/h, prędkość minimalna na klapach- 74 km/h, wznoszenie- 14,0 m/s.
Dane techniczne A 68-T (wg [2]):
Rozpiętość- 9,7 m, długość- 7,1 m, wysokość- 2,1 m, powierzchnia nośna- 13,8 m2.
Masa własna- 625 kg, masa użyteczna- 177 kg, masa całkowita- 802 kg.
Dopuszczalna prędkość nurkowania- 380 km/h, prędkość max- 293 (wg [1]- 284) km/h, prędkość przelotowa- 258 km/h, prędkość minimalna bez klap- 93 km/h, prędkość minimalna na klapach- 77 (wg [1]- 74) km/h, wznoszenie- 11,5 m/s.
Galeria
Źródło:
[1] Glass A. "Niezrealizowane koncepcje Instytutu Lotnictwa". Polska Technika Lotnicza. Materiały Historyczne nr 45 (8/2008).
[2] Listy mgr. inż. Tadeusza Chylińskiego do Prezesa Zarządu Aeroklubu PRL via Rafał Chyliński.
[3] Oryginalny projekt samolotu A 68 opracowany przez mgr inż. Tadeusza Chylińskiego via Rafał Chyliński.